Bài 13. Ảnh hưởng của môi trường lên sự biểu hiện của gen

200C
350C
200C
350C
AA
aa
Hình: Vai trò của kiểu gen và ảnh hưởng của nhiệt độ môi trường đối với màu sắc hoa anh thảo
10/7/2012
2
Bài 13
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN
VÀ MÔI TRƯỜNG
III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN
- Gen (ADN ) mARN Pôlipeptit Prôtêin tính trạng
TT nu
qđ
TT a amin
đđ tế bào
Prôtêin
đđ hình thái, sinh lí cơ thể
TT nu
qđ
qđ
qđ
qđ
qđ
đđ mô
qđ
đđ cơ quan
I. Mối quan hệ giữa gen và tính trạng
Tính trạng trên cơ thể sinh vật là do gen quy định có hoàn toàn đúng hay không?
- Sự biểu hiện của gen qua nhiều bước nên chịu sự chi phối của nhiều yếu tố môi trường bên trong và bên ngoài cơ thể.
Đọc vd1 và rút ra nhận xét về sự hình thành tính trạng lông thỏ?
II. Sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường
HS thảo luận trong 3’ và trả lời các câu hỏi:
a. Biểu hiện màu lông thỏ ở các vị trí khác nhau trên cơ thể phụ thuộc vào những yếu tố nào?
b. Nhiệt độ cao có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen tổng hợp mêlanin như thế nào?
Thỏ Himalaya sp
Tai, bàn chân, đuôi, mõm  lông đen
Cạo lông trắng trên lưng + buộc đá lạnh
KQ : Ở lưng lông mọc có màu đen
Tổng hợp Melanin  Lông đen
Không tổng hợp Melanin  Lông trắng
Thí nghiệm chứng minh
pH > 7: hoa màu đỏ, màu hồng hoặc màu tím.
pH = 7: hoa màu trắng sữa.
pH < 7: hoa màu lam.
Hãy đọc vd2, rút ra nhận xét, giải thích sự hình thành màu sắc ở hoa cẩm tú cầu?
Enzim xúc tác
phênilalanin
tirôzin
Phênilalanin ứ đọng
Máu
Thiểu năng trí tuệ, mất trí
Đầu độc TBTK ở não
- Kiểu hình là kết quả sự tương tác giữa kiểu gen với môi trường cụ thể
II. Sự tương tác giữa kiểu gen và môi trường
- - Nhiều yếu tố môi trường có thể ảnh hưởng đến sự biểu hiện của kiểu gen như nhiệt độ, pH, chế độ dinh dưỡng,...
Vd: Con tắc kè biến đổi màu sắc theo nền môi trường
Trên lá
cây
Trên đá
Trên
cành cây
10/7/2012
10
Môi trường 1
Kiểu hình 1
Môi trường 2
Kiểu hình 2
Môi trường 3
Kiểu hình 3
Môi trường n
Kiểu hình n
……
Kiểu gen 1
III. Mức phản ứng của kiểu gen
1 Khái niệm
Mức phản ứng là gì?
Mức phản ứng của một kiểu gen là tập hợp các kiểu hình của cùng một kiểu gen tương ứng với các môi trường khác nhau.
2. Đặc điểm
Kiểu hình 1
Mức phản ứng được chia làm mấy loại?
Vd: ở gà
+ Nuôi rất tốt : 3kg, lông vàng
+ Nuôi tốt: 2.5kg, lông vàng
+ Nuôi bình thường: 2kg, lông vàng
+ Nuôi không tốt: 1kg, lông vàng
Đặc điểm của từng loại mức phản ứng? Mức phản ứng nào giúp SV dễ thích nghi hơn với MT?
→ chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng lớn đến trọng lượng nhưng ít ảnh hưởng đến màu lông.
Tính trạng số lượng
Tính trạng chất lượng
- Mức phản ứng rộng là những tính trạng về số lượng: năng suất sữa, khối lượng, tốc độ sinh trưởng, sản lượng trứng,… dễ thay đổi.
- Mức phản ứng hẹp là những tính trạng về chất lượng: chủ yếu phụ thuộc vào kiểu gen, ít phụ thuộc vào điều kiện môi trường  khó thay đổi.
Giống lúa OM3536 (KG)
A
Chăm sóc tốt (MT1)
NS 7,5 tấn/ha (KH1)
B
Chăm sóc bình thường (MT2)
NS 6,5 tấn/ha (KH2)
C
Chăm sóc kém (MT3)
NS 5 tấn/ha (KH3)
Mối quan hệ giữa giống, kĩ thuật canh tác và năng suất?
Giống
Năng suất
Kĩ thuật canh tác
+ Giống tốt, biện pháp KT tốt  năng suất cao
+ Giống tốt, biện pháp KT không tốt  năng suất giảm
+ Giống xấu, biện pháp KT tốt  năng suất tăng (giới hạn nhất định)
Nghề trồng lúa để có năng suất cao
dân gian có câu:
Nhất : giống
Nhì : cần
Tam : phân
Tứ : nước
Kiểu gen
Môi trường
Thời tiết….
+
Kiểu hình
Tại sao các nhà khoa học lại khuyên nông dân không nên chỉ trồng 1 giống duy nhất (cho dù giống đó có năng suất cao) trên 1 diện tích rộng trong cùng 1 vụ ?
HS đọc SGK và đề xuất phương pháp để xác định mức phản ứng của một KG?
MT2: lá dạng bản rộng
MT3: lá dạng mũi mác
MT1: lá dạng bản dài
3 Sự mềm dẻo về kiểu hình (thường biến)
Hãy nhận xét hình dạng lá cây rau mác ở 3 loại môi trường khác nhau?
Mùa đông
Mùa hè
Loài gấu Bắc cực
Thế nào là mềm dẻo về kiểu hình?
3 Sự mềm dẻo về kiểu hình (thường biến)
- Là hiện tượng một kiểu gen có thể thay đổi kiểu hình trước những điều kiện môi trường khác nhau.
+ Hình vẽ thể hiện điều gì?
+ Nhận xét về chiều cao cây của 2 KG trong mỗi độ cao nước biển?
+ Mức độ mềm dẻo KH có được do đâu và phụ thuộc vào yếu tố nào?
Quan sát hình 13 - thảo luận nhóm (3 phút) qua các câu hỏi:
Sự mềm dẻo về kiểu hình của mỗi KG có ý nghĩa gì đối với chính bản thân sinh vật?
Độ cao so với mặt nước biển (m)
Độ cao so với mặt nước biển (m)
50
1400
3050
30
1400
3050
0
0
Mức phản ứng của 2 KG khác nhau (a và b) của loài cỏ thi (Achillea millefolium) với cao so với mặt nước biển.
-
-
-
-
-
-
-
50
-
-
-
Chiều cao cây (cm)
30
Chiều cao cây (cm)
KG a
KG b
MT
MT
KH
3 Sự mềm dẻo về kiểu hình (thường biến)
- Là hiện tượng một kiểu gen có thể thay đổi kiểu hình trước những điều kiện môi trường khác nhau.
- Ý nghĩa: giúp sinh vật thích nghi với những thay đổi của môi trường.
- Mức độ mềm dẻo của kiểu hình phụ thuộc vào kiểu gen.
- Mỗi kiểu gen chỉ có thể điều chỉnh kiểu hình của mình trong một phạm vi nhất định.
Nói: Cô ấy được mẹ truyền cho tính trạng “ má lúm đồng tiền”có chính xác không? Nếu cần thì phải sửa lại câu nói này như thế nào?

