Bài 13. Chỉ từ

TIẾT 57: CHỈ TỪ
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
1. Bài tập
Bài tập 1: Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng […].
(Em bé thông minh)
ông vua nọ
viên quan ấy
làng kia
nhà nọ
ông vua, viên quan, làng, nhà: đều là những danh từ chỉ sự vật.
TIẾT 57: CHỈ TỪ
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
1. Bài tập
ông vua nọ
viên quan ấy
làng kia
nhà nọ
ông vua
viên quan
làng
nhà
Nghĩa của những từ này còn thiếu tính xác định
Nghĩa được cụ thể hóa, được xác định một cách rõ ràng trong không gian
Những từ: ấy, nọ, kia dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí (định vị)của sự vật trong không gian.
TIẾT 57: CHỈ TỪ
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
1. Bài tập
Những từ: ấy, nọ, kia dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí (định vị)của sự vật trong không gian.
Bài tập 2:
Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
(Sự tích Hồ Gươm)
Hồi ấy
Đêm nọ
TIẾT 57: CHỈ TỪ
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
1. Bài tập
-> Những từ: ấy, nọ, kia dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí (định vị)của sự vật trong không gian.
Bài tập 2:
Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
(Sự tích Hồ Gươm)
Nghĩa của các từ ấy, nọ trong đoạn văn trên có điểm gì giống và khác với các từ ấy, nọ ở bài tập 1?
Bài tập 1: Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng […].
Giống: Đều cùng trỏ vào sự vật, xác định vị trí (định vị)của sự vật
Khác:
+ Từ ấy, nọ ở bài tập 1 : xác định vị trí (định vị)của sự vật trong không gian.
+ Từ ấy, nọ ở bài tập 2: xác định vị trí (định vị)của sự vật trong thời gian.

Chỉ từ là những từ dùng để trỏ sự vật, nhằm xác định vị trí (định vị) của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
2. Ghi nhớ
TIẾT 57: CHỈ TỪ
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
1. Bài tập
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ sự vật, nhằm xác định vị trí (định vị) của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
2. Ghi nhớ
Những chỉ từ: đó, đây, kia, này,nãy, nọ, ấy, đấy…
TIẾT 57: CHỈ TỪ
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
1. Bài tập
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ sự vật, nhằm xác định vị trí (định vị) của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
2. Ghi nhớ
II. HOẠT ĐỘNG CỦA CHỈ TỪ TRONG CÂU.
1. Bài tập
Bài tập 1: Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng […].
ông
vua
nọ
viên
quan
ấy
- Làm phụ ngữ s2 ở sau trung tâm cụm danh từ.
Sắp xếp vào mô hình cụm danh từ:
TIẾT 57: CHỈ TỪ
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
1. Bài tập
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ sự vật, nhằm xác định vị trí (định vị) của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
2. Ghi nhớ
II. HOẠT ĐỘNG CỦA CHỈ TỪ TRONG CÂU.
1. Bài tập
- Làm phụ ngữ s2 ở sau trung tâm cụm danh từ.
Bài tập:
a) Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn.
( Hồ Chí Minh)


b) Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục


ngày tết làm bánh chưng, bánh giầy.
(Bánh chưng, bánh giầy)
Đó
đấy
CN
VN
CN
VN
TN
- Làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
2. Ghi nhớ
TIẾT 57: CHỈ TỪ
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
1. Bài tập
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ sự vật, nhằm xác định vị trí (định vị) của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
2. Ghi nhớ
II. HOẠT ĐỘNG CỦA CHỈ TỪ TRONG CÂU.
1. Bài tập
- Làm phụ ngữ s2 ở sau trung tâm cụm danh từ.
- Làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
2. Ghi nhớ
III. LUYỆN TẬP
1. Bài 1
Tìm chỉ từ trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ ngữ pháp của các chỉ từ ấy.
Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý ta, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên Vương
( Bánh chưng, bánh giầy)
Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ
( Ca dao)
ấy
Định vị sự vật trong không gian
Làm phụ ngữ ở sau trung tâm cụm DT
đấy, đây
Định vị sự vật trong không gian
Làm chủ ngữ
TIẾT 57: CHỈ TỪ
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
1. Bài tập
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ sự vật, nhằm xác định vị trí (định vị) của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
2. Ghi nhớ
II. HOẠT ĐỘNG CỦA CHỈ TỪ TRONG CÂU.
1. Bài tập
- Làm phụ ngữ s2 ở sau trung tâm cụm danh từ.
- Làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
2. Ghi nhớ
III. LUYỆN TẬP
Bài 1
Bài 2
Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
( Theo Thánh Gióng)
b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.
(Theo Thánh Gióng)
Các câu đã thay:
Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến đấy, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
( Theo Thánh Gióng)
b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng ấy về sau gọi là làng Cháy.
(Theo Thánh Gióng)
->Câu văn trở nên ngắn gọn hơn, dễ hiểu, tránh được lỗi lặp từ.
TIẾT 57: CHỈ TỪ
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
1. Bài tập
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ sự vật, nhằm xác định vị trí (định vị) của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
2. Ghi nhớ
II. HOẠT ĐỘNG CỦA CHỈ TỪ TRONG CÂU.
1. Bài tập
- Làm phụ ngữ s2 ở sau trung tâm cụm danh từ.
- Làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
2. Ghi nhớ
III. LUYỆN TẬP
Bài 1
Bài 2
Bài 3
Có thể thay chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ.
Năm ấy, đến lượt Lí Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lí Thông chọn một mâm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
- Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh đến sáng thì về.
( Thạch Sanh)
- Không thể thay các chỉ từ bằng các từ hoặc cụm từ nào khác vì trong truyện dân gian ta không thể xác định cụ thể thời gian năm ấy, năm nay, đêm đó… là thời gian cụ thể nào hay năm cụ thể nào.
-> Chỉ từ có vai trò rất quan trọng. Chúng có thể chỉ ra những sự vật, thời điểm khó gọi thành tên, giúp người nghe, người đọc định vị được các sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật hay trong dòng thời gian vô tận.
Hãy lập bản đồ tư duy về chỉ từ?
Hướng dẫn về nhà :
Học thuộc khái niệm và các hoạt động của chỉ từ trong câu .
Tìm chỉ từ trong các truyện dân gian.
Đặt câu có sử dụng chỉ từ.
Chuẩn bị bài : Luyện tập kể chuyện tưởng tượng
Kính chào thầy cô cùng các em học sinh