Bài 13. Chỉ từ

CH�O M?NG C�C TH?Y Cễ D?N D? GI? L?P 6A7
Giáo viên bộ môn:Nguyễn Ngọc Mỹ
Trường THCS Tân Thạnh
Ki?m tra b�i cu:
- Thế nào là số từ ? Lượng từ ?

- Xác định số từ, lượng từ trong các câu sau:
a/ Một cây làm chẳng nên non,
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
( Ca dao)
b/ Những quyển sách này rất bổ ích.
Đáp án:
Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật. Khi biểu thị số lượng của sự vật, số từ thường đứng trước danh từ. Khi biểu thị thứ tự, số từ đứng sau danh từ.
Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật.
a/ Một cây làm chẳng nên non,
ST
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao.
ST ( Ca dao)
b/ Những quyển sách này rất bổ ích.
LT



1
2
3
4
5
1. Tờn m?t v?t d?ng Th?ch Sanh c?u cụng chỳa kh?i cõm?
2. Nhõn v?t n�o l� bi?u tu?ng cho hi?n tu?ng lu l?t ? d?ng b?ng sụng C?u Long?
3.T? cũn thi?u trong b�i ca dao l� t? trong ụ ch? th? ba.
" Tang tỡnh tang ! Tớnh tỡnh tang!
B?t con kiộn c�ng bu?c ....... ngang lung"
4.Tên một dũng sĩ trong truyện cổ tích em đã học?
5. Tờn m?t truy?n cu?i phờ phỏn nh?ng anh ch�ng hay khoe c?a?
Ô chữ kỳ diệu
Chỉ từ
Tiết 58 Tiếng việt
Tiết 58, Tiếng việt Chỉ từ
I. Chỉ từ là gì?
Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho danh từ đứng trước nó
Xét các từ in đậm
DT
DT
2/ So sánh các từ và cụm từ sau, từ đó rút ra ý nghĩa của những từ được in đậm
(1) (2)
- Ông vua / Ông vua nọ - viên quan / viên quan ấy - làng / làng kia - nhà / nhà nọ
Ông vua nọ
vi�n quan ?y
cha con nh� n?
* So sánh các từ và cụm từ
(1) (2)
- ễng vua / ễng vua n?
- viờn quan / viờn quan ?y
- l�ng / l�ng kia
- nhà / nh� n?
Danh töø
Cụm DT
Nghĩa chưa cụ thể
thiếu tính xác định
Nghĩa cụ thể hơn, xác định
vị trí sự vật trong không gian.
* ý nghĩa cuỷa các từ ấy, nọ, kia:
- Trỏ vào sự vật.
- Xác định vị trí của sự vật trong không gian.
3/ H?i ?y, ? Thanh Hoỏ cú m?t ngu?i l�m ngh? dỏnh cỏ tờn l� Lờ Th?n.M?t dờm n?, Th?n th? lu?i ? m?t b?n v?ng nhu thu?ng l?. (Sự tích Hồ Gươm)
Giống:
Hồi ấy
Đêm nọ
Viên quan ấy
Nhà nọ
(VD2)
(VD1)
Khác:
+ Trỏ vào sự vật.
+Xác định vị trí của sự vật.
+ ấy, nọ trong (VD1) xác định vị trí của sự vật trong không gian.
+ ấy, nọ trong (VD2) xác định vị trí của sự vật trong thời gian.
I. Chỉ từ là gì?
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
Ví dụ:
- “ Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương.” (Con Rồng cháu Tiên)
 Làm phụ ngữ S2 ở sau phần trung tâm.
1/ Trong các câu đã dẫn ở phần I, chỉ từ đảm nhận chức vụ gì?
Mô hình cụm danh từ
II/ Hoạt động của chỉ từ trong câu:
1/ Làm phụ ngữ S2 ở sau phần trung tâm.
Ví dụ:
Ngôi trường này rất thân thiện.
Quyển sách đó là của tôi.
2/ Tìm chỉ từ trong những câu dưới đây. Xác định chức vụ của chúng trong câu.
a) Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn.
(Hồ Chí Minh)
b)Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.
(Bánh chưng, bánh giầy)
2/ Tìm chỉ từ trong những câu dưới đây. Xác định chức vụ của chúng trong câu.
a) Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn.
CN (Hồ Chí Minh)
b)Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và
TN
có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy. (Bánh chưng, bánh giầy)
2/ Chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
Ví dụ:
- “Ví đây/ đổi phận làm trai được
Thì sự anh hùng há bấy nhiêu”
( Hồ Xuân Hương)
- “Đêm nay, rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo”
( Đồng chí- Chính Hữu)