Nói như vậy không hoàn toàn chính xác.
Mẹ chỉ truyền cho con thông tin quy định
việc hình thành tính trạng “má lúm đồng tiền”
dưới dạng trình tự các nuclêôtit xác định (alen)
mà không truyền cho con tính trạng có sẵn.
Mỗi giống cây đều cần một loạt các điều kiện
môi trường thích hợp. Giống cây ngô không cho
hạt có thể do chúng được gieo trồng trong điều
kiện thời tiết không thích hợp.
Một số bà con nông dân mua hạt ngô lai có năng suất cao về trồng nhưng cây ngô lại không cho hạt. Giả sử công ty giống đã cung cấp hạt giống đúng tiêu chuẩn. Hãy giải thích nguyên nhân dẫn đến tình trạng cây ngô không cho hạt trong trường hợp trên?

Câu 1: Chọn phát biểu đúng trong các câu sau:
B. Kiểu hình như nhau bao giờ cũng có cùng kiểu gen.
A. Kiểu gen như nhau chắc chắn có kiểu hình như nhau.
C. Cùng một kiểu gen có thể biểu hiện kiểu hình khác nhau.
D. Cùng một kiểu hình chỉ có một kiểu gen.
sai
sai
đúng
sai
Câu 2: Điều nào sau đây không đúng về mức phản ứng?
B. Mức phản ứng không được di truyền.
A. Mức phản ứng là tập hợp các KH của một KG tương ứng với các điều kiện MT khác nhau.
C. Tính trạng chất lượng có mức phản ứng hẹp.
D. Tính trạng số lượng có mức phản ứng rộng.



