Bài 13. Chỉ từ

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ CÙNG CÁC EM
Giáo viên: Phạm Thị Phương Liễu
KIỂM TRA KIẾN THỨC CŨ.
Thế nào số từ? Đặt câu có số từ.
2. Xác định lượng từ trong câu sau:
Những cuốn sách này rất bổ ích.
ĐÁP ÁN:
1. Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật, số từ thường đứng trước danh từ. Khi biểu thị số thứ tự số thứ tự thường đứng sau danh từ.
Ví dụ: Tôi có một quyển sách.
này
một
Tiết 56:
CHỈ TỪ
nhà nọ
viên quan ấy
I. CHỈ TỪ LÀ GÌ?
Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng [...]
( Em bé thông minh)

ông vua nọ
làng kia
Những từ : “nọ, ấy, kia” dùng để trỏ vào sự vật
I. THẾ NÀO LÀ CHỈ TỪ:
Các cụm từ có nghĩa rõ hơn, cụ thể hơn, xác định sự vật một cách rõ ràng về không gian.
- ông vua / ông vua nọ;
- viên quan / viên quan ấy;
- làng / làng kia ;
- nhà / nhà nọ. nọ.
I. THẾ NÀO LÀ CHỈ TỪ:
Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.

ĐÁP ÁN
THẢO LUẬN
So sánh các cặp từ ở 2 ví dụ sau:
- Cùng trỏ vào sự vật
- Đều xác định được vị trí của sự vật
Ví dụ 1: Xác định vị trí sự vật trong không gian.
Ví dụ 2: Xác định vị trí sự vật trong thời gian.
1. Xác định vị trí của sự vật trong không gian
2. Xác định vị trí của sự vật về thời gian
I. THẾ NÀO LÀ CHỈ TỪ:
Trỏ vào sự vật
Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng [...]

vua
ông
viên
quan
một
cánh đồng
làng
kia
hai
cha con
nhà
nọ
nọ
ấy
II. HOẠT ĐỘNG CỦA CHỈ TỪ:
Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ
2a) Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn.


2 b)Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.

Đó
đấy
Làm trạng ngữ
Làm chủ ngữ
III. LUYỆN TẬP.
Bài tập 1: Tìm chỉ từ trong những câu sau.Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy.
a) Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên Vương.
(Bánh chưng, bánh giầy)
b) Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ. (Ca dao)
c) Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương
(Con Rồng,cháu Tiên).
d)Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng
(sự tích Hồ Gươm)



Điền chỉ từ, nêu ý nghĩa và chức vụ ngữ pháp của nó vào bảng sau:
1a. Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lại hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế trời, Đất cùng Tiên Vương ( Bánh chưng , bánh giày)
ấy
Định vị sự vật trong không gian
Phụ ngữ trong CDT
ấy
1b. Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ
( Ca dao)
ấy
Định vị sự vật trong không gian
Phụ ngữ trong CDT
đấy, đây
Định vị sự vật trong không gian
Làm chủ ngữ
Đấy
Đấy
đây
đây
1c. Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương
( Con Rồng, cháu Tiên)
ấy
Định vị sự vật trong không gian
Phụ ngữ trong CDT
đấy, đây
Định vị sự vật trong không gian
Làm chủ ngữ
nay
Định vị sự vật trong thời gian
Làm trạng ngữ
Nay
1d. Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.
( Sự tích Hồ Gươm)
ấy
định vị sự vật trong không gian
phụ ngữ trong CDT
đấy, đây
định vị sự vật trong không gian
làm chủ ngữ
nay
định vị sự vật trong thời gian
định vị sự vật trong thời gian
làm trạng ngữ
làm trạng ngữ
đó
đó
Bài tập 2: Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
(Theo Thánh Gióng)
Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy
(Theo Thánh Gióng)



Đáp án
-Chân núi Sóc = đấy -> Định vị về không gian.
-Bị lửa thiêu cháy = đó -> Định vị về không gian
*Nhận xét:
-Câu văn trở nên ngắn gọn hơn, dễ hiểu và tránh được lỗi lặp từ.
Dựa vào hình ảnh, hãy điền chỉ từ thích hợp vào chỗ trống.
T?......., oỏn n?ng thự sõu, h�ng nam Thu? Tinh l�m mua giú, bóo l?t dỏnh Son Tinh.
đó
Dựa vào hình ảnh, hãy điền chỉ từ thích hợp vào chỗ trống.
Sau khi dỏnh du?i gi?c Minh, Lờ L?i dó tr? thanh guom........ cho Rựa V�ng.
ấy
Ở làng ... Có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.
nọ
Bài tập 3:
Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ?
Năm ấy, đến lượt Lý Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lý Thông dọn một mâm cơm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
-Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
(Thạch Sanh)
Đáp án
*Chỉ từ “ấy”, “đó”, “nay”: Không thể thay thế bằng bất kỳ từ hoặc cụm từ nào khác.
*Nhận xét tác dụng của chỉ từ:
-Chỉ từ có vai trò quan trọng trong câu. Vì chúng có thể chỉ ra sự vật, những thời điểm khó gọi thành tên, giúp người nghe, người đọc định vị được các sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật hay dòng thời gian vô tận.
DẶN DÒ
Về nhà:
- Học bài, làm các bài tập còn lại vào vở.
- Soạn “ Động từ”
Chào tạm biệt và hẹn gặp lại