Bài 13. Chỉ từ

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ
VÀ CÁC EM ĐẾN VỚI TIẾT HỌC HÔM NAY
CÂU HỎI:
1. Số từ là gì?
Xác định số từ trong câu sau:
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng: cha đánh trâu cày, con đập đất.

- Xác định số từ:
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng: cha đánh trâu cày, con đập đất.
TRẢ LỜI:
- Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật. Khi biểu thị số lượng sự vật, số từ thường đứng trước danh từ. Khi biểu thị thứ tự, số từ thường đứng sau danh từ.
2. Lượng từ là gì? Có thể chia lượng từ thành mấy nhóm?
CÂU HỎI:
TRẢ LỜI:
Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật
Dựa vào vị trí trong cụm danh từ, có thể chia lượng từ
thành hai nhóm:
+ Nhóm chỉ ý nghĩa toàn thể
+ Nhóm chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối
Tiết 57
CHỈ TỪ
CHỈ TỪ LÀ GÌ?
HOẠT ĐỘNG CỦA CHỈ TỪ TRONG CÂU
LUYỆN TẬP
Tiết 57
CHỈ TỪ
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
1. Các từ in đậm trong những câu sau bổ sung ý nghĩa cho từ nào?
Ngày xưa, có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái ăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng.

(Em bé thông minh)
Tiết 57
CHỈ TỪ
nọ
ấy
kia
nọ
Vua
Viên quan
Làng
Nhà
2. So sánh ý nghĩa các từ và cụm từ sau, từ đó rút ra ý nghĩa của những từ in đậm:
Ông vua/ ông vua nọ
Viên quan/ viên quan ấy
Làng/ làng kia
Nhà/ nhà nọ
Tiết 57
CHỈ TỪ
?Trong cụm sự vật được chỉ ra cụ thể hoá, xác định rõ ràng trong không gian hơn những sự vật trong danh từ.
CHỈ TỪ LÀ GÌ?
3.Nghĩa của các từ ấy, nọ trong những câu sau có điểm nào giống và điểm nào khác với các trường hợp đã phân tích?

Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
(Sự tích Hồ Gươm)

Tiết 57
CHỈ TỪ
GIỐNG NHAU:
Đều dùng để chỉ ra sự vật
KHÁC NHAU:
Các từ ấy, nọ ở đoạn 1 đinh vị sự vật về không gian, ở đoạn 2 định vị về thời gian
CHỈ TỪ LÀ GÌ?
Tiết 57
CHỈ TỪ
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian và thời gian.

Tiết 57
CHỈ TỪ
CHỈ TỪ LÀ GÌ?
II. HOẠT ĐỘNG CỦA CHỈ TỪ TRONG CÂU
1. Trong câu đã dẫn ở phần I, chỉ từ đảm nhiệm chức vụ gì?
Tiết 57
CHỈ TỪ
Ngày xưa, có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái ăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng.
Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
 Chỉ từ làm phụ ngữ trong cụm danh từ
Ông vua nọ
Viên quan ấy
Một cánh đồng làng kia
Hai cha con nhà nọ
Hồi ấy
Một đêm nọ
ông vua
viên quan
một
cánh đồng làng
hai
cha con
hồi
một
đêm
nọ
ấy
kia
nhà
nọ
ấy
nọ
II. HOẠT ĐỘNG CỦA CHỈ TỪ TRONG CÂU
2. Tìm chỉ từ trong những câu dưới đây. Xác đinh chức vụ của chúng trong câu
Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn.
(Hồ Chí Minh)
b) Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.
(Bánh chưng, bánh giầy)
Tiết 57
CHỈ TỪ
 Chỉ từ làm chủ ngữ
 Chỉ từ làm trạng ngữ
Tiết 57
CHỈ TỪ
II. HOẠT ĐỘNG CỦA CHỈ TỪ TRONG CÂU
Tiết 57
CHỈ TỪ
Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ. Ngoài ra, chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
Tiết 57
CHỈ TỪ
III. LUYỆN TẬP
Bài tập 1:
Tìm chỉ từ trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy.
a) Vua xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương. (Bánh chưng, bánh giầy)


b) Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ.
(Ca dao)

c) Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương.

(Con Rồng, cháu Tiên)
d) Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.

(Sự tích Hồ Gươm)
Tiết 57
CHỈ TỪ
Bài tập 1:
Tìm chỉ từ trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy.

Bài tập 1:
a) (Hai thứ bánh) ấy
- Đơn vị chỉ vật trong không gian.
- Phụ ngữ sau trong cụm danh từ.
b) Đấy, đây
Đơn vị sự vật trong không gian.
Làm trạng ngữ.
c) Nay
Đơn vị sự vật trong thời gian.
Làm trạng ngữ.
d) Đó
Đơn vị sự vật trong thời gian.
Làm trạng ngữ.
Tiết 57
CHỈ TỪ
Bài tập 2:
Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy?
a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
(Theo Thánh Gióng)

Tiết 57
CHỈ TỪ
b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy. (Theo Thánh Gióng)
Tiết 57
CHỈ TỪ
Bài tập 3:
Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ.
Năm ấy, đến lượt Lí Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lí Thông dọn một mâm rượu thịt ê hề mời ăn rồi bảo:
- Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh đến sáng thì về.
(Thạch Sanh)
 Không thay được
 Chỉ từ có vai trò rất quan trọng.
Hướng dẫn học ở nhà
Học bài, hoàn thành bài tập vào vở
Chuẩn bị bài mới: ĐỘNG TỪ
+ Đặc điểm của động từ
+ Các loại động từ chính
Tiết học đến đây là kết thúc

Chúc quý thầy cô dồi dào sức khỏe

Chúc các em chăm ngoan học giỏi