Bài 12. Phân bón hoá học

TIẾT 16
PHÂN BÓN HOÁ HỌC
NHỮNG NHU CẦU CỦA
CÂY TRỒNG
1. Thành phần của thực vật
Nước chiếm tỉ lệ rất lớn trong thực vật (khoảng 90%).
Trong thành phần các chất khô còn lại (10%) có đến
99% là những nguyên tố C, H, O, N, K, Ca, P ,Mg, S
còn lại 1% là những nguyên tố vi lượng như B(bo),
Cu, Zn, Fe, Mn.
2. Vai trò của nguyên tố hoá học đối với thực vật
Nguyên tố C, H, O: nguyên tố cơ bản cấu tạo nên đường,
tinh bột, xelulozo của thực vật
Nguyên tố N: kích thích cây trồng phát triển mạnh
Nguyên tố P: kích thích sự phát triển bộ rễ thực vật
Nguyên tố K: kích thích cây trồng ra hoa, làm hạt,
giúp cây tổng hợp nên chất diệp lục.
Nguyên tố S: tổng hợp nên prôtêin
Nguyên tố Ca và Mg: giúp cho cây sinh sản chất diệp lục
Nguyên tố vi lượng cần thiết cho sự phát triển của thực vật


II. NHỮNG PHÂN BÓN HOÁ HỌC THƯỜNG DÙNG
1. Phân bón đơn
Phân bón đơn chỉ chứa 1 trong 3 nguyên tố dinh dưỡng chính là đạm (N), lân (P), kali (K)
a) Phân đạm
Phân đạm u rê (NH2)2CO
Trong tự nhiên, phân đạm tồn tại trong nước tiểu của các loài động vật và con người.
Trong công nghiệp, phân đạm được sản xuất bằng khí thiên nhiên hoặc than đá.
Phân amôn nitrat (NH4NO3)
Phân sunphat đạm (NH4)2SO4
Hiện tại, Việt Nam đã có các nhà máy sản xuất phân đạm:
Nhà máy phân đạm Hà Bắc thuộc tỉnh Bắc Giang
Nhà máy phân đạm Phú Mỹ tại Khu công nghiệp Phú Mỹ
tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu
Nhà máy phân đạm Cà Mau thuộc Dự án Khí - Điện - Đạm Cà Mau
Nhà máy phân đạm Ninh Bình
Nhà máy phân đạm Dung Quất
Nhu cầu phân đạm hàng năm khoảng 2 triệu tấn
Nhà máy phân đạm Hà Bắc
Nhà máy phân đạm Phú Mỹ
Có 44 – 48% N nguyên chất. Urê là loại phân có tỷ lệ N cao nhất.
Có 2 loại phân urê có chất lượng giống nhau:
          - Loại tinh thể màu trắng, hạt tròn, dễ tan trong nước, có
nhược điểm là hút ẩm mạnh.
          - Loại có dạng viên, nhỏ như trứng cá, dễ bảo quản, dễ vận
chuyển nên được dùng nhiều trong sản xuất nông nghiệp.
Có khả năng thích nghi rộng trên nhiều loại đất khác nhau và đối với các loại cây trồng khác nhau, thích hợp trên đất chua phèn.
Được dùng để bón thúc. Có thể pha loãng theo nồng độ 0.5 – 1.5% để phun lên lá.
Phân đạm u rê (NH2)2CO
 Có chứa 33 – 35% N nguyên chất.
Dạng tinh thể muối kết tinh có màu vàng xám.
Dễ chảy nước, dễ tan trong nước, dễ vón cục, khó bảo quản và khó sử dụng.
Đây là loại phân bón quý vì có chứa cả NH4+ và cả NO3-.
Có thể bón cho nhiều loại cây trồng trên nhiều loại đất khác nhau.
           
Phân amôn nitrat (NH4NO3)
Có chứa 20 – 21% N nguyên chất, còn có 29% lưu huỳnh (S).
