Bài 12. Số từ và lượng từ

Giáo viên: Tòng Thị Thanh
TRƯỜNG THCS MƯỜNG NHÀ
CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIÒ THĂM LỚP
CHÀO MỪNG CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIÒ THĂM LỚP
Kiểm
tra
bài
cũ?
Thế nào là cụm danh từ? Lấy ví dụ minh họa và đặt câu ?


?
Trả lời: Cụm danh từ là tổ hợp từ do danh từ
và một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo .
*Ví dụ: một giáo viên, những em học sinh…..
* Đặt câu:
Mẹ em là một giáo viên .
Tiết 52: SỐ TỪ VÀ LƯỢNG TỪ
I. Số từ
1.Bài tập:
a. Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì, vua bảo: “ Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi”
( Sơn Tinh, Thủy Tinh)
b. Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức.
( Thánh Gióng)
Các từ được in đậm bổ sung ý nghĩa cho những từ nào?
1.Bài tập:
a.Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì, vua bảo:

“ Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi

chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ

một đôi”
( Sơn Tinh, Thủy Tinh)

Các từ được in đậm đứng ở vị trí nào trong cụm từ và bổ sung ý nghĩa gì ?
Đứng trước danh từ
Bổ sung ý nghĩa về số lượng
b. Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng

Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn

và có tiếng là phúc đức.
( Thánh Gióng)
Từ được in đậm đứng ở vị trí nào trong cụm từ và bổ sung ý nghĩa gì ?
Đứng sau danh từ
Bổ sung ý nghĩa về số thứ tự
? Em hiểu như thế nào là số từ?
*Ghi nhớ ý 1: Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật. Khi biểu thị số lượng của sự vật, số từ thường đứng trước danh từ. Khi biểu thị thứ tự, số từ đứng sau danh từ
? Lấy Ví dụ về số từ trong những văn bản đã học?
a. Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì, vua bảo: “ Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi”
( Sơn Tinh, Thủy Tinh)
? Từ đôi đứng ở vị trí nào trong cụm từ và ý nghĩa của từ đó?
Đôi: đứng sau số từ
Ý nghĩa: chỉ số lượng là hai
Đôi: không phải số từ vì đôi không mang đặc điểm của số từ
? Từ đôi có phải số từ không? Vì sao
? Trong mô hình
cụm danh từ, từ
đôi đứng ở
vị trí nào ?
- Vị trí của danh từ chỉ đơn vị
Hai chiếc dép
Một đôi chiếc dép
? Cách nói nào đúng, cách nói nào sai? Vì sao?
Hai chiếc dép => đúng
Một đôi chiếc dép => sai
Có thể nói: Một đôi dép
? Từ đôi mang đặc điểm của từ loại nào?
Đôi: là danh từ chỉ đơn vị gắn với ý nghĩa số lượng
*Ghi nhớ ý 2: Cần phân biệt số từ với những danh từ chỉ đơn vị gắn với ý nghĩa số lượng
? Khi sử dụng số từ cần lưu ý điều gì?
? Tìm thêm các từ có ý nghĩa khái quát và công dụng như từ đôi?
các từ có ý nghĩa khái quát và công dụng như từ đôi: Cặp, tá, chục….



Ghi nhớ
* Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật.
Khi biểu thị số lượng của sự vật, số từ thường đứng
trước danh từ. Khi biểu thị thứ tự, số từ đứng sau
danh từ.

* Cần phân biệt số từ với những danh từ chỉ đơn vị
gắn với ý nghĩa số lượng.



Bài tập nhanh: Tìm số từ trong đoạn văn sau:
a.Lần thứ hai cất lưới lên cũng thấy nặng tay, Thận không ngờ thanh sắt vừa rồi lại chui vào lưới mình. Chàng lại ném nó xuống sông. Lần thứ ba, vẫn thanh sắt ấy mắc vào lưới.
Lấy làm lạ, Thận đưa thanh sắt lại cạnh mồi lửa nhìn xem. Bỗng chàng reo lên:
- Ha ha ! Một lưỡi gươm !
( Theo Sự tích Hồ Gươm)
II. Lượng từ:
Bài tập 1:
a.(…) Các hoàng tử phải cởi giáp xin hàng. Thạch Sanh sai dọn một bữa cơm thết đãi những kẻ thua trận. Cả mấy vạn tướng lĩnh, quân sĩ thấy Thach Sanh chỉ cho dọn ra vẻn vẹn có một niêu cơm tí xíu, bĩu môi, không muốn cầm đũa.
( Thach Sanh)
Bài tập 1:(…) Các hoàng tử phải cởi giáp xin hàng.
Thạch Sanh sai dọn một bữa cơm thết đãi những kẻ thua
trận. Cả mấy vạn tướng lĩnh, quân sĩ thấy Thach Sanh chỉ
cho dọn ra vẻn vẹn có một niêu cơm tí xíu, bĩu môi, không
muốn cầm đũa.
( Thach Sanh)
? Các từ được in đậm bổ sung ý nghĩa cho từ nào ?
? Các từ được in đậm đứng ở vị trí nào trong cụm từ và bổ sung ý nghĩa gì ?
Đứng trước danh từ, bổ sung ý nghĩa về lượng (lượng nhiều) cho danh từ.






