Bài 13. Chỉ từ

Kiểm tra bài cũ:
Thế nào là số từ ? Lượng từ ?
Xác định số từ, lượng từ trong các câu sau:
a, “Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống.”
(Tục ngữ)
b, “Chào các em, những đồng chí của tương lai
Mang mũ rơm đi học đường dài”
(Tố Hữu)
Đáp án
Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật. Khi biểu thị số lượng của sự vật, số từ thường đứng trước danh từ. Khi biểu thị thứ tự, số từ đứng sau danh từ.
Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật.
a, “Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống.”
ST ST ST ST
(Tục ngữ)
b, “Chào các em, những đồng chí của tương lai
LT LT
Mang mũ rơm đi học đường dài”.
(Tố Hữu)
Đọc câu sau và trả lời câu hỏi:
Những quyển sách này rất bổ ích.
a) Xác định thành phần chủ ngữ, vị ngữ?
b) Phân tích cấu tạo của chủ ngữ?
Những
quyển sách
này
rất bổ ích.
chủ ngữ
vị ngữ
(cụm danh từ)
lượng t�
danh từ
?
Tiết 57 Bài 13
Giáo viên: Ngọc Thị Cản
THCS Việt Cường-Trấn Yên – Yên Bái
1. Chỉ từ là gì?
Tiết 57: CHỈ TỪ
VD: Sgk T 137
Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi.Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan ấy vẫn chưa thấy người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia , chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang cày ruộng.
viên quan ấy
1. Chỉ từ là gì?
Tiết 57: CHỈ TỪ
VD: Sgk T 137
Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi.Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan ấy vẫn chưa thấy người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia , chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang cày ruộng.
ông vua nọ
làng kia
nhà nọ
Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho từ nào?
Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho danh từ
DT
DT
DT
DT
* SO SÁNH CÁC TỪ – CỤM TỪ
(1) (2)
- oõng vua / oõng vua nọ - viên quan / viên quan ấy - làng / làng kia - nhà / nhà nọ
Ông vua nọ
vi�n quan ?y
cha con nh� n?
(1) (2)
- Ông vua / ông vua nọ
- viên quan / viên quan ấy
-làng / làng kia
- nhà / nhà nọ
Danh từ
Cụm DT
Nghĩa chưa cụ thể thiếu chính xác
Nghĩa cụ thể hơn, xác định vị trí sự vật trong không gian.
* Ý nghĩa của các từ ấy, nọ, kia:
-Trỏ vào sự vật.
- Xác định vị trí của sự vật trong không gian.
* SO SÁNH CÁC TỪ – CỤM TỪ
Ví dụ2: “ Hồi ấy, ở Tahnh Hoá có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.”
(Sự tích hồ gươm)
Giống:
Hồi ấy
Một đêm nọ
Viên quan ấy
Nhà nọ
(VD2)
(VD1)
Khác:
+ Trỏ vào sự vật.
+Xác định vị trí của sự vật
+ ấy, nọ trong (VD1) xác định vị trí của sự vật trong không gian
+ ấy, nọ trong (VD2) xác định vị trí của sự vật trong thời gian
Chỉ từ:
Trỏ vào vật (này, kia , ấy ,nọ)
Xác định vị trí của sự vật trong klhông gian, thời gian
* Ghi nhớ1: SGK T137
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
*. Kết luận
Tiết 57: CHỈ TỪ
I. Chỉ từ là gì?
VD: Sgk T137
Làm phụ ngữ cho cụm DT
VD2:a) Cuộc kháng chiến chống mỹ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ , hy sinh nhiều hơn nữa, song nhất định sẽ thắng lợi hoàn toàn.
Đó //là điều chắc chắn.
CN VN
Làm chủ ngữ trong câu
VD2: b) Từ đấy , nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày tết làm bánh chưng, bánh giày.
//
TRn CN VN
Làm trạng ngữ trong câu
Chức vụ ngữ pháp của chỉ từ.
Làm phụ ngữ trong cụm DT.
* Ghi nhớ 2: SGK T138
- Chỉ từ là tên gọi khác của đại từ chỉ định trước đây.
- Tác dụng của chỉ từ: sử dụng chỉ từ đúng lúc đúng chỗ sẽ mang lại hiệu quả nghệ thuật cao trong diễn đạt.
Lưu ý
Tiết 57: CHỈ TỪ
* Ghi nhớ1: SGK T137
I. Chỉ từ là gì?
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
Làm chủ ngữ trong câu.
Làm trạng ngữ trong câu.
