Bài 13. Chỉ từ

Kiểm tra bài cũ

Chỉ ra cấu tạo của cụm danh từ trong câu sau:
Nh?ng h?c sinh ?y.
Lu?ng t? Danh t? ?
Ba quy?n sỏch n�y.
s? t? danh t? ?
CHỈ TỪ
TIẾT 57
I. Chỉ từ là gì ?
Ví dụ:1
“Ngày xưa, có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp
nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến
đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người …
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt
thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng …”
bổ sung ý nghĩa cho danh từ, để trỏ vào sự vật, nhằm tách biệt sự vật này với sự vật khác.
=>Các từ
nọ,
ấy,
kia
ví dụ 2:(a) - OÂng vua (b)- OÂng vua nọ
- Vieân quan - Vieân quan ấy
- Laøng - Laøng kia
- Nhà - Nhaø nọ
Thiếu tính xác định sự vật được xác định
rõ ràng, cụ thể

So sánh
=>cột (b):có các từ nọ, ấy, kia làm cho cụm danh từ cã nghÜa cụ thể hơn, c¸c sù vËt sù viÖc ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng trong không gian.
ví dụ 3:
(1) ông vua nọ (2) đêm nọ
viên quan ấy hồi ấy
- Giống nhau:
Cùng xác định vị trí của sự vật.
- Khác nhau:
+ Nọ, ấy (1) xác định vị trí trong không gian
+ Nọ, ấy (2) xác định vị trí trong thời gian
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian .
Ghi nhớ 1
Anh kia liền giơ ngay vạt áo ra bảo:
- Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy
con lợn nào chạy qua đây cả!
Ai
Nhanh
Hơn
Anh kia liền giơ ngay vạt áo ra bảo:
- Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy
con lợn nào chạy qua đây cả!
Ai
Nhanh
Hơn
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu:
1. Ví dụ: Trong các cụm danh từ sau, chỉ từ đảm nhiệm chức vụ gì?
ông vua nọ
viên quan ấy
một cánh đồng làng kia
hai cha con nhà nọ


II. Hoạt động của chỉ từ trong câu:
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
- Làm phụ ngữ sau của cụm danh từ

* T×m chØ tõ trong nh÷ng c©u sau. X¸c ®Þnh chøc vô cña chóng trong c©u.
a) Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhÊt định th¾ng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắn chắn.
b) Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày TÕt làm bánh chưng, bánh giÇy.

* T×m chØ tõ trong nh÷ng c©u sau. X¸c ®Þnh chøc vô cña chóng trong c©u.
a) Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhÊt định th¾ng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắn chắn.
b) Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày TÕt làm bánh chưng, bánh giÇy.

- §ã => lµm chñ ng÷
- §Êy => lµm tr¹ng ng÷
II. Hoạt động của chỉ từ trong câu:
1. Ví dụ:
2. Nhận xét:
- Làm phụ ngữ sau của cụm danh từ
- Làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
Đặt câu:
- Đặt một câu có chỉ từ làm phụ ngữ sau của cụm danh từ.
- Một câu có chỉ từ làm chủ ngữ.
- Một câu có chỉ từ làm trạng ngữ.
Ghi nhớ 2
Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ. Ngoài ra, chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
Chỉ T?
Khái niệm
Hoạt động
Dùng
để
trỏ
vào
sự
vật
Xác
định
vị
trí
của
sự
vật
Làm
phụ
ngữ
trong
cụm
danh
từ
Làm
chủ
ngữ,
trạng
ngữ
trong
câu
Tách
biệt
sự
vật
này
với
sự
vật
khác
Giúp nghĩa trong câu được xác định rõ ràng, cụ thể
III. LuyÖn tËp:

B�i1) Tìm chỉ từ trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy.
Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp th?n ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương.
(Bánh chưng, bánh giầy)
b) Đấy vàng, đây cũng đồng đen.
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ.
(Ca dao)
c) Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương.
(Con Rồng cháu Tiên)
d) Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.
(Sự tích Hồ Gươm)


a) ấy: xác định vị trí sự vật trong không gian, lµm phụ ngữ sau trong côm danh tõ.
b) §ấy, đây: xác định vị trí sự vật trong không gian, lµm chủ ngữ.
c) nay: xác ®Þnh vÞ trí sù vËt trong thời gian, lµm trạng ngữ.
d) đó: xác đÞnh vÞ trí sù vËt trong thêi gian, lµm tr¹ng ng÷.
Bài 2:
Thay các cụm từ gạch chân dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.

a) chõn nỳi Súc = d?y
b) b? l?a thiờu chỏy = ?y
=> Thay nhu trờn d? trỏnh l?p t?.

Bài 3: Thảo luận
Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ.
Năm ấy, đến lượt Lí Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lí Thông dọn một mâm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
- Đêm nay, đến phiên anh đi canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
(Thạch Sanh)

- Không thể thay thế ®­îc
Chỉ tõ cã vai trß rÊt quan trọng: ChØ tõ cã thÓ chØ ra nh÷ng sù vËt, thêi ®iÓm khã gäi thµnh tªn, gióp ng­êi nghe ng­êi ®äc ®Þnh vÞ ®­îc c¸c sù vËt, thêi ®iÓm khã gäi thµnh tªn đó.

Bài tập thờm: Tìm những chỉ từ thích hợp di?n v�o ch? tr?ng?
a. Từ....., oán nặng thù sâu, hàng năm Thuỷ Tinh làm mưa gió, bão lụt đánh Sơn Tinh.

a. Từ....., oán nặng thù sâu, hàng năm Thuỷ Tinh làm mưa gió, bão lụt đánh Sơn Tinh.
đó
Bài tập thờm: Tìm những chỉ từ thích hợp di?n v�o ch? tr?ng:
b. Người ............. vo gạo gói bánh, người ..........nhóm bếp.
này
kia
Bài tập viết đoạn văn:
Viết đoạn văn khoảng 5 -7 câu nói về không khí thi đua của lớp em nhân dịp chào mừng ngày 20-11, trong đó có sử dụng chỉ từ (gạch chân dưới chỉ từ)
Củng cố:
1.Chỉ từ : Là những từ dùng để trỏ vào sự vật, xác định vị trí của sự vật trong không gian, thời gian.
2. Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ. Ngoài ra, chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu.
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
- Học thuộc ghi nhớ .
- §Æt c©u cã chØ tõ lµm phô ng÷ cho côm danh tõ, chØ tõ lµm chñ ng÷, chØ tõ lµm tr¹ng ng÷.
- Viết một đoạn văn trong đó có chỉ từ.
- Xem trước bài: “Luyện tập kể chuyện tưởng tượng”