Dạng tinh thể, mịn, màu trắng ngà hoặc xám xanh.
Là loại phân bón tốt vì có N và S là hai chất dinh dưỡng thiết yếu cho cây.
Dễ tan trong nước, không vón cục..
Có thể đem bón cho tất cả các loại cây trồng, trên nhiều loại đất khác
nhau, miễn là đất không bị phèn, bị chua.
Phân này dùng tốt cho cây trồng trên đất đồi, đất bạc màu (thiếu S).
Nó có tác dụng nhanh, rất chóng phát huy tác dụng đối với cây trồng, thường được dùng để bón thúc và bón thành nhiều lần để tránh mất đạm.
Khi bón cho cây con dễ gây cháy lá.
Không nên sử dụng bón trên đất phèn, vì phân dễ làm chua thêm đất.
Cần lưu ý
Phân sunphat đạm (NH4)2SO4
Bảo quản trong các túi nilông. Để nơi thoáng mát, khô ráo. Không để chung với các loại phân khác.
Cần bón đúng đặc tính và nhu cầu của cây trồng.
Cần bón đúng dạng phân theo đặc điểm của cây và của đất đai.
Cần bón đạm đúng với đặc điểm của đất:
- Phân có tính kiềm nên bón cho đất chua.
- Phân chua sinh lý nên bón cho đất kiềm.
- Đất lầy thụt, nhiều bùn không cần bón phân đạm.
Cần bón đạm đúng lúc. Tốt nhất là bón vào thời kỳ sinh trưởng mạnh nhất của cây.
Cần bón đạm đúng liều lượng và cân đối với lân và kali
Bón phân đạm cần lưu ý đến diễn biến của thời tiết.
Không bón đạm tập trung vào một lúc, một chỗ.
Bón phân đạm cần kết hợp với làm cỏ, xới đất, sục bùn.
Chú ý khi sử dụng
phân đạm
b) Phân lân
Có trong thành phần của hạt nhân tế bào, rất cần cho việc hình thành các bộ phận mới của cây.
Tham gia vào thành phần các enzim, các prôtêin, tham gia vào quá trình tổng hợp các axit amin.
Kích thích sự phát triển của rễ cây.
Kích thích quá trình đẻ nhánh, nảy chồi, thúc đẩy cây ra hoa kết quả sớm và nhiều.
Làm tăng đặc tính chống chịu của cây đối với các yếu tố không thuận lợi: chống rét, chống hạn, chịu độ chua của đất, chống một số loại sâu bệnh hại v.v…
Có 2 loai phân lân:
- Supephotphat
- Photphat tự nhiên
Lân có vai trò quan trọng trong đời sống của cây trồng
Photphat tự nhiên
Là phân lân chưa qua chế biến hóa học
Thành phần chính là Ca3(PO4)2 không tan trong nước, tan chậm trong đất chua
Phân này chỉ nên dùng để bón lót, không dùng để bón thúc.
Khi sử dụng có thể trộn với phân đạm để bón, nhưng trộn xong phải đem bón ngay, không được để lâu.
Dùng để ủ với phân chuồng rất tốt.
Ít hút ẩm, ít bị biến chất, cho nên có thể cất giữ được lâu. Vì vậy, bảo quản tương đối dễ dàng.
Supephotphat
Là phân lân đã qua chế biến hoá học
Thành phần chính có Ca(H2PO4)2 tan được trong nước
Là loại bột mịn màu trắng, vàng xám hoặc màu xám thiếc.
Có thể dùng để bón lót hoặc bón thúc.
Phân này có thể sử dụng để bón ở các loại đất trung tính, đất kiềm, đất chua đều được.
Supe lân có thể dùng để ủ với phân chuồng, được sản xuất dưới dạng viên.
Supe lân ít hút ẩm, nhưng nếu cất giữ không cẩn thận phân có thể bị nhão và vón thành từng cục. Phân có tính axit nên dễ làm hỏng bao bì và dụng cụ đong đựng bằng sắt.
