Bài 13. Ảnh hưởng của môi trường lên sự biểu hiện của gen

GVGD: Nguyễn Thị Phượng
Trường thpt dân lập kim thành
Chúc hội giảng thành công tốt đẹp!
Kiểm tra bài cũ
Nêu đặc điểm di truyền của gen ngoài nhân? Làm thế nào để biết được tính trạng nào đó là do gen trong nhân hay do gen nằm ngoài nhân quy định?
I. Mối quan hệ giữa gen và tính trạng:
Bài 13. ảNH HƯởng của môi trường lên sự biểu hiện của gen
Nhận xét :
▪ Màu hoa đỏ là tính trạng ….........
▪ Màu sắc hoa do ………………………..
trội.
1cặp gen quy định
Ptc :
AA
Hoa đỏ
Hoa trắng
aa
F1 :
100% Aa (toàn đỏ)
F2 :
1AA : 2Aa : 1aa
3 đỏ : 1 trắng
GP:
A
a
x Aa
GF1:
A : a
A : a
▪ Qui ước: gen A: Đỏ ; gen a : trắng
x
Vậy mối quan hệ giữa gen và tính trạng rất phức tạp được thể hiện qua sơ đồ sau:
II. Sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường
1. Xét Ví dụ
* Giống thỏ hymalaya
- Giống thỏ Hymalaya có lông trắng toàn thân, trừ các bộ phận đầu mút của cơ thể: như tai, mõm, bàn chân, đuôi là có lông đen
Tại sao cùng một kiểu gen quy định mầu sắc lông mà trên cơ thể con thỏ lại có sự phân bố màu sắc lông không đồng đều?

*Giải thích:
Nhiệt độ phân bố không đồng đều trong cơ thể:
ở những bộ phận đầu mút cơ thể có nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ ở thân do đó gen quy định tổng hợp sắc tố melanin hoạt động làm cho lông có màu đen.
ở phần thân của thỏ có nhiệt độ cao hơn nên gen quy định tổng hợp sắc tố melanin không hoạt động do đó lông trắng
Người ta đã làm như thế nào để kiểm nghiệm giải thích trên?
*TNCM:
- Cạo phần lông trắng trên thân rồi buộc cục đá lạnh vào sau một thời gian sẽ mọc ra lông đen
Theo em nhiệt độ cao có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen quy định tổng hợp sắc tố melanin như thế nào?
Nhiệt độ cao làm biến tính Enzim tham gia điều hoà biểu hiện của gen. khi Enzim bị biến tính thì gen quy định tổng hợp melanin sẽ không hoạt động dẫn đến melanin không được tổng hợp lông có màu trắng và ngược lại
Qua ví dụ này hãy cho biết tính trạng màu sắc lông thỏ phụ thuộc vào những yếu tố nào?
Phụ thuộc vào
*Ví dụ 2:
Màu sắc hoa cẩm tú cầu sẽ thay đổ từ đỏ sang tím tuỳ thuộc vào độ pH của đất mặc dù có cùng một kiểu gen
Hãy lấy thêm một số ví dụ khác trong thực tế mà em biết mà cùng một kiểu gen biểu hiện thành nhiều kiểu hình khác nhau tuỳ thuộc vào điều kiện môi trường?
2. Kết luận
Từ việc phân tích các ví dụ trên
hãy rút ra nhận xét về ảnh hưởng
của môi trường trong việc hình
thành nên kiểu hình?
- Kiểu hình là kết quả của sự tác động qua lại giữa kiểu gen và môi trường
III. Mức phản ứng của kiểu gen
1.Mức phản ứng
Qua sơ đồ này cho biết mức phản ứng là gì?
Khái niệm: Mức phản ứng là tập hợp các kiểu hình của cùng một kiểu gen tương ứng với các điều kiện môi trường khác nhau
Ví dụ: Con ếch
+ ở môi trường lá cây da có màu xanh
+ ở môi trường đất da có màu giống màu đất
Những loại tính trạng nào ( số lượng hay chất lượng )thường chịu tác động của yếu tố môi trường?
Mức phản ứng có 2 loại:
+ Mức phản ứng rộng: Như năng suất, chiều cao , khối lượng, sản lượng trứng sữa.
+ Mức phản ứng hẹp: Như tỉ lệ bơ trong sữa..
Biết được mức phản ứng của từng tính trạng vật nuôi cây trồng thì mang lại ý nghĩa gì cho chăn nuôi trồng trọt?
Để xác định mức phản ứng của một kiểu gen(ở thực vật và động vật) ta phải làm gì?
Cách xác định mức phản ứng của một kiểu gen:Phải tạo ra các cá thể có cùng một kiểu gen:
ở thực vật: đối với các thực vật SSSD (khoai lang, sắn dây, dâu.) cắt các đoan thân trồng ở các điều kiện môi trường khác nhau rồi theo dõi các đặc điểm của từng tính trạng
ở động vật: nhân bản vô tính thành các cá thể có cùng kiểu gen đem nuôi ở các điều kiện môi trường khác nhau
Tại sao các nhà khoa học lại khuyên nông dân không nên chỉ trồng một giống lúa duy nhất cho dù là giống lúa có năng suất cao trên một diện tích rộng trong cùng một vụ
KH( năng suất )
2. Thường biến (sự mềm dẻo của kiểu hình)
Ví dụ: cây rau mác
Qua ví dụ trên cho biết thường biến là gì?
* Khái niệm: thường biến là hiện tượng một kiểu gen có thể thay đổi kiểu hình trước các điều kiện môi trường khác nhau
Chiều cao so với mực nước biển
Mức độ mềm dẻo của kiểu hình phụ thuộc vào yếu tố nào?
*Mức độ mềm dẻo của kiểu hình phụ thuộc vào kiểu gen
Thường biến có ý nghĩa gì đối với cơ thể sinh vật?
*ý nghĩa:
- Giúp sinh vật thích nghi với sự thay đổi của môi trường để tồn tại và phát triển
Bài tập
Câu 1.
Nói cô ấy được mẹ truyền cho tính trạng:
" má lúm động tiền" có chính xác không? nếu cần thì phải sửa lại câu này như thế nào?
Câu 2
Một số bà con nông dân đã mua hạt ngô lai có năng suất cao về trồng nhưng cây ngô lại không cho hạt. Giả sử công ti giống đã cung cấp hạt giống đúng tiêu chuẩn. Hãy giải thích nguyên nhân dẫn đến tình trạng cây ngô không cho hạt trong trường hợp này
Tôi xin chân thành cảm ơn !
Mong được sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp để bài giảng được hoàn thiện hơn