Bài 13. Chỉ từ

TRÂN TRỌNG KÍNH CHÀO
QUÝ THẦY CÔ
ĐẾN DỰ GIỜ THĂM LỚP
Kiểm tra bài cũ:
Thế nào là số từ?
Bài tập:Tìm số từ có trong đoạn văn sau và cho biết ý nghĩa của chúng?
Quê hương của chị ở đất Hưng yên, quê hương thứ hai của chị ở nông trường Hồng Cúm, hạnh phúc mà chị đã mất bảy tám năm nay, ai ngờ chị lại tìm thấy ở một nơi mà chiến tranh xảy ra ác liệt nhất.
(Mùa Lạc - Nguyễn Khải)
Thứ hai
nhất
 Số thứ tự
bảy tám năm
một nơi
 Số lượng
Lượng từ là gì?
Lượng từ chia làm mấy nhóm? Cho ví dụ?
Tiết 57
Tiếng việt: CHỈ TỪ
I. Chỉ từ là gì?
Ngày xưa có một ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái ăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng .
1.Ví dụ:
ông vua nọ
viên quan ấy
làng kia
hai cha con nhà nọ

Ý nghĩa của các cụm từ có chỉ từ, được cụ thể hóa, được xác định một cách rõ ràng trong không gian.
2.So sánh các từ và cụm từ sau
- ông vua / ông vua nọ
- viên quan / viên quan ấy
- làng / làng kia
- nhà / nhà nọ
- viên quan ấy / hồi ấy
- nhà nọ / đêm nọ
không gian
thời gian
không gian
thời gian
- Giống: cùng xác định vị trí (định vị )của sự vật
- Khác: một bên xác định về không gian, một bên xác định về thời gian
3. So sánh nghĩa của các từ ấy, nọ
Học sinh thảo luận nhóm vấn đề
Thời gian thảo luận 2 phút
Vậy, chỉ từ là những từ dùng để chỉ trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian và thời gian
 Ghi nhớ SGK/ 137
Bài tập: Xác định chỉ từ có trong câu ca dao sau:
Đấy
vàng
đây
cũng đồng đen
Đấy
hoa thiên lí
đây
sen Tây Hồ
Đấy
đây
Đấy
đây
1. - ông vua nọ
- viên quan ấy
- làng kia
- nhà nọ
- hồi ấy
- đêm nọ
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
P.trước
Trung tâm
P. sau
ông
vua
nọ
viên
quan
ấy
làng
kia
nhà
nọ
hồi
ấy
đêm
nọ
t2
t1
T1
T2
s1
s2
Làm phụ ngữ bổ nghĩa cho danh từ, lập thành cụm danh từ
2.a/ Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.

Đó là một điều chắc chắn.
b/ Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và
có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.
Chủ ngữ
Trạng ngữ
Làm phụ ngữ bổ nghĩa cho danh từ, lập thành cụm danh từ,
chỉ từ còn có khả năng làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
Ghi nhớ SGK/ 138
Đó
Từ đấy
III. Luyện tập
Bài tập 1: Tìm chỉ từ và xác định ý nghĩa, chức vụ của nó?
a/
Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên Vương.
ấy
Định vị sự vật trong không gian
Làm phụ ngữ sau trong cụm danh từ
b/ Về nhà làm
c/
Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương.
Nay
Định vị sự vật trong thời gian
Làm trạng ngữ
Bài tập 2: Thay các từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy?
Giặc tan vỡ, đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy chốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). , một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
a/
Đến chân núi Sóc
= đến đấy
Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa thêu cháy một làng, cho nên làng về sau gọi là làng Cháy
b/
làng bị lửa thêu cháy
= làng ấy
Nhằm tránh hiện tượng lặp từ
Bài tập 3: Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ.
Năm ấy, đến lượt Lí Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch sanh kiếm củi về, Lí Thông dọn một mâm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:

- Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
Thảo luận cùng bàn. Thời gian 2 phút
- Không thể thay các chỉ từ bằng các từ hoặc cụm từ khác
- Chúng có thể chỉ ra những sự vật, thời điểm khó gọi thành tên, giúp người nghe, người đọc định vị được các sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật hay trong vòng thời gian vô tận.
Củng cố:
- Chỉ từ là gì?
- Hoạt động của chỉ từ trong câu như thế nào?
Dặn dò:
- Làm bài tập câu c, d của bài tập 1
Học thuộc bài
Soạn bài: Động từ
CHÂN THÀNH CÁM ƠN
QUÝ THẦY CÔ!