Bài 13. Chỉ từ

Ti?ng Vi?t L?p 6 Ti?t 57: CH? T?
Giáo viên:Tạ Thị Ngọc Hạnh
Câu hỏi:
Xác định cụm danh từ trong câu sau và cho biết các loại từ trong cụm danh từ đó?
“Tất cả bốn mươi em học sinh này rất chăm chỉ”
Trả lời :
Cụm danh từ:
Tất cả / bốn mươi / em học sinh / này
Lượng từ / Số từ / DT / ?

KIỂM TRA BÀI CŨ
Tiết 57: CHỈ TỪ
1. Tìm hiểu chung
1/Chỉ từ là gì?
Ví dụ 1:SGK/137
Câu hỏi: Các từ in đậm trong đoạn văn sau bổ sung cho những danh từ nào?
Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng.
(Em bé thông minh)



Câu hỏi: Danh từ hay cụm danh từ chỉ nghĩa rõ hơn? Vì sao?


Ông vua nọ
Viên quan ấy
Làng kia
Nhà nọ
Vế 2
Ông vua
Viên quan
Làng
Nhà
Vế 1
Trả lời:
Cụm DT chỉ nghĩa rõ hơn DT vì có các từ nọ,kia,ấy xác định vị trí của sự vật trong không gian

Câu hỏi:
Từ ấy,nọ trong ví dụ 2 trên để trỏ vào sự vật nhằm xác định điều gì?
Trả lời:
Từ ấy,nọ ở VD 2 trỏ vào sự vật nhằm xác định vị trí của sự vật trong thời gian
Câu hỏi thảo luận nhóm (2 phút)
Em hãy so sánh sự giống nhau và khác nhau của từ ấy, nọ trong hai ví dụ trên?
ĐÁP ÁN
*Giống nhau: -cùng trỏ vào sự vật
-cùng xác định vị trí sự vật (định vị sự vật)
*Khác nhau: -các từ “ấy”, “nọ” trong VD 1: xác định vị trí sự vật trong không gian.
-các từ “ấy”, “nọ” trong VD 2: xác định vị trí sự vật trong thời gian.

Các từ ấy, nọ gọi là chỉ từ. Vậy em hiểu chỉ từ là gì?

Tiết 57: CHỈ TỪ
1. Tìm hiểu chung
1/Chỉ từ là gì?

Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
2/Hoạt động của chỉ từ trong câu:
Mô hình cụm danh từ
Theo mô hình cụm danh từ thì chỉ từ làm thành phần gì trong cụm danh từ?
Trả lời:
Chỉ từ làm phụ ngữ trong cụm danh từ
Ví dụ 3
a) Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn. (Hồ Chí Minh)

b) Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.
(Bánh chưng, bánh giầy)
Chỉ từ trong 2 VD trên giữ chức vụ gì trong câu?

Trả lời:
a/ Chỉ từ làm chủ ngữ trong câu.
b/ Chỉ từ làm trạng ngữ trong câu
Vậy em cho biết hoạt động của chỉ từ trong câu?
Tiết 57: CHỈ TỪ
I. Tìm hiểu chung
1/Chỉ từ là gì?

Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ. Ngoài ra, chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
II.Luyện tập

Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
2/Hoạt động của chỉ từ trong câu:
Bài tập 1: Tìm chỉ từ trong những câu sau.Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy.
a)Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên Vương.
(Bánh chưng, bánh giầy)
b) Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ. (Ca dao)
c)Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương
(Con Rồng,cháu Tiên).
d)Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng
(sự tích Hồ Gươm)



Hoạt động nhóm bàn (2 phút)
Điền chỉ từ, nêu ý nghĩa và chức vụ ngữ pháp của nó vào bảng sau:
Đáp án
Bài tập 2: Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời. (Theo Thánh Gióng)
b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy (Theo Thánh Gióng)



Đáp án
-Chân núi Sóc = đó, đấy -> Định vị về không gian.
-Bị lửa thiêu cháy = ấy, đó, đấy -> Định vị không gian
*Nhận xét:
-Câu văn trở nên ngắn gọn hơn, dễ hiểu và tránh được lỗi lặp từ.
Bài tập 3:
Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ?
Năm ấy, đến lượt Lý Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lý Thông dọn một mâm cơm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
-Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
(Thạch Sanh)
Đáp án
*Chỉ từ “ấy”, “đó”, “nay”: Không thể thay thế bằng bất kỳ từ hoặc cụm từ nào khác.
*Nhận xét tác dụng của chỉ từ:
-Chỉ từ có vai trò quan trọng trong câu. Vì chúng có thể chỉ ra sự vật, những thời điểm khó gọi thành tên, giúp người nghe, người đọc định vị được các sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật hay dòng thời gian vô tận.
Bài tập 4: bài tập củng cố
Chọn kiến thức đúng trong các câu sau:
Câu 1: Chỉ từ là:
A. Những từ dùng để gọi tên sự vật
B. Những từ chỉ hoạt động, trạng thái, tính chất
C. Những từ trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian
D. Cả ba đáp án trên
Câu 2:Chỉ từ thường giữ chức vụ gì trong câu:
A. Làm phụ ngữ trong cụm danh từ
B. Làm chủ ngữ trong câu
C. Làm trạng ngữ trong câu
D. Cả ba đáp án trên
C
D

Dựa vào hình ảnh,tìm những chỉ từ thích hợp điền vào chỗ trống?
Từ ... oán nặng thù sâu,hàng năm Thủy Tinh làm mưa gió,bão lụt đánh Sơn Tinh.
đó
Sau khi đánh đuổi giặc Minh,Lê Lợi đã trả thanh gươm ... cho Rùa Vàng.
ấy
Ở làng ... Có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.
nọ
Bài tập 5: Viết một đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu với chủ đề tự chọn trong đó có sử dụng chỉ từ.
Mùa hè năm nay, lớp tôi tổ chức đi thăm quan công viên nước Hồ Tây. Đó là một kỷ niệm tuyệt vời. Vì ai đã từng đến thăm công viên ấy dù chỉ một lần thì khó có thể quên được.
Hướng dẫn về nhà
1.Học thuộc ghi nhớ
2.Làm bài tập :Viết đoạn văn ngắn có sử dụng chỉ từ.
3.Lập dàn ý đề số 5 trong bài “Kể chuyện tưởng tượng” để chuẩn bị cho tiết “Luyện tập kể chuyện tưởng tượng”
Chân thành cảm ơn các thầy cô giáo và các em học sinh