Bài 12. Số từ và lượng từ

Chào mừng
quý thầy cô
Tiếng Việt 6
2/ Tìm cụm danh từ trong những câu sau ?
a.Mã Lương vẽ ngay một chiếc thuyền lớn.

b.Các đại thần cùng kéo nhau xuống thuyền.
(Cây bút thần)
Cụm danh từ là một loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.
1/ Cụm danh từ là gì?
một
Các
/ /
PT PTT PS
/
PT PTT
KIỂM TRA MIỆNG

SỐ TỪ VÀ LƯỢNG TỪ
Tiết 52
Thứ ngày tháng 11 năm 2012
?. Những từ được bổ nghĩa thuộc từ loại nào?
Từ in đậm đứng trước danh từ, bổ sung ý nghĩa về số lượng cho danh từ ? gọi là số từ chỉ số lượng.
Quan sát ví dụ a):
Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì,vua bảo:
"Một trăm ván cơm nếp , một trăm nệp bánh chưng và
voi chín ngà, gà chín cựa , ngựa chín hồng mao , mỗi thứ một đôi ". (Sơn Tinh ,Thuỷ Tinh)
?Các từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho những từ nào trong câu?
chàng
ván cơm nếp
nệp bánh chưng
cựa
hồng mao
đôi
ngà
I. SỐ TỪ:
?. Những từ in đậm có vị trí như thế nào so với danh từ ?
Những từ được bổ nghĩa thuộc từ loại danh từ.
Quan sát ví dụ b).
Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức
(Thánh Gióng)
?.Từ in đậm bổ sung ý nghĩa cho từ nào trong câu?
Từ sáu đứng sau danh từ, bổ sung ý nghĩa về thứ tự của sự vật ? gọi là số từ chỉ số thứ tự.
?. Từ sáu đứng ở vị trí nào trong cụm từ và bổ sung ý nghĩa gì cho danh từ ?
Hùng Vương
?. Từ được bổ nghĩa "Hùng Vương" thuộc từ loại nào ?
Từ "Hùng Vương"được bổ nghĩa thuộc từ loại danh từ.
?. Những từ in đậm trong 2 ví dụ a, b được gọi là số từ. Vậy số từ là gì ? Vị trí của chúng như thế nào trong cụm danh từ ? Số từ bổ sung những ý nghĩa gì cho danh từ ?
+ Khi biểu thị số lượng sự vật, số từ thường
đứng trước danh từ.
- Số từ là những từ chỉ số lượng và số thứ tự của sự vật.
+ Khi biểu thị số thứ tự , số từ thường
đứng sau danh từ.
Dựa vào ví dụ a) trả lời câu hỏi:
?. Từ "đôi" trong "một đôi" có phải là số từ không? Vì sao?
* Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì,vua bảo: " Một trăm ván cơm nếp , một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà ,gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi". (Sơn Tinh ,Thuỷ Tinh)

- Một đôi cũng không phải là số từ ghép như một trăm, một nghìn. Vì sau một đôi không thể sử dụng danh từ chỉ đơn vị, còn sau một trăm, một nghìn vẫn có thể có từ chỉ đơn vị. Ví dụ:
+ Có thể nói: một trăm con + Không thể nói: một đôi con trâu (chỉ trâu.nói: một đôi trâu )
?. Tìm thêm những từ có ý nghĩa khái quát và công dụng tương tự như từ "đôi" ?
=> Cần phân biệt số từ với những danh từ chỉ đơn vị gắn với ý nghĩa số lượng.
-Từ "đôi" trong"một đôi" không phải là số từ.Vì nó mang ý nghĩa đơn vị và đứng ở vị trí của danh từ chỉ đơn vị.
đôi, tá, cặp, chục, lố, . ? Danh từ chỉ đơn vị.
KẾT LUẬN
* Ghi nhớ: Sgk/128.
- Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật .
Khi biểu thị số lượng sự vật, số từ thường đứng trước danh từ.
Khi biểu thị thứ tự, số từ đứng sau danh từ.
- Cần phân biệt số từ với những danh từ chỉ đơn vị gắn với ý nghĩa số lượng.
II.LƯỢNG TỪ:
Quan sát ví dụ sau :
Các hoàng tử phải cởi giáp xin hàng. Thạch Sanh sai dọn một bữa cơm thết đãi những kẻ thua trận. Cả mấy vạn tướng lĩnh, quân sĩ thấy Thạch Sanh chỉ cho dọn ra vẻn vẹn có một niêu cơm tí xíu, bĩu môi, không muốn cầm đũa.
(Thạch Sanh)
Nghĩa của các từ in đậm trong những câu trên có gì giống và khác nghĩa của số từ?
*Giống : Đứng trước danh từ, nêu ý nghĩa về số.
=> Những từ in đậm trên được gọi là lượng từ.
Thế nào là lượng từ ?
hoàng tử
kẻ thua trận
tướng lĩnh, quân sĩ
vạn
*Khác :
+ Số từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật.
+ Những từ in đậm trên chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật.
Từ được in đậm bổ sung ý nghĩa cho từ nào ?
Từ được bổ nghĩa thuộc từ loại nào ?
Thảo luận nhóm 2 em- 5 phút:
Các hoàng tử phải cởi giáp xin hàng. Thạch Sanh sai dọn một bữa cơm thết đãi những kẻ thua trận. Cả mấy vạn tướng lĩnh ,quân sĩ thấy Thạch Sanh chỉ cho dọn ra vẻn vẹn có một niêu cơm tí xíu, bĩu môi, không muốn cầm đũa.
Xếp các lượng từ trong câu trên vào mô hình cụm danh từ ?
* Mô hình cụm danh từ có chứa lượng từ
Cả
Các
những
mấy vạn
kẻ
hoàng tử

