Bài 12. Số từ và lượng từ

CHÀO MỪNG QUÍ THẦY CÔ GIÁO VỀ DỰ GIỜ
NBK: 2010-2011
HỘI GIẢNG 20-11
Tiết 52: SỐ TỪ VÀ LƯỢNG TỪ
I. SỐ TỪ:
1. Ví dụ 1: SGK/128
a. Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì, vua bảo: “Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi.
b.Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức.
(Sơn Tinh – Thủy Tinh)
(Thánh Gióng)
Những từ in đậm đứng ở vị trí nào trong cụm từ?
Các từ in đậm này bổ sung ý nghĩa cho từ nào trong câu?
hai …
một trăm …
một trăm …
chín …
chín …
một …
… sáu
chàng
ván cơm nếp
nệp bánh chưng
ngà
cựa
hồng mao
thứ
chín …
ở câu a. đứng trước danh từ; ở câu b. đứng sau danh từ.
đôi
Ví dụ: Ba con trâu đực; Những ngôi nhà kia
Khi đứng trước danh từ , từ in đậm bổ sung ý nghĩa gì cho danh từ?
Khi đứng sau danh từ nó bổ sung ý nghĩa về số thứ tự của sự vật
Tiết 52: SỐ TỪ VÀ LƯỢNG TỪ
I. SỐ TỪ:
1. Ví dụ 1: SGK/128
hai …
một trăm …
chín …
một đôi
… sáu
chàng
ván cơm nếp
nệp bánh chưng
ngà
cựa
hồng mao
thứ
chín …
một trăm …
chín …
Khi đứng sau danh từ , từ in đậm bổ sung ý nghĩa gì cho danh từ?
Khi đứng trước danh từ , những từ in đậm bổ sung ý nghĩa về mặt số lượng của sự vật.
Ghi nhớ .1
Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật. Khi biểu thị số lượng sự vật, số từ thường đứng trước danh từ. Khi biểu thị thứ tự, số từ đứng sau danh từ.
2. Ví dụ 2: SGK/128
Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì, vua bảo: “ Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi”
( Sơn Tinh, Thủy Tinh)
 Câu hỏi thảo luận nhóm:
- Từ đôi đứng ở vị trí nào trong cụm từ?
-Từ đôi ở đây chỉ ý nghĩa gì?
- Từ đôi có phải là số từ không? Vì sao?
Tiết 52: SỐ TỪ VÀ LƯỢNG TỪ
I. SỐ TỪ:
Đôi: đứng sau số từ
Ý nghĩa: chỉ số lượng là hai
Đôi: không phải số từ vì đôi không mang đặc điểm của số từ
vd a) Hai chiếc dép
vd b) Một đôi chiếc dép
Cách nói nào đúng, cách nói nào sai? Vì sao?
a) Hai chiếc dép => đúng
b) Một đôi chiếc dép => sai
Có thể nói: Một đôi dép
- Cần phân biệt số từ với những danh từ chỉ đơn vị gắn với ý nghĩa số lượng
Khi sử dụng số từ cần lưu ý điều gì?
* Cần phân biệt số từ với những danh từ chỉ đơn vị gắn với ý nghĩa số lượng.
Ghi nhớ .2
Tiết 52: SỐ TỪ VÀ LƯỢNG TỪ
Tìm thêm các từ có ý nghĩa khái quát và công dụng như từ đôi?
- Các từ có ý nghĩa khái quát và công dụng như từ đôi: Cặp, tá, chục….
3. Ví dụ 3: sgk/128
4. GHI NHỚ 1: SGK/128
- Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật. Khi biểu thị số lượng sự vật, số từ thường đứng trước danh từ. Khi biểu thị thứ tự, số từ đứng sau danh từ.
- Cần phân biệt số từ với những danh từ chỉ đơn vị gắn với ý nghĩa số lượng.
Bài tập nhanh: Tìm số từ trong đoạn văn sau:
a. Lần thứ hai cất lưới lên cũng thấy nặng tay, Thận không ngờ thanh sắt vừa rồi lại chui vào lưới mình. Chàng lại ném nó xuống sông. Lần thứ ba, vẫn thanh sắt ấy mắc vào lưới.
Lấy làm lạ, Thận đưa thanh sắt lại cạnh mồi lửa nhìn xem. Bỗng chàng reo lên:
- Ha ha ! Một lưỡi gươm !
( Theo Sự tích Hồ Gươm)
II . Lượng từ:
1. VD : a,b : SGK/
a.(…) Các hoàng tử phải cởi giáp xin hàng. Thạch Sanh sai dọn một bữa cơm thết đãi những kẻ thua trận. Cả mấy vạn tướng lĩnh, quân sĩ thấy Thạch Sanh chỉ cho dọn ra vẻn vẹn có một niêu cơm tí xíu, bĩu môi, không muốn cầm đũa.
( Thạch Sanh)
Các từ được in đậm đứng ở vị trí nào trong cụm từ và bổ sung ý nghĩa gì ?
các, những, cả mấy
Đứng trước danh từ, bổ sung ý nghĩa về lượng (lượng nhiều) cho danh từ.






b. Đầu lòng hai ả tố nga,
Thúy Kiều là chị, em là Thúy Vân.
Mai cốt cách tuyết tinh thần,
Mỗi người một vẻ, mười phân vẹn mười. (Nguyễn Du)
 Đứng trước danh từ. Bổ sung ý nghĩa về lượng ( lượng ít) cho danh từ.
Từ mỗi đứng ở vị trí nào trong cụm từ và bổ sung ý nghĩa gì ?

