Bài 12. Số từ và lượng từ

TRƯỜNG THCS HOÀ AN
SỐ TỪ VÀ LƯỢNG TỪ
  
TIẾT 52
I/ SỐ TỪ:
Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì, vua bảo: “Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi”.
(Sơn Tinh, Thuỷ Tinh)
Em hãy tìm từ in đậm trong đoạn văn trên?
Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì, vua bảo: “Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi”.
(Sơn Tinh, Thuỷ Tinh)
Hai, một trăm, chín, một.
Các từ được in đậm trên bổ sung ý nghĩa cho những từ nào?
Hai  chàng
Một trăm  cơm nếp
Một trăm  bánh chưng
Chín  ngà
Chín  cựa
Chín  hồng mao
Một  đôi.
Những từ in đậm bổ sung cho những từ đó ý nghĩa gì?
Biểu thị số lượng sự vật.
Những từ được chúng bổ nghĩa thuộc từ loại gì?
Danh từ
Trong đoạn văn a từ bổ nghĩa đứng trước hay sau danh từ?
Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì, vua bảo: “Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi”.
(Sơn Tinh, Thuỷ Tinh)
Đứng trước danh từ.
b. Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức.
(Thánh Gióng)
Sáu
Sáu  Đời
Trong đoạn văn b từ bổ nghĩa đứng trước hay sau danh từ?
Đứng sau danh từ.
Khi đứng sau danh từ bổ sung ý nghĩa gì?
Bổ sung ý nghĩa thứ tự của sự vật.
Những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật được gọi là gì?
Số từ.
Vậy số từ là gì? Khi nào số từ đứng trước danh từ? Khi nào số từ đứng sau danh từ?
Từ đôi trong đoạn a có phải là số từ không? Vì sao?
Từ đôi không phải số từ. Vì nó sau số từ một.
Từ “đôi” thuộc từ loại gì?
Danh từ chỉ đơn vị.
Tìm thêm các từ có ý nghĩa khái quát và có công dụng như từ “đôi”?
Ví dụ: Tá
Ghi nhớ 1: SGK T128
II/ Lượng từ:
[…] Các hoàng tử phải cởi giáp xin hàng. Thạch Sanh sai dọn một bữa cơm thết đãi những kẻ thua trận. Cả mấy vạn tướng lĩnh, quân sĩ thấy Thạch Sanh chỉ cho dọn ra vẻn vẹn có một niêu cơm tí xíu, bĩu môi, không muốn cầm đũa.
(Thạch Sanh)
Những từ các, những, cả mấy có nghĩa như thế nào? về vị trí đứng trước từ loại nào?
Chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật. Đứng trước danh từ.
Những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật được gọi là gì?
Được gọi là lượng từ.
Vậy lượng từ là gì?
Lượng từ với số từ có gì giống và khác?
- Giống: Ở vị trí đứng trước danh từ.
- Khác: + Số từ chỉ số lượng hoặc thứ tự của sự vật  cụ thể.
+ Lượng từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật  không cụ thể.
Từ các, những, cả chỉ ý nghĩa gì?
Từ các, những: Lượng từ chỉ tập hợp tướng lĩnh, quân sĩ.
Mấy, mọi, mỗi.
Từ cả: Lượng từ chỉ ý nghĩa toàn thể
Tất cả, hết thẩy
Dựa vào vị trí trong cụm danh từ có thể chia lượng từ thành mấy nhóm?
Ghi nhớ 2: SGK T129
III/ Luyện tập:
Bài tập 1: Tìm số từ trong bài thơ sau. Xác định ý nghĩa của các số từ ấy.
Không ngủ được
Một canh…hai canh…lại ba canh,
Trằn trọc băn khoăn, giấc chẳng thành;
Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt,
Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh.
(Hồ Chí Minh)
Một, hai, ba: Số từ chỉ số lượng của canh.
Bốn, năm: Số từ chỉ thứ tự của canh.
Năm: Số từ chỉ số lượng của cánh.

Bài tập 2: Các từ in đậm trong hai dòng thơ sau được dùng với ý nghĩa như thế nào?
Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.
(Tố Hữu)
Trăm, ngàn vốn là số từ nhưng ở đây là lượng từ chỉ ý nghĩa tập hợp.
Muôn là lượng từ chỉ ý nghĩa toàn thể.
Bài tập 3: Qua hai ví dụ sau, em thấy nghĩa của các từ “từng” và “mỗi” có gì khác nhau ?
a/ Thần dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi […].
(Sơn Tinh, Thuỷ Tinh)

b/ Một hôm, bị giặc đuổi, Lê Lợi và các tướng rút lui mỗi người một ngả.
(Sự tích Hồ Gươm)
* Khác nhau:
- “Từng”: lượng từ chỉ ý nghĩa lần lượt theo trình tự.

- “Mỗi”: lượng từ chỉ ý nghĩa nhấn mạnh, tách riêng từng cá thể, không mang ý nghĩa trình tự.
Bài tập 4: Chính tả (nghe - viết): Lợn cưới, áo mới (cả bài)
Có anh tính hay khoe của. Một hôm, may được cái áo mới, liền đem ra mặc, rồi đứng hóng ở cửa, đợi có ai đi qua người ta khen. Đứng mãi từ sáng đến chiều chả thấy ai hỏi cả, anh ta tức lắm.
Đang tức tối, chợt thấy một anh, tính cũng hay khoe, tất tưởi chạy đến hỏi to:
- Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không?
Anh kia liền giơ ngay vạt áo ra, bảo:
- Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả!
CHUẨN BỊ BÀI MỚI:

- Học bài cũ: Nắm vững thế nào là số từ? Thế nào là lượng từ?
- Chuẩn bị bài mới: Kể chuyện tưởng tượng.
+ Xem lại truyện: Chân, tay, tai, mắt, miệng. Kể tóm tắt, nắm vững nội dung.
+ Đọc 2 câu truyện trong SGK.
+ Xem phần ghi nhớ và luyện tập ./.