tướng lĩnh , quân sĩ
thua trận







? Những lượng từ "cả, các, những, mấy" có ý nghĩa như thế nào ?
?.Tìm những từ khác có ý nghĩa và công dụng tương tự ? Hãy phân loại theo ý nghĩa của cụm từ ?
cả
các
những
mấy vạn
kẻ
hoàng tử

tướng lĩnh , quân sĩ
thua trận
- Lượng từ chỉ ý nghĩa toàn thể :

cả , tất cả , tất thảy , cả thảy , hết thảy , ...
các , những , mấy , mọi , . ? chỉ ý nghĩa tập hợp.
? Những lượng từ "cả, các, những, mấy" có ý nghĩa như thế nào ?
- Lượng từ chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối:
mỗi, từng, . ? chỉ ý nghĩa phân phối.
?.Tìm những lượng từ khác có ý nghĩa và công dụng tương tự ? Hãy phân loại theo ý nghĩa của lượng từ ?
* Ghi nhớ : Sgk/ 129.
- Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật.
- Dựa vào vị trí trong cụm danh từ, có thể chia lượng từ thành hai nhóm:
+ Nhóm chỉ ý nghĩa toàn thể.
+ Nhóm chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối.
Số từ và lượng từ chỉ kết hợp với danh từ , không kết hợp với động từ , tính từ . Vì thế, đặc điểm này giúp chúng ta dễ phân biệt danh từ với các từ loại khác.
Ví dụ :
Sáu tuần
Sáu chạy
Cả tuần
Ba đẹp
Tuần thứ hai
Hai xinh xắn
Giải nhất
Những vàng hoe
Lưu ý
BÀI TẬP NHANH
Tìm lượng từ trong bài ca dao sau :
Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang,
Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu.
? "bao nhiêu, bấy nhiêu" cũng là cặp lượng từ hô ứng không xác định.
Bài tập 1: Đọc bài thơ:
III. LUYỆN TẬP:
Tìm số từ trong bài thơ trên ? Xác định ý nghĩa của các số từ ấy ?
Không ngủ được
Một canh . hai canh . lại ba canh,
Trằn trọc băn khoăn, giấc chẳng thành;
Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt,
Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh.
(Hồ Chí Minh)
=> một, hai, ba, năm : Số từ chỉ số lượng , vì đứng trước danh từ .
bốn, năm : Số từ chỉ thứ tự , vì đứng sau danh từ.
Các từ in đậm trong hai dòng thơ trên được dùng với ý nghĩa như thế nào?
Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.
(Tố Hữu)
Bài tập 2 : Đọc hai dòng thơ sau :
Trăm, ngàn, muôn ? số từ được dùng với ý nghĩa chỉ số lượng nhiều, rất nhiều, nhưng không chính xác.
Nghệ thuật tăng tiến.
?. Qua hai ví dụ trên ,em thấy nghĩa của các từ từng và mỗi có gì giống và khác nhau?
a.Thần dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi[.]. (Sơn Tinh ,Thuỷ Tinh)
b.Một hôm bị giặc đuổi, Lê Lợi và các tướng rút lui mỗi người một ngả. (Sự tích Hồ Gươm)
Bài tập 3 : Đọc hai ví dụ sau :
- Giống : Tách ra từng cá thể, từng sự vật.
- Khác :
+ "Từng" : Vừa tách riêng từng cá thể, từng sự vật, vừa mang ý nghĩa lần lượt theo trình tự , hết cá thể này đến cá thể khác.
+ "Mỗi" : chỉ có ý nghĩa tách riêng từng cá thể để nhấn mạnh, chứ không mang ý nghĩa lần lượt, trình tự.
Trong các câu sau, câu nào không chứa lượng từ ?
- Phú ông gọi ba con gái ra, lần lượt hỏi từng người.
- Hai bên đánh nhau ròng rã mấy tháng trời.
- Năm thầy chung nhau tiền biếu người quản voi.
từng
mấy
Năm
BÀI TẬP CỦNG CỐ
Em phân biệt số từ và lượng từ như thế nào?
? Số từ là những từ chỉ số chính xác
? Lượng từ là những từ chỉ số không chính xác
SỐ TỪ VÀ LƯỢNG TỪ
SỐ TỪ VÀ LƯỢNG TỪ