Chỉ từ
Ch? t? l� nh?ng t? dựng d? tr? v�o s? v?t, nh?m xỏc d?nh v? trớ c?a s? v?t trong khụng gian ho?c th?i gian.
Làm phụ ngữ S2 ở sau trung tâm cụm danh từ.
- Làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
III/ Luyện tập:
1/ Tìm chỉ từ trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy:
a)Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên Vương. (Bánh chưng, bánh giầy)
b) Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ. (Ca dao)
c) Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương. (Con Rồng, cháu Tiên)
d/ Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.
( Sự tích Hồ Gươm)


Hoạt động nhóm bàn (2 phút)
Điền chỉ từ, nêu ý nghĩa và chức vụ ngữ pháp của nó vào bảng sau:
Đáp án
Bài tập 2: (sgk/138): Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
(Theo Thánh Gióng)
b)Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.
(Theo Thánh Gióng)
Đáp án
2a-Chân núi Sóc = đó, đấy → Xác định vị trí của sự vật trong không gian.
b-Bị lửa thiêu cháy = ấy, đó, đấy → Xác định vị trí của sự vật trong không gian
*Nhận xét:
- Câu văn trở nên ngắn gọn hơn, dễ hiểu và tránh được lỗi lặp từ.
Bài tập 3: (sgk/139):
Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ?
Năm ấy, đến lượt Lý Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lý Thông dọn một mâm cơm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
-Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
(Thạch Sanh)
Đáp án
*Chỉ từ “ấy”, “đó”, “nay”: Không thể thay thế bằng bất kỳ từ hoặc cụm từ nào khác.
Vì : Văn bản Thạch Sanh thuộc thể loại truyện cổ tích(đó là một trong những thể loại của truyện cổ dân gian). Truyện cổ dân gian: thời gian không cụ thể cho nên ta không thể xác định rõ được thời gian năm ấy là năm nào, hôm đó là hôm nào, đêm nay là đêm nào…như truyện hiện đại được.
*Nhận xét tác dụng của chỉ từ:
-Chỉ từ có vai trò quan trọng trong câu. Vì chúng có thể chỉ ra sự vật, những thời điểm khó gọi thành tên, giúp người nghe, người đọc định vị được các sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật hay dòng thời gian vô tận.
Bài tập áp dụng:Dựa vào các bức tranh sau, tìm những chỉ từ thích hợp điền vào chỗ trống cho phù hợp.
a. Từ....., oán nặng, thù sâu, hằng năm Thủy Tinh làm mưa gió bão lụt dâng nước đánh Sơn Tinh.
đó
b. Người ............. vo gạo, gói bánh¸ người ..........nhóm bếp.
này
kia
c. Sau khi d?i gi?c Minh, Lờ L?i tr? thanh guom ........ cho Rựa v�ng.
ấy
d. Ở làng ..... Có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát¸ trên bờ biển.
nọ
Hướng dẫn tự học
- Tỡm caực chổ tửứ trong moọt truyeọn daõn gian ủaừ hoùc
- Hoaứn thaứnh caực baứi taọp SGK
- Chuaồn bũ baứi tieỏp theo: "D?ng t?"
- Đặt câu có s? dụng chỉ từ
Kính chúc các Thầy giáo, cô giáo mạnh khỏe, chúc các em học tốt.