Bài 12. Số từ và lượng từ

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG QUÝ THẦY GIÁO, CÔ GIÁO!
GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH LỚP 6A3
THỨ 6 NGÀY 11 - 11 - 2011
KIỂM TRA BÀI CŨ



Nêu cấu trúc của cụm danh từ và cho ví dụ.

Cụm danh từ là gì?
Là loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành. Nó có ý nghĩa đầy đủ hơn, cấu tạo phức tạp hơn danh từ, nhưng hoạt động trong câu giống như một danh từ.
chỉ ý nghĩa toàn thể
chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối
danh từ chỉ đơn vị
d. từ
chỉ sự
vật
nêu đăc điểm của sự vật
vị trí của sự vật
Thứ 6 Ngày 11 tháng 11 Năm 2011
Tiết 52
SỐ TỪ VÀ LƯỢNG TỪ
I. SỐ TỪ:
Ví dụ :
a. Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì, vua bảo: Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi.
b..Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức.
(Sơn Tinh – Thủy Tinh)
(Thánh Gióng)
Quan sát ví dụ, thảo luận nhóm trả lời câu hỏi.
N.1
N.2
Các từ in đậm trong ví dụ bổ sung ý nghĩa cho từ nào trong câu? Những từ in đậm đứng ở vị trí nào trong cụm từ?
Khi đứng trước danh từ, từ in đậm bổ sung ý nghĩa gì cho danh từ? Khi đứng sau danh từ , từ in đậm bổ sung ý nghĩa gì cho danh từ?
N.3
N.4

Gọi những từ in đậm là số từ . Vậy số từ là gì? Ta Cần phân biệt số từ với những danh từ chỉ gì?
Từ “đôi” có phải là số từ không? Vì sao? Tìm thêm một số từ có ý nghỉa khái quát và công dụng như từ “đôi”.
N.1
N.2
Các từ in đậm trong ví dụ bổ sung ý nghĩa cho từ nào trong câu? Những từ in đậm đứng ở vị trí nào trong cụm từ?
Khi đứng trước danh từ, từ in đậm bổ sung ý nghĩa gì cho danh từ? Khi đứng sau danh từ , từ in đậm bổ sung ý nghĩa gì cho danh từ?
- Hai chàng, - một trăm ván cơm nếp, -một trăm nệp bánh chưng - chín ngà, - chín cựa, - chín hồng mao, - - một đôi; Hùng Vương thứ sáu
- Khi đứng trước danh từ , những từ in đậm bổ sung ý nghĩa về mặt số lượng của sự vật. - Khi đứng sau danh từ nó bổ sung ý nghĩa về số thứ tự của sự vật.
N.3
N.4

Gọi những từ in đậm là số từ . Vậy số từ là gì?
Từ “đôi” có phải là số từ không? Vì sao? Tìm thêm một số từ có ý nghỉa khái quát và công dụng như từ “đôi”.
Từ “đôi” không phải là số từ vì: nó không đứng trước danh từ mà nó đứng sau số từ. => từ “đôi” là danh từ chỉ đơn vị. Ví dụ: Tá, cặp, chục…
Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật. Khi biểu thị số lượng sự vật, số từ thường đứng trước danh từ. Khi biểu thị thứ tự, số từ đứng sau danh từ.
I. SỐ TỪ:
1. Khái niệm:
- Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật. Khi biểu thị số lượng sự vật, số từ thường đứng trước danh từ. Khi biểu thị thứ tự, số từ đứng sau danh từ.
Khi sử dụng số từ cần lưu ý điều gì?
- Cần phân biệt số từ với những danh từ chỉ đơn vị gắn với ý nghĩa số lượng
Ví dụ: a) Hai chiếc dép
b) Một đôi dép
Số từ là gì? Ta Cần phân biệt số từ với những danh từ chỉ gì?

a. Lần thứ hai cất lưới lên cũng thấy nặng tay, Thận không ngờ thanh sắt vừa rồi lại chui vào lưới mình. Chàng lại ném nó xuống sông. Lần thứ ba, vẫn thanh sắt ấy mắc vào lưới.
Lấy làm lạ, Thận đưa thanh sắt lại cạnh mồi lửa nhìn xem. Bỗng chàng reo lên:
- Ha ha ! Một lưỡi gươm !
( Theo Sự tích Hồ Gươm)
2. Bài tập nhanh: Tìm số từ trong đoạn văn sau:
II . Lượng từ:
a.(…) Các hoàng tử phải cởi giáp xin hàng. Thạch Sanh sai dọn một bữa cơm thết đãi những kẻ thua trận. Cả mấy vạn tướng lĩnh, quân sĩ thấy Thạch Sanh chỉ cho dọn ra vẻn vẹn có một niêu cơm tí xíu, bĩu môi, không muốn cầm đũa. ( Thạch Sanh)
Các từ được in đậm đứng ở vị trí nào trong cụm từ và bổ sung ý nghĩa gì ?
các, những, cả mấy
Đứng trước danh từ, bổ sung ý nghĩa về lượng {lượng (ít) nhiều} cho danh từ.
Ví dụ 1:
Cho biết sự giống và khác nhau giữa các từ in đậm trong ví dụ với “số từ”?


