Bài 13. Chỉ từ

Chào mừng
quý thầy cô
và các em học sinh
1. Thế nào là số từ? Đặt một câu có chứa số từ?
2. Thế nào là lượng từ? Đặt một câu có chứa lượng từ?
Kiểm tra bài cũ
1. Số từ là những từ chỉ số lượng hoặc thứ tự của sự vật

Nếu chỉ số lượng số từ đứng trước danh từ.

Nếu chỉ thứ tự, số từ đứng sau danh từ.
2. Lượng từ là những từ chỉ lượng ít nhiều của sự vật.

Lượng từ được chia làm 2 nhóm:

+ Nhóm 1: chỉ lượng tổng thể

+ Nhóm 2: chì lượng tập hợp hay phân phối
Tiết 57:

CHỈ TỪ
I. Chỉ từ là gì?
1. Xét ví dụ
Tiết 57: CHỈ TỪ
Vd1: Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la

khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi đến

nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để

hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên

quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.

Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia,

chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm

ruộng…

[ Em bé thông minh]

Cho biết các từ in đậm

bổ sung ý nghĩa cho

những từ nào?
Vd1: Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho các từ:
Ông vua nọ, viên quan ấy

Làng kia, nhà nọ
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
1. Xét ví dụ
Ông vua nọ
Viên quan ấy
cha con nhà nọ
Vd1: Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho các từ:
Ông vua nọ, viên quan ấy

Làng kia, nhà nọ
A B
Ông vua Ông vua nọ

Viên quan Viên quan ấy

Làng Làng kia

Nhà Nhà nọ

-> Từ, thiếu -> Cụm từ,

tính xác định xác định cụ

thể , rõ ràng
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
1. Xét ví dụ
- Các từ “nọ, ấy, kia” xác định vị trí của sự vật trong không gian

Em hãy tìm những chỉ từ thích hợp để trả lời cho câu hỏi “Em thích lẵng hoa nào?”
này, kia, đấy, đó, ấy,…
(Nhằm tách biệt sự vật này với sự vật khác)
VD3: Hồi ấy, ởThanh Hóa

có một người làm nghề

đánh cá tên là Lê Thận.

Một đêm nọ, Thận thả lưới

ở một bến vắng như

thường lệ.
[Sự tích Hồ Gươm]


I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
1. Xét ví dụ
- Vd1: Các từ “nọ, ấy, kia” xác định vị trí của sự vật trong không gian

Các từ “ấy, nọ” trong những

câu sau có gì giống và

khác với những trường hợp

đã phân tích?
Vd3:
Hồi ấy đêm nọ
+ Giống : Đứng sau DT, làm

rõ nghĩa cho DT

Cùng xác định vị trí của sự vật

+ Khác : Vd1: Xác định vị trí của sự vật trong không gian

Vd3: Xác định vị trí của sự vật trong thời gian
Vd 3: Các từ “ấy, nọ” xác định vị trí của sự vật trong
thời gian
Chỉ từ

Chỉ từ là gì?
2. Ghi nhớ (SGK)
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định
vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
II. HOẠT ĐỘNG CỦA CHỈ TỪ TRONG CÂU
1. Xét ví dụ
Ông vua nọ Viên quan ấy

Làng kia Nhà nọ

Hồi ấy Đêm nọ
DT
PS
DT
PS
DT
PS
DT
PS

Quan sát các cụm danh từ

và cho biết chỉ từ đảm

nhiệm chức vụ gì?
a. VD1: Ông vua nọ, viên quan ấy, làng kia, nhà nọ,
Hồi ấy, đêm nọ.
Chỉ từ làm phụ ngữ trong cụm danh từ

DT
DT
PS
PS
VD 2a. Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù

phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất

định thắng lợi hoàn toàn.

