Bài 13. Chỉ từ

Nhiệt liệt chào mừng
quý thầy cô đến dự giờ
thăm lớp
Số từ là gì? Cho ví dụ.
Lượng từ là gì? Cho ví dụ
?
?
KIỂM TRA BÀI CŨ
Tiết 57 – Tiếng Việt:
C hæ Töø
CHỈ TỪ
A. Tìm hiểu chung:
Tiết 57 – Tiếng Việt
I. Chỉ từ là gì?
Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng […].
(Em bé thông minh)
Các từ được in đậm trong những câu sau bổ sung ý nghĩa cho từ nào?
?
cha con nhà nọ
Ông vua nọ
Viên quan ấy
Làng kia

So sánh các từ và cụm từ sau, từ đó rút ra ý nghĩa của những từ được in đậm?
- ông vua / ông vua nọ
- viên quan / viên quan ấy
- làng / làng kia
- nhà / nhà nọ
?
(Sự tích Hồ Gươm)
Ngữ liêu 1 sgk/137
Ngữ liêu 3 sgk/137
(Em bé thông minh)
Câu hỏi thảo luận nhóm (2 phút)
Khi tranh luận về nghĩa của từ “ấy”, “nọ” trong NL1và NL3 có 2 ý kiến đưa ra:
Ý kiến 1 cho rằng: nghĩa của từ “ấy”, “nọ” trong NL1 và NL3 đều giống nhau.
Ý kiến 2 cho rằng: nghĩa của từ “ấy”, “nọ” trong NL1 và NL3 vừa có điểm giống nhau, vừa có điểm khác nhau.
Em đồng ý với ý kiến nào? Chỉ rõ điểm giống hoặc vừa giống, vừa khác nhau về nghĩa của các từ đó?
ĐÁP ÁN
-ý kiến 2 là đúng
*Giống nhau:
- Cùng trỏ vào sự vật
- Cùng xác định vị trí sự vật (định vị sự vật)
*Khác nhau:
- Các từ “ấy”, “nọ” trong ngữ liệu 1: xác định vị trí sự vật trong không gian.
- Các từ “ấy”, “nọ” trong ngữ liệu 3: xác định vị trí sự vật trong thời gian.
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu:
? Trong các câu đã dẫn ở phần I, chỉ từ đảm nhiệm chức vụ gì?
Ông vua nọ
Viên quan ấy
Một cánh đồng làng kia
Hai cha con nhà nọ
 nọ, ấy, kia: làm phụ ngữ trong cụm danh từ.
CHỈ TỪ
A. Tìm hiểu chung:
Tiết 57 – Tiếng Việt
I. Chỉ từ là gì?
? Tìm chỉ từ trong những câu dưới đây. Xác định chức vụ của chúng trong câu?
Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn.
(Hồ Chí Minh)
b) Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.
(Bánh chưng, bánh giầy)
Đó
đấy
CN
VN

a) Đó / là một điều chắc chắn.
b) Từ đấy,/ nước ta / chăm nghề trồng trọt,

chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.

 đó: làm chủ ngữ.
TN
CN
VN
 đấy: làm trạng ngữ
? Vậy chỉ từ thường giữ những chức vụ gì trong câu?
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu:
CHỈ TỪ
A. Tìm hiểu chung:
Tiết 57 – Tiếng Việt
I. Chỉ từ là gì?
Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ. Ngoài ra, chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
B. Luyện tập:
Em hãy tìm những chỉ từ thích hợp để trả lời cho câu hỏi "Em thích lẵng hoa nào?"
này, kia, đấy, đó, ấy,.
(Nhằm tách biệt sự vật này với sự vật khác)
Chỉ T?
Chỉ từ là gì?
- Dùng để trỏ vào sự vật,
xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
Hoạt động của chỉ từ
- Làm phụ ngữ trong cụm danh từ
- Làm chủ ngữ, trạng ngữ trong câu.
B. Luyện tập:
Bài tập 1 (SGK-T138): Tìm chỉ từ, xác định ý nghĩa và chức vụ của chúng.
a) Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương.
(Bánh chưng, bánh giầy)

Bài tập 2: (sgk/138): Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy?
a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời. (Theo Thánh Gióng)
b)Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy. (Theo Thánh Gióng)
Đáp án
-Chân núi Sóc = đó, đấy
 Định vị về không gian.
-Bị lửa thiêu cháy = ấy, đó, đấy
 Định vị không gian
*Nhận xét:
- Câu văn trở nên ngắn gọn hơn, dễ hiểu và tránh được lỗi lặp từ.
Bài tập 3: (sgk/139):
Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ?
Năm ấy, đến lượt Lý Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lý Thông dọn một mâm cơm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
- Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
(Thạch Sanh)
Bài tập thờm: Dựa vào hình ảnh, tìm những chỉ từ thích hợp di?n v�o ch? tr?ng?
a. Từ....., oán nặng thù sâu, hàng năm Thuỷ Tinh làm mưa gió, bão lụt đánh Sơn Tinh.
đó
b. Người vo gạo, gói bánh, người nhóm bếp.
này
kia
...........
...........
c. Sau khi đánh đuổi giặc Minh, Lê Lợi đã trả thanh gươm ........ cho Rựa V�ng.
ấy
d. ở làng ..... có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.
nọ
Hướng dẫn về nhà
- Đặt các câu có chỉ từ này, kia và phân biệt cách dùng chúng.
- Đặt 3 câu có chỉ từ, trong đó:
+ Một câu có chỉ từ làm chủ ngữ.
+ Một câu có chỉ từ làm trạng ngữ.
+ Một câu có chỉ từ làm phụ ngữ của cụm danh từ.
- Chuẩn bị bài: Luyện tập kể chuyện tưởng tượng.
- Làm các bài tập còn lại trong sách giáo khoa.