Bài 12. Số từ và lượng từ

a. Hai chàng tâu hỏi đồ sính lễ cần sắm những gì, vua bảo: “Một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi”.

b.Tục truyền đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn và có tiếng là phúc đức.
(Sơn Tinh – Thủy Tinh)
(Thánh Gióng)
hai
một trăm
một trăm
chín
chín
một
sáu
chàng,
ván cơm nếp,
nệp bánh chưng,
ngà,
cựa,
hồng mao,
thứ
chín
đôi,

Số từ là những từ chỉ số lượng và thứ tự của sự vật. Khi biểu thị số lượng sự vật, số từ thường đứng trước danh từ. Khi biểu thị thứ tự, số từ đứng sau danh từ.
Cần phân biệt số từ với những danh từ chỉ đơn vị gắn với ý nghĩa số lượng.
Ghi nhớ 1.
a.(…) Các hoàng tử phải cởi giáp xin hàng. Thạch Sanh sai dọn một bữa cơm thết đãi những kẻ thua trận. Cả mấy vạn tướng lĩnh, quân sĩ thấy Thạch Sanh chỉ cho dọn ra vẻn vẹn có một niêu cơm tí xíu, bĩu môi, không muốn cầm đũa.
(Thạch Sanh).
b. Đầu lòng hai ả tố nga
Thúy Kiều là chị em là Thúy Vân
Mai cốt cách, tuyết tinh thần
Mỗi người một vẻ mười phân ven mười
(Truyện Kiều)
Mô hình đầy đủ của cụm danh từ?
Phần trước
Phần Trung tâm
Phần sau
t2
t1
T1
T2
s1
s2
(chỉ ý nghĩa toàn thể)
(chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối)
(danh từ chỉ đơn vị)
(danh từ chỉ sự vật)
(nêu đăc điểm của sự vật)
(vị trí của sự vật)
Mô hình cụm danh từ
Ghi nhớ 2
* Lượng từ là những từ chỉ lượng ít hay nhiều của sự vật.
* Dựa vào vị trí trong cụm danh từ, có thể chia lượng từ thành hai nhóm:
- Nhóm chỉ ý nghĩa toàn thể.
- Nhóm chỉ ý nghĩa tập hợp hay phân phối.
III. Luyện tập:
Bài 1: Tìm số từ trong bài thơ sau. Xác định ý nghĩa của các số từ ấy
Không ngủ được
Một canh…hai canh…lại ba canh,
Trằn trọc băn khoăn, giấc chẳng thành;
Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt,
Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh.
( Hồ Chí Minh)
* Một, hai, ba ( canh), năm ( cánh) - chỉ số lượng
* Bốn, năm ( canh bốn, canh năm)- chỉ số thứ tự
Một
hai
ba
năm
năm
bốn
Bài tập 2: các từ in đậm trong hai dòng thơ sau được dùng với ý nghĩa như thế nào?
Con đi trăm núi ngàn khe
Chưa bằng muôn nỗi tái tê lòng bầm.
( Tố Hữu)
+ Là số từ hay lượng từ.
+ Dùng chỉ số lượng hay thứ tự, với ý nghĩa chỉ số lượng ở mức độ nào, nhiều hay ít, có tính đếm cụ thể được không.
Bài tập 3: Qua hai ví dụ sau, em thấy nghĩa của từ từng và mỗi có gì giống và khác nhau:
a.Thần dùng phép lạ bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi (…) ( Sơn Tinh, Thủy Tinh)
b. Một hôm, bị giặc đuổi, Lê Lợi và các tướng rút lui mỗi người một ngả (Sự Tích Hồ Gươm)
* Giống nhau:
Đều tách ra từng sự vật, từng cá thể.
* Khác nhau:
- Từng: mang ý nghĩa lần lượt theo trình tự, hết cá thể này đến cá thể khác.
- Mỗi: mang ý nghĩa nhấn mạnh, tách riêng từng cá thể, không mang ý nghĩa lần lượt.
Số từ là những từ chỉ
số lượng và thứ tự của sự vật
Lượng từ là những từ chỉ
lượng ít hay nhiều của sự vật
Số từ đứng trước
danh từ biểu thị
số lượng
Số từ đứng sau
danh từ biểu thị
số thứ tự
Nhóm chỉ ý
nghĩa toàn thể
Nhóm chỉ ý
nghĩa tập hợp
hay phân phối
Hướng dẫn về nhà:

+ Học thuộc nội dung bài học ở phần ghi nhớ
+ Làm bài tập đầy đủ vào vở bài tập
+ Chọn một số tác phẩm văn học và xác định số từ, lượng từ

- Chuẩn bị bài mới:Kể chuyện tưởng tượng
+Kể tóm tắt truyện: Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng. Xác định những chi tiết tưởng tượng trong truyện.
+Đọc truyện: Lục súc tranh công. Giấc mơ trò chuyện với Lang Liêu để suy nghĩ về cách kể một câu chuyện tưởng tượng.