Bài 12. Di truyền liên kết với giới tính và di truyền ngoài nhân

BÀI 12. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ
DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
I.DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH
1. NST giới tính và cơ chế TB học xác định giới tính bằng NST:
a.NST giới tính
- là loại NST có chứa gen quy định giới tính ( có thể chứa các gen khác)
-VD: Ở người cặp NST giới tính XX ( nữ) gồm 2 chiếc tương đồng, cặp XY (nam) có vùng tương đồng ,có vùng ko tương đồng
Cặp NST giới tính XY ở người
b.Một số cơ chế TB học xác định giới tính bằng NST:
* Xác định giới tính bằng NST X và Y (Kiểu XX, XY)

- Con cái XX, con đực XY: động vật có vú,,,,, ruồi giấm, người


- Con cái XY, con đực XX
* Xác định giới tính bằng NST X (Kiểu XX,XO)
- con cái XX, con đực XO: châu chấu rệp, bọ xít
- con cái XO, con đực XX: bọ nhậy.
Gen trên NST X
* Thi? nghi�?m: ( ruơ`i gi�?m)
phép lai thuận
phép lai nghịch
I. Di truyền liên kết với giới tính:
Nhận xét:
Kết quả phép lai thuận, nghịch là khác nhau.

Mắt đỏ trội hoàn toàn so với mắt trắng.

Gen quy định màu mắt nằm trên NST X, Ko có alen tương ứng tren Y
Cá thể đực ( XY) chỉ cần 1 gen lặn nằm trên NST X đã biểu hiện ra KH. Cá thể cái phải có 2 gen lặn nằm / XX mới biểu hiện

* Sơ đồ lai thí nghiệm : ( Lai thuận)
A: Đỏ - a: trắng nằm trên X
Pt/c
XAXA
X
XaY
XA
Xa ; Y
XAXa
XAY
X
XA ; Y
XA ; Xa
XAXA
XAY
XAXa
XaY
đỏ
đỏ
đỏ
Trắng
GP:
F1:
GF1:
F2:
100%Mắt đỏ
KQ :
100%
50%
50%
đỏ
đỏ
Trắng
9
* Đặc điểm di truyền của gen trên NST X
Di truyền chéo ( Sự di truyền khác giới)
+ Gen trên X của bố truyền cho con gái, con trai nhận gen trên X từ mẹ
+ Tính trạng được biểu hiện không đều ở cả 2 giới
-VD: Một số bệnh di truyền ở người do gen lặn trên NST X: Mù màu, máu khó đông………
b. Gen trên NST Y
Ví dụ: bố có tay dính ngón, tai có túm lông sẽ truyền cho con trai.
Đặc điểm: di truyền thẳng ( di truyền cùng giới)
Di truyền cho tất cả cá thể nam ( XY) trong dòng họ
c. Khái niệm di truyền liên kết với giới tính:
Di truyền liên kết với giới tính là hiện tượng di truyền các tính trạng mà các gen xác định chúng nằm trên NST giới tính.
Dựa vào những tính trạng liên kết với giới tính để sớm phân biệt đực cái ở ĐV và điều chỉnh tỷ lệ đực cái theo mục tiêu sản xuất
d. Ý nghĩa
Trong y học, những hiểu biết về di truyền liên kết với giới tính giúp cho việc tư vấn cho những người mắc các bệnh do gen nằm trên NST giới tính qui định trong việc bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình,...
II.DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
Thí nghiệm của Coren. Đối tượng cây hoa phấn, đậu hà lan
- ĐK di truyền:
KQ phép lai thuận và lai nghịch khác nhau.
Con lai luôn có KH giống mẹ (DT theo dòng mẹ).
Gen quy định tính trạng nằm ở ngoài nhân (trong ty thể hoặc lục lạp).
Sự phân ly KH ở đời con rất phức tạp.
Các tính trạng DT không tuân theo các quy luật DT NST.