Bài 13. Ảnh hưởng của môi trường lên sự biểu hiện của gen

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ LỚP 12A9
KIỂM TRA BÀI CŨ
Phép lai thuận. P ♀ hoa loa kèn xanh x ♂ hoa loa kèn vàng
 F1: 100% hoa loa kèn xanh.

Phép lai nghịch. P ♀ hoa loa kèn vàng x ♂ hoa loa kèn xanh
 F1: 100% hoa loa kèn vàng.
Câu hỏi 1: Trình bày đặc điểm di truyền của gen nằm trên NST X và Y?
Câu hỏi 2: Quan sát thí nghiệm sau
BÀI 13: ẢNH HƯỞNG CỦA MÔI TRƯỜNG LÊN SỰ BIỂU HIỆN CỦA GEN
NỘI DUNG BÀI HỌC
MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG
MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN
Gen (ADN ) mARN Pôlipeptit  Prôtêin  tính trạng
I. MỐI QUAN HỆ GIỮA GEN VÀ TÍNH TRẠNG
Thỏ Himalaya sp
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG
- Ví dụ 1
Giống thỏ Himalaya có bộ lông trắng muốt trên toàn thân, ngoại trừ các đầu mút của cơ thể như tai, bàn chân, đuôi và mõm có lông màu đen.
Tại sao các tế bào của cùng một cơ thể, có cùng một kiểu gen lại biểu hiện ra những kiểu hình khác nhau, ở các bộ phận cơ thể khác nhau?
Các tế bào ở đầu mút cơ thể, nhiệt độ thấp, tổng hợp được sắc tố melanin, lông đen.
- Các tế bào ở vùng thân nhiệt cao, gen không biểu hiện, không tổng hợp được melanin, lông trắng.
Tai, bàn chân, đuôi, mõm  lông đen
Cạo lông trắng trên lưng + buộc đá lạnh
KQ : Ở lưng lông mọc có màu đen
Thí nghiệm chứng minh
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG
Nhiệt độ cao có ảnh hưởng đến sự biểu hiện của gen tổng hợp melanin như thế nào?
pH > 7: hoa màu đỏ, màu hồng hoặc màu tím.
pH = 7: hoa màu trắng sữa.
pH < 7: hoa màu lam.
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG
- Ví dụ 2
Màu sắc của hoa cẩm tú cầu.
Bệnh phêninkêtô niệu
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG
- Ví dụ 3
Enzim xúc tác
phênilalanin
tirôzin
Phênilalanin ứ đọng
Máu
Thiểu năng trí tuệ, mất trí
Đầu độc TBTK ở não
II. SỰ TƯƠNG TÁC GIỮA KIỂU GEN VÀ MÔI TRƯỜNG
- Ảnh hưởng của những điều kiện môi trường bên trong và ngoài đến sự biểu hiện của gen và mối quan hệ giữa kiểu gen, môi trường và kiểu hình :

Kiểu gen
Môi trường
Kiểu hình
Mối quan hệ giữa giống, biện pháp kĩ thuật và năng suất
Giống
Năng suất
Biện pháp kĩ thuật
+ Giống (Kiểu gen) quy đinh năng suất của vật nuôi, cây trồng.
+ Biện pháp kĩ thuật (môi trường) quy định năng suất cụ thể của giống do kiểu gen quy định.

