Bài 13. Chỉ từ

KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu hỏi: Em hãy kẻ mô hình cấu tạo cụm danh từ và xác định các thành phần của cụm danh từ sau?
Ông vua nọ
Viên quan ấy
Năm kia
ĐÁP ÁN

Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.

Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng.
( Truyện Em bé thông minh)



Ví dụ 1:
1.So sánh các từ với cụm từ ở hai nhóm, nhóm nào nói rõ ràng hơn,cụ thể hơn? Các từ nọ, kia, ấy…giúp nói rõ về điều gì?
Ví dụ 2:
"Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một người làm nghề đánh cá
tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến
vắng như thường lệ."
cho đoạn văn sau:
(Sự tích Hồ Gươm)
So sánh sự giống nhau và khác nhau giưa hai cặp từ sau?
- Giống nhau: cùng trỏ vào sự vật, xác định vị trí của sự vật
-Khác: +Ví dụ 1 xác định vị trí sự vật trong không gian
+ Ví dụ 3 xác định vị trí sự vật trong thời gian
Ví dụ 3:
Ghi nhớ:
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
a. “Năm là năm đói mòn đói mỏi
Bố đi đánh xe khô rạc ngựa gầy.
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu.
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay…”
(Trích Bếp lửa - Bằng Việt)

b. “ Sông rày đã nên đồng
Chỗ làm nhà cửa, chỗ trồng ngô khoai.”
(Trích Sông lấp – Tú Xương)

“Bốn bề bát ngát xa trông,
Cát vàng cồn bụi hồng dặm . ”
( Trích Truyện Kiều – Nguyễn Du)
ấy
kia
nọ
kia
ấy
kia
nọ
kia
Xác định cấu tạo ngữ pháp và tìm các chỉ từ trong mỗi ví dụ sau? Trong mỗi ví dụ chỉ từ giữ chức vụ gì?
a. Đó là một điều chắc chắn.
b.Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng bánh giầy.
b. Đó//là một điều chắc chắn.
c. Từ đấy, nước ta//chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi
và co tục ngày Tết làm bánh chưng bánh giầy.
CN
VN
TN
CN
VN
VN
Ghi nhớ:
Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ. Ngoài ra chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ và trạng ngữ trong câu.
Từ …. oán nặng thù sâu , hằng năm Thủy Tinh
làm mưa gió bão lụt đánh Sơn Tinh.
Bài tập nhanh :Điền vào chỗ trống những chỉ từ thích hợp
đó
Ở làng … có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển
nọ
Người…. vo gạo, gói bánh, người … nhóm bếp.
này
kia
III. Luyện tập
1. Bài tập 1
Bài tập 2: (sgk/138): Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
(Theo Thánh Gióng)
b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.
(Theo Thánh Gióng
Đáp án
Bài tập 3 (sgk/139):Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ?
Năm ấy, đến lượt Lý Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lý Thông dọn một mâm cơm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
- Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
Đáp án Không thể thay chỉ từ .
Vì trong truyện cổ tích thời gian, không gian không cụ thể.
Tác dụng : giúp sự vật xác định vị trí trong thời gian.
Vẽ sơ đồ tư duy
Chỉ từ
Khái niệm
Làm phụ ngữ
sau CDT
Hoạt động
Làm
chủ ngữ
Làm
trạng ngữ
Bài tập về nhà:
Hãy viết một đoạn văn ngắn ( 5-6 câu) kể về người bạn của em trong đó có sử dụng chỉ từ.