CHỈ TỪ
- Dùng để trỏ vào sự vật nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
- Làm phụ ngữ trong cụm DT
- Làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
III. Luyện tập
Bài 1 SGK T138
Tìm chỉ từ trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các từ ấy.
“Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế trời, đất cùng tiên vương”.
( Bánh chưng bánh giầy)
Tiết 57: CHỈ TỪ
I. Chỉ từ là gì?
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
Bài 1 SGK T138
Tìm chỉ từ trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các từ ấy.
b. Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lý, đây sen tây hồ
( Ca dao)
III. Luyện tập
c) Nay ta đưa năm mươi người con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương
( Con Rồng cháu Tiên)
III. Luyện tập
Bài 1 SGK T138
Tìm chỉ từ trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các từ ấy.
d, Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.
(Sự tích Hồ Gươm)
III. Luyện tập
Bài 1 SGK T138
Tìm chỉ từ trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các từ ấy.
Bài tập theõm: Dựa vào hình ảnh, tìm những chỉ từ thích hợp điền vào chỗ trống.
a. Từ....., oán nặng thù sâu, hàng năm Thuỷ Tinh làm mưa gió, bão lụt đánh Sơn Tinh.
đó
b. Người ............. vo gạo, gói bánh, người .......... nhóm bếp.
này
kia
c. Sau khi đánh đuổi giặc Minh, Lê Lợi đã trả thanh gươm........cho Rùa Vàng.
ấy
d. ở làng ..... có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.
nọ
1
2
3
4
5
1. Tên một vật dụng Thạch Sanh giúp công chúa khỏi câm?
2. Nhân vật nào là biểu tượng cho hiện tượng lũ lụt hàng năm ở đồng bằng Bắc Bộ?
3. Từ còn thiếu trong bài ca dao là từ trong ô chữ thứ 3.
" Tang tình tang ! Tính tình tang!
Bắt con kiến càng buộc ....... ngang lưng"
4. Tên một nhân vật dũng sĩ trong chuyện cổ tích em đã được học?
5. Tên một câu truyện cười phê phán những anh chàng hay khoe của?
Bài tập 3: Trắc nghiệm khách quan
Câu1: Cho câu văn sau:
“năm ấy, đến lượt Lí Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay”
Chỉ từ “ấy” có thể thay bằngtừ, cụm từ nào sau đây:
a.Tới. b. Vừa qua
c. Sau d. Không thể thay thế được
Câu2: “đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về”
“ Nay” là chỉ từ xác định vị trí của sự vật trong không gian đúng hay sai
đúng b. Sai
Câu3: điền các chỉ từ thích hợp vào dấu ba chấm trong câu thơ sau :
“ Cấy cày vốn nghiệp nông gia
Ta .......... trâu ............. Ai mà quản công.”
a. Này, kia b. đó, nọ
c. Đây, đấy d. đấy, đây
Bài tập 3: Có thể thay các chỉ từTrong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ
Đáp án
Chỉ từ “ấy”,
“đó”, “này”: có thể thay đổi chỗ cho nhau hoặc thay bằng “đấy” nhưng không thể thay thế bằng bất kỳ từ hoặc cụm từ nào khác.
vì: Văn bản Thạch Sanh thuộc thể loại truyện cổ tích đó là một trong những thể loại của truyện cổ dân gian) ảnTuyện cổ dân gian: thời gian không cụ thể cho nên ta không thể xác định thời gian năm ấy là năm nào, hôm đó là hôm nào, đêm nay là đêm nào…như truyện hioện đại được.
*Nhận xét tác dụng của chỉ từ:
- Chỉ từ có vai trò quan trọng trong câu. Vì chúg có thể chỉ ra sự vật, những thời điểm khó gọi thành tên, giúp người nghe, người đọc định vị được các sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật hay dòng thời gian vô tận.
Chức vụ ngữ pháp của chỉ từ.
Làm phụ ngữ trong cụm DT.
* Ghi nhớ 2: SGK-138
Tiết 57: CHỈ TỪ
* Ghi nhớ1: SGK-137
I. Chỉ từ là gì?
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
Làm chủ ngữ trong câu.
Làm trạng ngữ trong câu.
III. Luyện tập
Bài 1 SGK T38
Bài tập 3: Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ.
Bài tập thêm: viết đoạn văn từ 3 đến 5 câu có chứa chỉ từ.
Mùa hè năm nay, lớp tôi tổ chức đi tham quan công viên nước Ñaàm Sen. Đó là một kỷ niệm tuyệt vời. Vì ai đã từng đến công viên ấy dù chỉ một lần thì khó có thể quên được.