+ Năng suất (kiểu hình) là kết quả của sự tác động giữa giống và biện pháp kĩ thuật
Giống
Năng suất
Kĩ thuật canh tác
+ Giống tốt, biện pháp KT tốt  năng suất cao
+ Giống tốt, biện pháp KT không tốt  năng suất giảm
+Giống xấu, biện pháp KT tốt  năng suất tăng (giới hạn nhất định)
Môi trường 1
Kiểu hình 1
Môi trường 2
Kiểu hình 2
Môi trường 3
Kiểu hình 3
1 Kiểu gen
III. MỨC PHẢN ỨNG CỦA KIỂU GEN
Cây hoa cẩm tú cầu
pH> 7
đỏ, hồng hoặc tím.
pH =7
pH< 7
trắng sữa
lam
1. Khái niệm mức phản ứng:
Tập hợp các kiểu hình của cùng một kiểu gen tương ứng với các môi trường khác nhau.
Vd: ở gà
+ Nuôi rất tốt : 3kg, lông vàng
+ Nuôi bình thường: 2kg, lông vàng
+ Nuôi không tốt: 1kg, lông vàng
→ chế độ dinh dưỡng ảnh hưởng lớn đến trọng lượng nhưng ít ảnh hưởng đến màu lông.
Để xác định mức phản ứng của một kiểu gen
Tạo ra các con vât có cùng kiểu gen
Nuôi, trồng chúng trong những điều kiện khác nhau và theo dõi các đặc điểm của chúng.
Đem chúng so sánh với nhau.
Quan sat đoạn phim
2. Sự mềm dẻo của kiểu hình (thường biến)
Hiện tượng một kiểu gen có thể thay đổi kiểu hình trước những điều kiện môi trường khác nhau.
- Ví dụ
Cây rau mác
Mùa đông lông có màu trắng và dày lên
Mùa hè lông có màu nâu, thưa
Cáo bắc cực
2. Sự mềm dẻo của kiểu hình (thường biến)
Hiện tượng một kiểu gen có thể thay đổi kiểu hình trước những điều kiện môi trường khác nhau.
Ý nghĩa: Giúp sinh vật thích nghi với những thay đổi của môi trường.
Độ cao so với mặt nước biển (m)
Độ cao so với mặt nước biển (m)
50
1400
3050
30
1400
3050
0
0
Mức phản ứng của 2 KG khác nhau (a và b) của loài cỏ thi (Achillea millefolium) với cao so với mặt nước biển.
-
-
-
-
-
-
-
50
-
-
-
Chiều cao cây (cm)
30
Chiều cao cây (cm)
KG a
KG b
MT
MT
KH
Tại sao các nhà khoa học lại khuyên nông dân không nên chỉ trồng 1 giống duy nhất (cho dù giống đó có năng suất cao) trên 1 diện tích rộng trong cùng 1 vụ ?
Nếu chỉ trồng một giống lúa bà con nông dân sẽ lâm vào tình trạng “ được ăn cả , ngã về không”. Chúng ta rất khó dự đoán được diễn biến của khí hậu và dịch bệnh, vì thể để đảm bảo không mất trắng tốt nhất nên trồng nhiều giống trong một vụ thu hoạch.
Để hạn chế sự tác động có hại đến sự sinh trưởng và phát triển của động, thực vật và con người  Bảo vệ môi trường sống.
Củng cố bài học
Bài tập 1: Sự khác nhau giữa đột biến và thường biến
Có
Có
Riêng lẽ, ngẫu nhiên, không định hướng
Có lợi, giúp SV thích nghi với những thay đổi môi trường
Có lợi, có hại hoặc trung tính
Có
không
không
Có
Đồng loạt, theo hướng xác định
Câu 1: Mức phản ứng là

tập hợp các kiểu hình của một kiểu gen tương ứng với các môi trường khác nhau.

B. ảnh hưởng của môi trường tới sự biểu hiện kiểu gen thành kiểu hình khác nhau.

C. giới hạn thường biến của tính trạng do môi trường qui định.

D. giới hạn thường biến của kiểu gen trước môi trường ổn định.
Bài tập 2. Lựa chọn câu trả lời đúng nhất.
Câu 2: Một trong những đặc điểm của thường biến là

có thể có lợi, có hại hoặc trung tính.

phát sinh trong quá trình sinh sản hữu tính.

xuất hiện đồng loạt theo một hướng xác định.

D.di truyền được cho đời sau và là nguyên liệu của tiến hóa.
Câu 3: Trong các ví dụ sau, có bao nhiêu ví dụ về thường biến?

Cây bàng rụng lá về mùa đông, sang xuân lại đâm chồi nảy lộc.

Một số loài thú ở xứ lạnh, mùa đông có bộ lông dày màu trắng, mùa hè có bộ lông thưa màu vàng hoặc xám.

Người mắc hội chứng Đao thường thấp bé, má phệ, khe mắt xếch, lưỡi dày.

Các cây hoa cẩm tú cầu có cùng kiểu gen nhưng sự biểu hiện màu hoa lại phụ thuộc vào độ pH của môi trường đất.

A. 3 B. 1 C. 4 D. 2
Câu 4: Để xác định mức phản ứng của một kiểu gen ở thực vật cần tiến hành các bước như thế nào?

Tạo ra các cây có cùng một kiểu gen.

(2) Tập hợp các kiểu hình thu được từ những cây có cùng kiểu gen.

(3) Trồng các cây có cùng kiểu gen trong những điều kiện môi trường khác nhau.

A. (1)  (2)  (3) B. (3)  (1)  (2) C. (1)  (3)  (2) D. (2)  (1)  (3)
HOẠT ĐỘNG VỀ NHÀ
Học bài, tìm thêm các ví dụ về thường biến.
Ôn tập bài 12, 13 chuẩn bị kiểm tra 15 phút vào tiết sau.

Nói: Cô ấy được mẹ truyền cho thông tin quy định tính trạng “ má lúm đồng tiền”
Nói: Cô ấy được mẹ truyền cho tính trạng “ má lúm đồng tiền”có chính xác không? Nếu cần thì phải sửa lại câu nói này như thế nào?