Bài 13. Chỉ từ

Câu hỏi:
Điền cụm danh từ sau vào mô hình bên dưới.
viên
quan
nọ
-
-
thứ ba
Con
trâu
ấy
nọ
ấy
Hai
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Chỉ từ
Tiết 57
Tiết 57 : Chỉ từ
I. Chỉ từ là gì?
Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng.

(Em bé thông minh)
Ví dụ 1:
1. Xét ví dụ
Trong từng cặp từ ngữ sau, từ ngữ nào có nghĩa cụ thể, rõ ràng hơn?
nọ, ấy, kia được dùng để trỏ vào sự vật nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian (địa điểm, nơi chốn).
Ông vua
<
Ông vua nọ
Viên quan
<
Viên quan ấy
làng
<
làng kia
nhà
<
nhà nọ

Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận.
Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
=> Ấy, nọ: dùng để trỏ vào sự vật nhằm xác định vị trí của sự vật trong thời gian.
Tiết 57 : Chỉ từ
I. Chỉ từ là gì?
Ví dụ 1:
1. Xét ví dụ
Ví dụ 2:
Tiết 57 : Chỉ từ
I. Chỉ từ là gì?
Ví dụ 1:
1. Xét ví dụ
Ví dụ 2:
2. Bài học 1:
Trỏ
Xác định vị trí
Chỉ từ
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
b) Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.
(Bánh chưng, bánh giầy)
Bài tập nhanh
Tìm chỉ từ trong các câu sau:
Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn.
(Hồ Chí Minh)
Tiết 57 : Chỉ từ
I. Chỉ từ là gì?
Ví dụ 1:
1. Xét ví dụ
Ví dụ 2:
2. Bài học 1:
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
Các chỉ từ : nọ, ấy, kia, đấy, đó,...
đây, này, nay, nãy.
Tiết 57 : Chỉ từ
I. Chỉ từ là gì?
1. Xét ví dụ:
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
Câu hỏi:
Điền cụm danh từ sau vào mô hình bên dưới.
viên
quan
nọ
-
-
thứ ba
Con
trâu
ấy
nọ
ấy
Hai
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Tiết 57 : Chỉ từ
I. Chỉ từ là gì?
1. Xét ví dụ:
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
=> Làm phụ ngữ s2 trong cụm danh từ.
Tiết 57 : Chỉ từ
Phân tích cấu tạo ngữ pháp cho các câu sau.
Đó là một điều chắc chắn. (Hồ Chí Minh)
CN
VN
b) Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục

làm bánh chưng, bánh giầy.
(Bánh chưng, bánh giầy)
CN
VN
TN
Tiết 57 : Chỉ từ
I. Chỉ từ là gì?
1. Xét ví dụ:
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
=> Làm phụ ngữ s2 trong cụm danh từ.
=> Làm CN trong câu.
=> Làm TN trong câu.
2. Bài học 2:
Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ .Ngoài ra, chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu .
BT1: Tìm chỉ từ và xác định ý nghĩa, chức vụ của chúng trong các câu sau.
b) Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ.
(Ca dao)
d) Từ đó, nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.
(Sự tích Hồ Gươm)
Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế lễ Trời, Đất cùng Tiên vương.
(Bánh chưng, bánh giầy)
TRẢ LỜI
Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế lễ Trời, Đất cùng Tiên vương.
(Bánh chưng, bánh giầy)
ấy
Xác định vị trí sự vật trong không gian
Phụ ngữ trong cụm danh từ
TRẢ LỜI
đấy, đây
Xác định vị trí sự vật trong không gian
CN
b) Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ.
(Ca dao)
TRẢ LỜI
đó
Xác định vị trí sự vật trong thời gian
TN
d) Từ đó, nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.
(Sự tích Hồ Gươm)
Tiết 57 : Chỉ từ
Khái niệm
Chỉ từ
Phụ ngữ s2 trong cụm dt
Chủ ngữ trong câu
Trạng ngữ trong câu
Chức vụ ngữ pháp
Tiết 57 : Chỉ từ
I. Chỉ từ là gì?
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu
Bài 2:
III. Luyện tập

Thay các từ ngữ màu đen dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
(Theo Thánh Gióng)
b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.
(Theo Thánh Gióng)
Trả lời
đấy (đó)
ấy (đó)
Câu văn trở nên ngắn
gọn hơn, dễ hiểu và tránh
được lỗi lặp từ.
a)
Sông Tương một dải nông sờ,
Bên trông đầu nọ, bên chờ cuối kia .
(Truyện Kiều – Nguyễn Du)

Bài tập bổ sung
b)
Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay?
(Đây thôn Vĩ Dạ - Hàn Mặc Tử)
c)
Người đi Châu Mộc chiều sương ấy
Có thấy hồn lau nẻo bến bờ?
(Tây Tiến – Quang Dũng)

Bài tập 3 (sgk/139):
Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ?
Năm ấy, đến lượt Lý Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lý Thông dọn một mâm cơm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
- Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
(Thạch Sanh)
Đáp án Không thể thay chỉ từ .
Vì trong truyện cổ tích thời gian, không gian không cụ thể.
Tác dụng : giúp sự vật xác định vị trí trong không gian,
thời gian.
Từ …. oán nặng thù sâu , hằng năm Thủy Tinh
làm mưa gió bão lụt đánh Sơn Tinh.
Điền vào chỗ trống những chỉ từ thích hợp
đó
Người…. vo gạo, gói bánh, người … nhóm bếp.
này
kia
Sau khi đánh đuổi giặc Minh , Lê Lợi đã trả thanh gươm… cho Rùa Vàng.
ấy
Ở làng … có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển
nọ
Tiết 57 : Chỉ từ
Khái niệm
Chỉ từ
Phụ ngữ s2 trong cụm dt
Chủ ngữ trong câu
Trạng ngữ trong câu
Chức vụ ngữ pháp
Tác dụng