Bài 12. Di truyền liên kết với giới tính và di truyền ngoài nhân

Thomas Morgan
(1866-1845)

1.NST giới tính và cơ chế xác định NST giới tính:
a.NST giới tính:
Quan sát hình bên và cho nhận xét về số lượng NST thường so với NST giới tính? kích thước hình dạng NST X và Y trong cặp NST giới tính ở người? Đặc điểm của NST giới tính?
Cặp NST giới tính XY ở người
b.Một số cơ chế tế bào học xác định giới tính bằng NST:
Quan s¸t h×nh vµ cho biÕt cã mÊy c¬ chÕ x¸c ®Þnh giíi tÝnh b»ng NST? X¸c ®Þnh lo¹i giao tö ë mçi giíi? tØ lÖ ph©n li vÒ giíi tÝnh ë c¸c loµi nãi chung?
2.Di truyền liên kết với giới tính:
a. Gen tr�n NST X:
Phép lai thuận
Phép lai nghịch
Quan sát sơ đồ: - -NX kết quả phép lai thuận và lai nghịch: tỉ lệ phân li kiểu hình ở 2 giới ? - So sánh với kết quả lai thí nghiệm của Men đen? - Xét phép lai thuận từ đó rút ra kết luận gì: xác định TT trội? TT lặn? tính trạng phân bố ở 2 giới ở F2 như thế nào (về số lượng)? Viết sơ đồ lai từ P đến F2?

2.Di truyền liên kết với giới tính:
Quan sát hình bên nhận thấy gen qui định tính trạng màu mắt phân bố như thế nào trên NST giới tính X và Y ở Ruồi giấm? Cá thể có NST XX, XY biểu hiện kiểu hình mắt trắng khi nào?
a
Quan sơ đồ ở bên hãy rút ra những đặc điểm di truyền chéo của các gen nằm trên NST X?
a
a
a
a
Liên hệ ở người kể một số bệnh có hiện tượng DT chéo?
b. Gen tr�n NST Y:
- Nguyên nhân:
c. Kh�i niƯm v� � ngh�a:
Ví dụ: ? người gen quy định có túm lông ở tai và tật dính ngón tay thứ 2 - 3 chỉ biểu hiện ở nam giới:
- Đặc điểm:
Pt/c:
GP:
F1:
X
A
A
A
X X
X Y
- ViÕt s¬ ®å minh häa?
Thí nghiệm của Coren. Đối tượng cây hoa phấn (1909 )
Lai thuận
Lai nghịch
Từ thí nghiệm trên ta có thể rút ra NX về đặc điểm biểu hiện của F1ở 2 phép lai trên là gì? Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng di truyền theo dòng mẹ? Đặc điểm của di truyền ngoài nhân ? Tại sao sự phân li kiểu hình ở đời con đối với các tính trạng do gen quy định nằm trong TBC lại rất phức tạp?
TBC của A
TBC của B
Lừa đực
Ngựa cái
La
X
CỦNG CỐ
Vậy làm thế nào để phân biệt được các gen nằm trên NST thường, nằm trên NST giới tính, nằm ngoài nhân?
1. Ý nghĩa của phép lai thuận nghịch là gì?
Phát hiện các gen di truyền liên kết với giới tính
Phát hiện các gen di truyền ngoài nhân
Xác định cặp bố mẹ phù hợp trong phương pháp lai khác dòng tạo ra ưu thế lai
Cả A, B đúng

2. Dấu hiệu đặc trưng để nhận biết gen di truyền trên NST giới tính Y là?
Không phân biệt được gen trội hay gen lặn
Luôn di truyền theo dòng bố
Chỉ biểu hiện ở con đực
Được di truyền ở giới dị giao tử

3. Bệnh máu khó đông ở người được xác định bởi gen lặn h nằm trên NST X. Một người phụ nữ mang gen bệnh thể dị hợp lấy chồng khỏe mạnh thì khả năng biểu hiện bệnh của con họ như thế nào?
100% con trai bị bệnh
50% con trai bị bệnh
25% con trai bị bệnh
12,5% con trai bị bệnh
4. Đặc điểm nào sau đây thể hiện quy luật di truyền của các gen ngoài nhân?
Tính trạng luôn di truyền theo dòng mẹ
Mẹ di truyền tính trạng cho con trai
Bố di truyền tính trạng cho con trai
Tính trạng biểu hiện chủ yếu ở nam, ít biểu hiện ở nữ

5. Một ruồi giấm cái mắt đỏ mang một gen lặn mắt trắng nằm trên NST X giao phối với một ruồi giấm đực mắt đỏ sẽ cho ra F1 như thế nào?
50% ruồi cái mắt trắng
75% ruồi mắt đỏ, 25% ruồi mắt trắng ở cả đực và cái
100% ruồi đực mắt trắng
50% ruồi đực mắt trắng