Bài 13. Chỉ từ

TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRƯNG VƯƠNG
GIÁO VIÊN: TRẦN THỊ LOAN
NGỮ VĂN 6
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng.
Những quyển sách này rất bổ ích.
Những quyển sách này rất bổ ích.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng.
SỐ TỪ
SỐ TỪ
SỐ TỪ
Những quyển sách này rất bổ ích.
LƯỢNG TỪ
CHỈ TỪ
TUẦN 10 – TIẾT 37 – TIẾNG VIỆT
VÍ DỤ 1 SGK/ 137
Ngày xưa có ông vua nọ sai viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang cày ruộng [....]
( Em bé thông minh )
? So sánh các từ và cụm từ sau và cho biết các từ hay cụm từ rõ hơn?
Các từ
Ông vua
Viên quan
Làng
Nhà
Cụm từ
Ông vua nọ
Viên quan ấy
Làng kia
Nhà nọ
 Thiếu tính xác định
 Cụm từ có ý nghĩa đầy đủ hơn, chỉ rõ hơn vị trí của sự vật ở địa điểm nào đó.
 Ấy, nọ, kia: xác định vị trí sự vật trong không gian.



Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ ,Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ.
( Sự tích Hồ Gươm )
Ấy, nọ: xác định vị trí sự vật trong thời gian (thời điểm).
Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian.
Hãy kể ra các chỉ từ thường gặp ?
a.Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.
Đó là một điều chắc chắn.
( Hồ Chí Minh )

b. Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có
tục ngày Tết làm bánh chưng,bánh giầy.
( Bánh chưng, bánh giầy )
Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng.
SỐ TỪ
SỐ TỪ
SỐ TỪ
Những quyển sách này rất bổ ích.
LƯỢNG TỪ
PHẦN TRƯỚC
PHẦN TRUNG TÂM
PHẦN SAU
ông
vua
viên
quan
làng


nhà
hồi
đêm
nọ
ấy
kia
nọ
ấy
nọ
Điền cụm danh từ vào mô hình cụm danh từ:
t2
t1


T1
T2
s1
s2
-> Chỉ từ làm phụ ngữ trong cụm danh từ ( s2)
a) Cuộc chống Mĩ cứu nước của nhân dân ta dù phải kinh qua gian khổ, hi sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn.

Đó
(Hồ Chí Minh)
là một điều chắc chắn.
CN
VN
/
-> Chỉ từ làm chủ ngữ trong câu

b)Từ đấy, nước ta chăm nghề trồng trọt, chăn nuôi và có tục ngày Tết làm bánh chưng, bánh giầy.
(Bánh chưng, bánh giầy)

b)Từ đấy, nước ta

chăm nghề ... làm bánh chưng, bánh giầy.

CN
VN
/
TN
-> Chỉ từ làm trạng ngữ trong câu
1) BT 1/138.SGK: Tìm chỉ từ trong câu, xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ đã tìm.
a. Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương.
b. Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ.
(Ca dao)
c. Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương.
(Con Rồng cháu Tiên)
d. Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.
(Sự tích Hồ Gươm)
Nhóm 1
Nhóm 2
Nhóm 3
Nhóm 4
2 phút
a. Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương.
1) BT 1/138.SGK: Tìm chỉ từ trong câu, xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ đã tìm.
ấy
Định vị sự vật trong không gian
Phụ ngữ của cụm danh từ
b. Đấy vàng, đây cũng đồng đen
Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ.
(Ca dao)
1) BT 1/138.SGK: Tìm chỉ từ trong câu, xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ đã tìm.
ấy
Định vị sự vật trong không gian
Phụ ngữ của cụm danh từ
đấy - đây
Định vị sự vật trong không gian
Làm chủ ngữ trong câu
/
/
/
/
1) BT 1/138.SGK: Tìm chỉ từ trong câu, xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ đã tìm.
ấy
Định vị sự vật trong không gian
Phụ ngữ của cụm danh từ
đấy - đây
Định vị sự vật trong không gian
Làm chủ ngữ trong câu
Nay
Định vị sự vật trong thời gian
Làm trạng ngữ trong câu
c. Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa ... các phương.



/
/
CN
VN
TN
CN
VN
1) BT 1/138.SGK: Tìm chỉ từ trong câu, xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ đã tìm.
ấy
Định vị sự vật trong không gian
Phụ ngữ của cụm danh từ
đấy - đây
Định vị sự vật trong không gian
Làm chủ ngữ trong câu
Nay
Định vị sự vật trong không gian
Làm trạng ngữ trong câu
d. Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng.

/
CN
VN
TN
đó
Định vị sự vật trong thời gian
Làm trạng ngữ trong câu
2) Bài tập 2 (SGK/138): Thay các cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.
a) Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc (Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời.
(Theo Thánh Gióng)
b) Người ta còn nói khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháy về sau gọi là làng Cháy.
(Theo Thánh Gióng)
-Chân núi Sóc = đó, đấy
-bị lửa thiêu cháy = ấy, đó, đấy
 Định vị về không gian
 Định vị về không gian
3) Bài tập 3 (SGK/139): Có thể thay các chỉ từ trong đoạn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ?
Năm ấy, đến lượt Lý Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lý Thông dọn một mâm cơm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:
-Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về.
(Thạch Sanh)
-Không thể thay các chỉ từ bằng những từ hoặc cụm từ nào khác. Vì trong truyện cổ dân gian ta không thể xác định được cụ thể thời gian năm ấy, năm nay, hôm đó là năm nào, hôm nào.

-Điều đó cho thấy chỉ từ có vai trò rất quan trọng trong câu. Chúng có thể chỉ ra những sự vật, thời điểm khó gọi thành tên, giúp người nghe, người đọc định vị được các sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật hay trong dòng thời gian vô tận.
Bài tập nhanh: Điền vào chỗ trống những chỉ từ thích hợp:
Từ . ....oán nặng thù sâu, hằng năm Thủy Tinh làm mưa gió, bão lụt đánh Sơn Tinh.
đó
Sau khi đánh đuổi giặc Minh, Lê Lợi đã trả thanh gươm ......cho Rùa Vàng.
ấy
Ở làng ........có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.
nọ
Người........ vo gạo, gói bánh, người ...... nhóm bếp.
này
kia
Bài tập 4: bài tập củng cố
Chọn kiến thức đúng trong các câu sau:
Câu 1: Chỉ từ là:
A. Những từ dùng để gọi tên sự vật
B. Những từ chỉ hoạt động, trạng thái, tính chất
C. Những từ trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian
D. Cả ba đáp án trên
Câu 2:Chỉ từ thường giữ chức vụ gì trong câu:
A. Làm phụ ngữ trong cụm danh từ
B. Làm chủ ngữ trong câu
C. Làm trạng ngữ trong câu
D. Cả ba đáp án trên
C
D
Hò. . . . . . .
Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát
Đứng bên tê đồng ngó bên ni đồng cũng bát ngát mênh mông.
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Học thuộc ghi nhớ
2. Làm bài tập: vào vở.
3. Viết đoạn văn ngắn có sử dụng chỉ từ.
4. Soạn ôn tập phần Tiếng Việt trang 169.
Xin chõn th�nh c?m on
quý th?y cụ v� cỏc em!