b. Đầu lòng hai ả tố nga,
Thúy Kiều là chị, em là Thúy Vân.
Mai cốt cách tuyết tinh thần,
Mỗi người một vẻ, mười phân vẹn mười. (Nguyễn Du)
- Bổ sung ý nghĩa về lượng ( lượng ít) cho danh từ và đứng trước danh từ
? Thế
nào
là
lượng
từ ?
* Ghi nhớ ý 1:Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật
? Kể tên một số lượng từ trong những văn bản đã học?
Ví dụ: Cả bọn thấy mệt mỏi, rã rời, mỗi người một việc, ( Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng); các thầy……. ( Thầy bói xem voi)
? So sánh lượng từ với số từ có gì giống và khác nhau?
*Giống nhau:
- Đều đứng trước danh từ và bổ sung ý nghĩa cho danh từ
*Khác nhau:
Số từ chỉ số lượng hoặc thứ tự của sự vật
Lượng từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật
? Xếp các lượng từ nói trên vào mô hình cụm danh từ?
? Dựa vào vị trí trong cụm danh từ, chia lượng từ thành mấy nhóm?
Lượng từ chia làm hai nhóm:
-Nhóm chỉ ý nghĩa toàn thể: cả
1.Các hoàng tử,
2.những kẻ thua trận,
3.Cả mấy vạn tướng lĩnh, quân sĩ,
4. Mỗi người
- Nhóm chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối: các, những, mấy, mỗi
? Tìm thêm những từ có ý nghĩa và công dụng tương tự?
-Nhóm chỉ ý nghĩa toàn thể:
- Nhóm chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối
Tất cả, tất thảy….
Mỗi, từng….
*Ghi nhớ ý 2:Dựa vào vị trí trong cụm danh từ, có thể chia lượng từ thành hai nhóm :
Nhóm chỉ ý nghĩa toàn thể;
Nhóm chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối.




Ghi nhớ
Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của
sự vật
*Dựa vào vị trí trong cụm danh từ, có thể chia lượng
từ thành hai nhóm :
Nhóm chỉ ý nghĩa toàn thể;
Nhóm chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối.


Bài tập nhanh: Tìm lượng từ trong đoạn thơ sau?
Rồi Bác đi dém chăn
Từng người từng người một
Sợ cháu mình giật thột
Bác nhón chân nhẹ nhàng
( Minh Huệ)
III. Luyện tập:
Bài 1: Tìm số từ trong bài thơ sau. Xác định ý nghĩa của các số từ ấy
Không ngủ được
Một canh…hai canh…lại ba canh,
Trằn trọc băn khoăn, giấc chẳng thành;
Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt,
Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh.
( Hồ Chí Minh)
* Một, hai, ba ( canh), năm ( cánh)- chỉ số lượng
* Bốn, năm ( canh bốn, canh năm)- chỉ số thứ tự
3. Bài tập 2: các từ in đậm trong hai dòng thơ sau được dùng với ý nghĩa như thế nào?
Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.
( Tố Hữu)
Trăm, ngàn, muôn- dùng với ý nghĩa chỉ số lượng rất nhiều
3. Bài tập 3: Qua hai ví dụ sau, em thấy nghĩa của từ từng và mỗi có gì khác nhau:
a.Thần dùng phép lạ bốc từng quả đồi, rời từng dãy núi (…)
( Sơn Tinh, Thủy Tinh)
b. Một hôm, bị giặc đuổi, Lê Lợi và các tướng rút lui mỗi người một ngả
(Sự Tích Hồ Gươm)
Giống nhau:Mỗi, từng: đều tách ra từng sự vật, từng cá thể
Khác nhau:- Từng: mang ý nghĩa lần lượt theo trình tự, hết cá thể này đến cá thể khác
- Mỗi: mang ý nghĩa nhấn mạnh, tách riêng từng cá thể, không mang ý nghĩa lần lượt
Một con chim
2. Những bông hoa cúc trắng
BÀI TẬP CỦNG CỐ
Dùng số từ, lượng từ gọi tên
những sự vật trong các bức tranh sau?
Số từ là những từ chỉ
số lượng và thứ tự của sự vật
Phân loại
Lượng từ là những từ chỉ
lượng ít hay nhiều của sự vật
Số từ đứng trước
danh từ biểu thị
số lượng
Số từ đứng sau
danh từ biểu thị
số thứ tự
Nhóm chỉ ý
nghĩa toàn thể
Nhóm chỉ ý
nghĩa tập hợp
hay phân phối
Hoạt động tiếp nối:
*Học sinh yếu- kém:
Học ghi nhớ,nắm chắc nội dung bài,
làm bài tập 1,2 SBT, tìm chép những câu văn, đoạn văn có sử dụng số từ, lượng từ
*Học sinh kha giỏi: Ngoài những yêu cầu trên làm BT 3, 4 SBT,
Viết đoạn văn có sử dụng số từ, lượng từ theo chủ đề tự chọn.
CẢM ƠN CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