Bài 13. Chỉ từ

PHÒNG GD& ĐT HUYỆN CHỢ LÁCH
TRƯỜNG THCS SƠN ĐỊNH
VỀ DỰ GIỜ THĂM LỚP
GIÁO VIÊN : PHAN THỊ CẨM XUÂN
CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ
KIỂM TRA BÀI CŨ:
Thế nào là số từ ? Cho ví dụ minh họa ?
ĐÁP ÁN
Số từ là những từ chỉ số lượng và số thứ tự của sự vật. Khi biểu thị số lượng số từ đúng trước danh từ. Khi biểu thị số thứ tự số từ đứng sau danh từ.
Ví dụ: - Mười quyển tập .
- Nam là người con thứ ba trong gia đình.
CHỈ TỪ
TUẦN 15 – TIẾT 57 – TIẾNG VIỆT


VÍ DỤ 1 SGK/ 137
Ngày xưa có ông vua nọ sai viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang cày ruộng [....] ( Em bé thông minh )
? Các từ in đậm trong câu sau bổ sung ý nghĩa cho từ nào trong cụm danh từ ?
TRẢ LỜI:
- Ông vua nọ
Viên quan ấy
Một cánh đồng làng kia
Hai cha con nhà nọ
Ông vua,viên quan, làng ,nhà là danh từ chỉ sự vật
Ấy, nọ, kia bổ sung ý nghĩa cho danh từ chỉ sự vật
? So sánh các từ và cụm từ sau và cho biết các từ hay cụm từ rõ hơn? Vì sao ?
Cụm danh từ chỉ rõ hơn danh từ vì có các từ ấy, nọ, kia nhằm
xác định vị trí của sự vật trong không gian.
Các từ
Ông vua
Viên quan
Làng
Nhà
Cụm từ
Ông vua nọ
Viên quan ấy
Làng kia
Nhà nọ
 Thiếu tính xác định
 Cụm từ có ý nghĩa rõ hơn, đầy đủ hơn.
 Ấy, nọ, kia xác định vị trí sự vật trong không gian (nơi chốn, địa điểm).



VÍ DỤ 3: SGK/ 137
Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ ,Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
( Sự tích Hồ Gươm )
? Các từ in đậm trong câu trên bổ sung cho từ nào ?
? Ấy, nọ trong ví dụ 2 dùng để trỏ vào sự vật nhằm xác định điều gì ?
Bổ sung ý nghĩa cho từ hồi, đêm
Ấy, nọ, kia xác định vị trí sự vật trong thời gian( thời điểm).
? So sánh sự giống và khác nhau của các cặp từ ấy, nọ trong hai ví dụ trên.
VÍ DỤ 1
Nhà nọ
Viên quan ấy
VÍ DỤ 2
Đêm nọ
Hồi ấy
* Giống: Dùng để trỏ vào sự vật nhằm xác định vị trí sự vật
* Khác nhau: - VD1: Xác định sự vật trong không gian.
- VD2: Xác định vị trí sự vật trong thời gian.
Thảo luận đôi bạn 2 phút
Các từ ấy, nọ, kia là chỉ từ. Vậy em hiểu chỉ từ là gì ?
Hãy kể ra các chỉ từ thường gặp ?
 Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật nhằm xác định vị trí sự vật trong không gian hoặc thời gian.
Các chỉ từ thường gặp: này, đó, nọ, kia
Tìm cụm danh từ: VD 1:
Ngày xưa có sai viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua , chợt thấy bên vệ đường có đang cày ruộng [....].
( Em bé thông minh )

ông vua nọ
Viên quan ấy
một cánh đồng làng kia
hai cha con nhà nọ
VD 3: Hồi ấy, ở Thanh Hoá có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
(Sự tích Hồ Gươm)
PHẦN TRƯỚC
PHẦN TRUNG TÂM
PHẦN SAU
ông
vua
viên
quan
làng


nhà
hồi
đêm
nọ
ấy
kia
nọ
ấy
nọ
Điền cụm danh từ vào mô hình cụm danh từ:
? Theo mô hình cụm danh từ ấy, nọ, kia làm thành phần gì trong câu?
 Ấy, nọ, kia làm phụ ngữ trong cụm danh từ.
t2
t1


T1
T2
s1
s2
VÍ DỤ 3 SGK/ 137- Tìm chỉ từ trong những câu dưới đây – Xác dịnh chức vụ của chúng trong câu.
a.Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn.
( Hồ Chí Minh )
b. Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có
tục ngày Tết làm bánh chưng,bánh giầy.
( Bánh chưng, bánh giầy )
CN
VN
TN
CN
VN
/
/



? Qua các ví dụ trên theo em chỉ từ thường giữ chức vụ gì trong câu ?
Chỉ từ thưòng làm phụ ngữ trong cụm danh từ, làm chủ ngữ, làm
trạng ngữ trong câu.
Vua xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên Vương. ( Bánh chưng, bánh giầy )
ấy
xác định sự vật trong không gian
làm phụ ngữ trong cụm danh từ
b. Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ
Đấy, đây
xác định sự vật trong không gian
làm chủ ngữ
c. Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương. ( Con Rồng, cháu tiên )
nay
xác định sự vật trong thời gian
làm trạng ngữ

BT1:Tìm chỉ từ- Xác định ý nghĩa – Chức vụ ngữ pháp
BÀI TẬP 2: Thay các từ in đậm bằng những từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay.
a. Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc ( Sóc Sơn ). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời. ( Theo Thánh Gióng )
b. Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.
( Theo Thánh Gióng )
BÀI TẬP 2: Thay từ in đậm bằng chỉ từ:
Chân núi Sóc =
 Định vị về sự vật trong không gian
b. Bị lửa thiêu cháy =
 Định vị về sự vật trong không gian.
Nhận xét: Thay bằng chỉ từ làm cho câu văn ngắn gọn hơn, dễ hiểu và tránh lỗi lặp từ.
Đó, đấy
ấy, đó, đấy

Bài tập 3: Có thể thay các chỉ từ trong đoạn văn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không ? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ.
Năm ấy, đến lượt Lí Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lí Thông dọn một mâm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
- Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
( Thạch Sanh )
Bài tập nhanh: Điền vào chỗ trống những chỉ từ thích hợp:
Từ . ....oán nặng thù sâu, hàng năm Thủy Tinh làm mưa gió, bão lụt đánh Sơn Tinh.
đó
Sau khi đánh đuổi giặc Minh, Lê Lợi đã trả thanh gươm ......cho Rùa Vàng.
ấy
Ở làng ........có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.
nọ
Người........ vo gạo, gói bánh, người ...... nhóm bếp.
này
kia
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Học thuộc ghi nhớ
2. Làm bài tập: 1 câu d
3. Viết đoạn văn ngắn có sử dụng chỉ từ.
4. Lập dàn ý đề số 5 trong bài “ Kể chuyện tưởng tượng” để chuẩn bị cho tiết kể chuyện tưởng tượng.
Xin chõn th�nh c?m on
quý th?y cụ v� cỏc em!