Bài 12. Di truyền liên kết với giới tính và di truyền ngoài nhân

Thomas Morgan
(1866-1945)
BÀI 12: DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ
DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
1. NST giới tính và cơ chế TB học xác định giới tính bằng NST:
Bộ NST ở người đàn ông (44A+ XY)
a.NST gi?i tính
I. DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH
Vùng tương đồng
Vùng không tương đồng trên Y
Vùng không tương đồng trên X
Vùng tương đồng
Cặp NST giới tính XY ở người
b.Một số cơ chế TB học xác định giới tính bằng NST:
* Kiểu XX, XY: con cái XX,con đực XY

* Con cái XY, con đực XX
* Kiểu XX,XO:
- Con cái XX, con đực XO: châu chấu rệp, bọ xít
- Con cái XO, con đực XX: bọ nhậy.
2. Di truyền liên kết với giới tính
a. Gen trên NST X
Phép lai thuận
Ph�p lai ngh?ch
Tóm tắt:
Nhận xét thí nghiệm:
Tính trạng mắt đỏ là trội so với tính trạng mắt trắng.
Khi con cái trong phép lai có màu mắt đỏ, thì con đực F1 có màu mắt đỏ.
Khi con cái trong phép lai có mắt màu trắng, thì con đực F1 có mắt màu trắng.
Phép lai thuận:
Pt/c: ♀ Mắt đỏ x ♂ Mắt trắng
F1: 100% ♀, ♂ mắt đỏ

F2: 100% ♀ mắt đỏ,
50% ♂ mắt đỏ,
50% ♂ mắt trắng
Phép lai nghịch:
Pt/c: ♀ Mắt trắng x ♂ Mắt đỏ
F1: 100%♀ mắt đỏ, 100%♂ mắt trắng
F2: 50%♀ mắt đỏ, 50%♀ mắt trắng, 50%♂ mắt đỏ,
50%♂ mắt trắng
Gi?i thích b?ng co s? t? b�o h?c
Đặc điểm di truyền của các gen trên NST X: di truyền chéo
b. Gen tr�n NST Y
Ví dụ: bố có tay dính ngón, tai có túm lông sẽ truyền cho con trai.
Đặc điểm: gen trên NST Y di truyền thẳng
c. � nghia c?a di truy?n li�n k?t v?i gi?i tính
Dựa vào những tính trạng liên kết với giới tính để sớm phân biệt đực cái ở ĐV và điều chỉnh tỷ lệ đực cái theo mục tiêu sản xuất.
Phát hiện được bệnh do rối loạn cơ chế phân li, tổ hợp của cặp NST giới tính.
Thí nghiệm của Coren (1909) trên cây hoa phấn
II. Di truyền ngoài nhân
Giải thích thí nghiệm này như thế nào?
Năm 1909, Coren tiến hành thí nghiệm ở cây hoa phấn (Mirabilis japala)
Ở tế bào nhân thực không chỉ có các gen nằm trên NST trong nhân tế bào mà còn có các gen nằm trong ti thể và lục lạp ở ngoài tế bào chất.
Ti thể
Nhân
Lục lạp
Do khối tế bào chất ở giao tử cái lớn gấp nhiều lần ở giao tử đực, sau khi thụ tinh hợp tử lại phát triển trong trứng. Nên hệ gen ngoài tế bào chất ở cơ thể con có được hoàn toàn là di truyền từ mẹ.
*Đặc điểm di truyền qua tế bào chất:
KQ phép lai thuận và lai nghịch khác nhau.
Con lai luôn có KH giống mẹ (DT theo dòng mẹ).
Gen quy định tính trạng nằm ở ngoài nhân (trong ty thể hoặc lục lạp).
Sự phân ly KH ở đời con rất phức tạp.
Các tính trạng DT không tuân theo các quy luật DT NST.
Lừa đực
Ngựa cái
La
X
Câu 1: Nếu kết quả của phép lai thuận nghịch khác nhau ở 2 giới (ở loài có cơ chế xác định giới tính kiểu XX, XY thì kết luận nào dưới đây là đúng:
a. Gen quy định tính trạng nằm trên NST Y.
b. Gen quy định tính trạng nằm trong ti thể.
c. Gen quy định tính trang nằm trên NST X.
d. Không có kết luận nào trên đúng.
CỦNG CỐ BÀI HỌC
Câu 2: Bệnh mù màu đỏ - xanh lục ở người do 1 gen lặm nằm trên NST X quy định, một phụ nữ bình thường có em trai bị bệnh mù màu lấy 1 người chồng bình thường có em gái bị bệnh, xác suất cặp vợ chồng này sinh con trai đầu lòng bình thường là bao nhiêu? Biết bố mẹ của cặp vợ chồng này không bị bệnh.
CỦNG CỐ BÀI HỌC
CHÂN THÀNH CẢM ƠN
QUÍ THẦY CÔ VÀ CÁC EM