- Các hoàng tử
- những kẻ thua trận
- Cả mấy vạn tướng lĩnh…
Giống nhau :
Cùng đứng trước danh từ.
Khác nhau :
- Số từ: Chỉ số lượng và thứ tự của vật…
- Từ in đậm: Chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật. (không cụ thể).
=> Gọi nó là Lượng từ.
Thế nào là lượng từ?
II . Lượng từ:
1. Khái niệm:
 Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật
Quan sát mô hình của cụm danh từ, sau đó hãy sắp xếp các từ in đậm trong ví dụ trên vào mô hình cụm danh từ.
Phần trước
Phần Trung tâm
Phần sau
t2
t1
T1
T2
s1
s2
(chỉ ý nghĩa toàn thể)
(chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối)
(danh từ chỉ đơn vị)
(danh từ chỉ sự vật)
(nêu đăc điểm của sự vật)
(vị trí của sự vật)
Mô hình của cụm danh từ
Dựa vào vị trí trong cụm danh từ, chia lượng từ thành mấy nhóm?
 Lượng từ chia làm hai nhóm:
- Nhóm chỉ ý nghĩa toàn thể: cả, tất cả, …
- Nhóm chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối: các, những, mấy, mỗi
II . Lượng từ:
1. Khái niệm:
 Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật
 Lượng từ chia làm hai nhóm:
- Nhóm chỉ ý nghĩa toàn thể: cả, tất cả, …
- Nhóm chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối: các, những, mấy, mỗi
 Khả năng kết hợp của số từ và lượng từ trong mô hình cấu tạo cụm danh từ:
+ Số từ chỉ số lượng giữ vai trò làm phụ ngữ t1.
+ Số từ chỉ thứ tự giữ vai trò làm phụ ngữ s1.
+ Lượng từ chỉ ý nghĩa toàn thể giữ vai trò làm phụ ngữ t2.
+ Lượng từ chỉ ý nghỉa tập hợp hay phân phối giữ vai trò làm phụ ngữ t1.
TIẾNG VIỆT
Số từ là những từ chỉ
số lượng và thứ tự của sự vật
Phân loại
Lượng từ là những từ chỉ
lượng ít hay nhiều của sự vật
Số từ đứng trước
danh từ biểu thị
số lượng
Số từ đứng sau
danh từ biểu thị
số thứ tự
Nhóm chỉ ý
nghĩa toàn thể
Nhóm chỉ ý
nghĩa tập hợp
hay phân phối
III. Luyện tập:
Bài 1: Tìm số từ trong bài thơ sau. Xác định ý nghĩa của các số từ ấy
Không ngủ được
Một canh…hai canh…lại ba canh,
Trằn trọc băn khoăn, giấc chẳng thành;
Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt,
Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh.
( Hồ Chí Minh)
* Một, hai, ba ( canh), năm ( cánh) - chỉ số lượng
* Bốn, năm ( canh bốn, canh năm)- chỉ số thứ tự
Một
hai
ba
năm
năm
bốn
Bài tập 2: các từ in đậm trong hai dòng thơ sau được dùng với ý nghĩa như thế nào?
Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.
( Tố Hữu)
Trăm, ngàn, muôn - dùng với ý nghĩa chỉ số lượng rất nhiều
Bài tập 3: Qua hai ví dụ sau, em thấy nghĩa của từ từng và mỗi có gì giống và khác nhau:
a.Thần dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi (…) ( Sơn Tinh, Thủy Tinh)
b. Một hôm, bị giặc đuổi, Lê Lợi và các tướng rút lui mỗi người một ngả (Sự Tích Hồ Gươm)
* Giống nhau:
- Mỗi, từng: đều tách ra từng sự vật, từng cá thể
*Khác nhau:
- Từng: mang ý nghĩa lần lượt theo trình tự, hết cá thể này đến cá thể khác
- Mỗi: mang ý nghĩa nhấn mạnh, tách riêng từng cá thể, không mang ý nghĩa lần lượt
2. Những bông hoa cúc trắng
Dùng số từ, lượng từ gọi tên
những sự vật trong các bức tranh sau?
Một con chim
Hướng dẫn về nhà
Về nhà:
+ Học thuộc nội dung bài học ở phần ghi nhớ
+ Làm bài tập đầy đủ vào vở bài tập
+ Chọn một số tác phẩm văn học và xác định số từ, lượng từ

Chuẩn bị bài mới:Kể chuyện tưởng tượng
+Kể tóm tắt truyện: Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng. Xác định những chi tiết tưởng tượng trong truyện.
+Đọc truyện: Lục súc tranh công. Giấc mơ trò chuyện với Lang Liêu để suy nghĩ về cách kể một câu chuyện tưởng tượng.