Thế nào là lượng từ ?
?
 Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật
Lượng từ và số từ có điểm gì giống và khác nhau?
?
 Giống: đều đứng trước danh từ.
Khác: Số từ chỉ số lượng hoặc số thứ tự.
Lượng từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật.
Nhắc lại mô hình đầy đủ của cụm danh từ?
Phần trước
Phần Trung tâm
Phần sau
t2
t1
T1
T2
s1
s2
(chỉ ý nghĩa toàn thể)
(chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối)
(danh từ chỉ đơn vị)
(danh từ chỉ sự vật)
(nêu đăc điểm của sự vật)
(vị trí của sự vật)
Xếp các từ in đậm vào mô hình cụm danh từ.
Mô hình cụm danh từ
Dựa vào vị trí trong cụm danh từ, chia lượng từ thành mấy nhóm?
 Lượng từ chia làm hai nhóm:
- Nhóm chỉ ý nghĩa toàn thể: cả, tất cả, …
- Nhóm chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối: các, những, mấy, mỗi
Thế nào là lượng từ? Phân loại lượng từ?

2. Ghi nhớ 2: SGK/129

* Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật
* Dựa vào vị trí trong cụm danh từ, có thể chia lượng từ thành hai nhóm :
- Nhóm chỉ ý nghĩa toàn thể;
- Nhóm chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối.
Bài tập nhanh: Đặt 1 câu có lượng từ mang ý nghĩa toàn thể và 1 câu có lượng từ mang ý nghĩa tập hợp hay phân phối?
Ví dụ:
câu có lượng từ mang ý nghĩa toàn thể:
Nhân ngày 20-11, tất cả học sinh trường ta được nghỉ học.
câu có lượng từ mang ý nghĩa tập hợp hay phân phối:
Giáo viên chủ nhiệm căn dặn từng học sinh phải thực hiện tốt nội qui nhà trường.
Số từ là những từ chỉ
số lượng và thứ tự của sự vật
Phân loại
Lượng từ là những từ chỉ
lượng ít hay nhiều của sự vật
Số từ đứng trước
danh từ biểu thị
số lượng
Số từ đứng sau
danh từ biểu thị
số thứ tự
Nhóm chỉ ý
nghĩa toàn thể
Nhóm chỉ ý
nghĩa tập hợp
hay phân phối
Thế nào là số từ? Đặc điểm của số từ?
- Thế nào là lượng từ? Phân loại lượng từ?
III. Luyện tập:
Bài 1: Tìm số từ trong bài thơ sau. Xác định ý nghĩa của các số từ ấy
Không ngủ được
Một canh…hai canh…lại ba canh,
Trằn trọc băn khoăn, giấc chẳng thành;
Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt,
Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh.
( Hồ Chí Minh)
* Một, hai, ba ( canh), năm ( cánh) - chỉ số lượng
* Bốn, năm ( canh bốn, canh năm)- chỉ số thứ tự
Một
hai
ba
năm
năm
bốn
Bài tập 2: các từ in đậm trong hai dòng thơ sau được dùng với ý nghĩa như thế nào?
Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.
( Tố Hữu)
Trăm, ngàn, muôn - dùng với ý nghĩa chỉ số lượng rất nhiều
Bài tập 3: Qua hai ví dụ sau, em thấy nghĩa của từ từng và mỗi có gì giống và khác nhau:
a.Thần dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi (…) ( Sơn Tinh, Thủy Tinh)
b. Một hôm, bị giặc đuổi, Lê Lợi và các tướng rút lui mỗi người một ngả (Sự Tích Hồ Gươm)
* Giống nhau:
Mỗi, từng: đều tách ra từng sự vật, từng cá thể
*Khác nhau:
- Từng: mang ý nghĩa lần lượt theo trình tự, hết cá thể này đến cá thể khác
- Mỗi: mang ý nghĩa nhấn mạnh, tách riêng từng cá thể, không mang ý nghĩa lần lượt
mặc áo, tức tối, tất tưởi, giơ vạt áo
Bài tập 4:
Viết đúng một số từ sau trong bài: Lợn cưới, áo mới:
2. Những bông hoa cúc trắng
BÀI TẬP CỦNG CỐ
Dùng số từ, lượng từ gọi tên
những sự vật trong các bức tranh sau?
Một con chim
Hướng dẫn về nhà
Về nhà:
+ Học thuộc nội dung bài học ở phần ghi nhớ
+ Làm bài tập đầy đủ vào vở bài tập
+ Chọn một số tác phẩm văn học và xác định số từ, lượng từ

Chuẩn bị bài mới:Kể chuyện tưởng tượng
+Kể tóm tắt truyện: Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng. Xác định những chi tiết tưởng tượng trong truyện.
+Đọc truyện: Lục súc tranh công. Giấc mơ trò chuyện với Lang Liêu để suy nghĩ về cách kể một câu chuyện tưởng tượng.