C) Phân Kali
Làm tăng khả năng chống chịu của cây đối với các tác động không lợi từ bên ngoài và chống chịu đối với một số loại bệnh.
Tạo cho cây cứng chắc, ít đổ ngã, tăng khả năng chịu úng, chịu hạn, chịu rét.
Kali làm tăng phẩm chất nông sản và góp phần làm tăng năng suất của cây.
Làm tăng hàm lượng đường trong quả làm cho màu sắc quả đẹp tươi, làm cho hương vị quả thơm và làm tăng khả năng bảo quản của quả.
Làm tăng chất bột trong củ khoai, làm tăng hàm lượng đường trong mía.
Kali có vai trò chủ yếu trong việc chuyển hoá năng lượng trong quá trình đồng hoá các chất dinh dưỡng của cây.
Có 2 loai phân kali:
- Clorua kali
- Sunphat kali

Bón cho các loại đất trung tính dễ làm cho đất trở nên chua. Vì vậy ở các loại đất trung tính nên kịp thời bón thêm vôi.
Nên bón kết hợp với các loại phân khác.
Có thể bón thúc bằng cách phun dung dịch lên lá vào các thời gian cây kết hoa, làm củ, tạo sợi.
Có thể bón tro bếp để thay thế phân kali.
Bón quá nhiều kali có thể gây tác động xấu lên rễ cây, làm cây teo rễ.
Sử dụng phân kali
cần chú ý
Phân clorua kali (KCl)
Dạng bột màu hồng như muối ớt, màu xám đục hoặc xám trắng, kết tinh thành hạt nhỏ
Khi để khô có độ rời tốt, dễ bón.Nếu để ẩm phân kết dính lại với nhau khó sử dụng.
Thích hợp với cây dừa và không bón cho thuốc lá, một số loài cây hương liệu, chè, cà phê
2. PHÂN BÓN KÉP
Có chứa 2 hoặc 3 nguyên tố N, P, K
1. Cung cấp đủ các dinh dưỡng chính (N, P2O5, K2O) để thúc đẩy cây trồng tăng trưởng trong thời điểm cần thiết: ra hoa, đẻ nhánh, đậu quả,....
2. Hàm lương hữu cơ bổ sung trong phân NPK ( từ 5-10%) giúp cân đối dinh dưỡng, tái tạo và bồi bổ đất đai.
3. Các vi lượng cần thiết giúp cây đủ các yếu tố dinh dưỡng, tạo diệp lục, phát triển màng tế bào, hạn chế thối ngọn. rụng quả non, vàng lá...
Tác dụng của loại phân khoáng NPK thể hiện:
Phân bón kép tạo ra bằng cách
Hỗn hợp những phân bón đơn được trỘn với nhau theo một tỉ lệ lựa chọn thích hợp cho từng loại cây trồng
Tổng hợp trực tiếp bằng phương pháp hóa học
Phân sunphat kali (K2SO4 )
Dạng tinh thể nhỏ, mịn, màu trắng, dễ tan trong nước, ít hút ẩm nên ít vón cục.
Hàm lượng kali nguyên chất trong sunphat kali là 45 – 50%. Ngoài ra trong phân còn chứa lưu huỳnh 18%.
Phân này có thể sử dụng thích hợp cho nhiều loại cây trồng. Sử dụng có hiệu quả cao đối với cây có dầu, rau cải, thuốc lá, chè, cà phê.
Phân bón vi lượng
Có chứa một số nguyên tố hóa học (như Bo, kẽm, Mangan… dưới dạng hợp chất) mà cây cần rất ít nhưng lại cần cho sự phát triển của cây trồng.
LUYỆN TẬP - CỦNG CỐ
Bài tập: Tính thành phần phần trăm về khối lượng các nguyên tố có trong đạm ure (CO(NH2)2)
%H = 100 %  (20%+26,67%+46,67%) = 6,66%