Đó là một điều chắc chắn
[Hồ Chí Minh]

Tìm chỉ từ trong các câu

dưới đây.
VD 2b. Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi

và có tục ngày tết làm bánh chưng, bánh giầy.
[Bánh chưng, bánh giầy]
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
Ví dụ 1
Ông vua nọ, viên quan ấy, làng kia, nhà nọ, Hồi ấy, đêm nọ.
Chỉ từ làm phần phụ ngữ trong cụm DT
b. Ví dụ 2a
Đó là một điều chắc chắn
CN VN
Chỉ từ làm chủ ngữ trong câu
c. Ví dụ 2b
Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt chăn nuôi…..
TN CN VN
Chỉ từ làm trạng ngữ trong câu
1. Xét ví dụ

II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
1. Xét ví dụ
2. Ghi nhớ (sgk/ 138)
Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ. Ngoài ra,

Chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ, trạng ngữ trong câu
I. Chỉ từ là gì?
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
III. Luyện tập
Tiết 57. CHỈ TỪ
III. Luy?n t?p
BT1: Tìm chỉ từ, xác định ý nghĩa và chức vụ của chúng.
a) Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương.
(Bánh chưng, bánh giầy)

b. Đấy vàng, đây cũng đồng đen


Đấy hoa thiên lý, đây sen Tây Hồ.
(Ca dao)
CN
VN
CN
VN
CN
VN
CN
VN
BT1. Tỡm ch? t?, xỏc d?nh ý nghia v� ch?c v? c?a chỳng.
III. Luy?n t?p
c) Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi chia nhau cai quản các phương.
(Con Rồng cháu Tiên)
III. Luy?n t?p
BT1. Tỡm ch? t?, xỏc d?nh ý nghia v� ch?c v? c?a chỳng.
D, Từ đó, nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng
III. Luy?n t?p
BT1. Tỡm ch? t?, xỏc d?nh ý nghia v� ch?c v? c?a chỳng.
BT 2
Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn,

tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi

Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt

bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
(Theo Thánh Gióng)
III. Luy?n t?p
b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy

một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng

Cháy.
(Theo Thánh Gióng)
- Đến chân núi Sóc = đến đó, đấy -> Định vị về không gian.
- Làng bị lửa thiêu cháy = làng ấy, đó, đấy -> Định vị không gian
*Nhận xét:
-Câu văn trở nên ngắn gọn hơn, dễ hiểu và tránh được lỗi lặp từ.
Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ?
Năm ấy, đến lượt Lý Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lý Thông dọn một mâm cơm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
-Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
(Thạch Sanh)
III. Luy?n t?p
BT 3

Không thể thay thế bằng bất kỳ từ hoặc cụm từ nào khác.

Vì : Trong truyện cổ dân gian không thể xác định thời gian cụ

thể
Nhận xét tác dụng của chỉ từ: có vai trò quan trọng.

Chỉ từ có thể chỉ ra sự vật, những thời điểm khó gọi

thành tên, giúp người nghe, người đọc định vị được

các sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật hay dòng

thời gian vô tận.
BT Bổ sung: Dựa vào hình ảnh, tìm những chỉ từ thích hợp điền vào chỗ trống?
a. Từ....., oán nặng thù sâu, hàng năm Thuỷ Tinh làm mưa gió, bão lụt đánh Sơn Tinh.
đó
b. Người ............. vo gạo, gói bánh, người .......... nhóm bếp.
này
kia
c. Sau khi đánh đuổi giặc Minh, Lê Lợi đã trả
thanh gươm ........ cho Rùa Vàng.
ấy
d. Ở làng ..... có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với
nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.
n?
Ô chữ kỳ diệu
1. Tên một vật dụng Thạch Sanh giúp công chúa khỏi câm?
2. Nhân vật nào là biểu tượng cho của hiện tượng lũ lụt hàng năm ở đồng bằng Bắc Bộ?
3. Từ còn thiếu trong bài ca dao
“ Tang tình tang ! Tính tình tang!
Bắt con kiến càng buộc ....... ngang lưng”
4. Tên một nhân vật dũng sĩ trong truyện cổ tích
em đã được học?
5. Tên một câu truyện cười phê phán những anh chàng
hay khoe của?
Cho các chỉ từ : ấy, đó, kia, nọ. Đặt 4 câu có sử

dụng các chỉ từ trên để định vị sự vật trong không

gian và thời gian.
Bài tập bổ sung
IV. DẶN DÒ
Xem lại các bài tập trong Sgk

Học thuộc ghi nhớ

Chuẩn bị bài Luyện tập kể chuyện tưởng tượng
Cảm ơn quý thầy cô
Chúc các em
có một buổi học thật thú vị