Bài 12. Di truyền liên kết với giới tính và di truyền ngoài nhân

CHÀO MỪNG CÁC THÀY GIÁO CÔ GIÁO ĐẾN VỚI BUỔI HỌC HÔM NAY

KIỂM TRA BÀI CŨ
Hoán vị gen là gì? Ý nghĩa của hoán vị gen?
Trả lời
-hoán vị gen là - Là hiện tượng các gen cùng nằm trên 1 cặp NST tương đồng, nhưng có hiện tượng trao đổi các đoạn tương ứng của các cromait không chị em (khác nguồn gốc)ở kỳ đầu giảm phân I, tạo nên các tổ hợp gen mới.
hoán vị gen tạo ra 4 loại giao tử(2 loại giao tử liên kết, 2 loại giao tử hoán vị. Tổng tỷ lệ giao tử hoán vị là tần số hoán vị gen (f).
Kiểm tra bài cũ
Ý nghĩa hoán vị gen
+ Làm tăng khả năng xuất hiện biến dị tổ hợp tạo sự đa dạng di truyền, cung cấp nguyên liệu cho tiến hóa và chọn giống.
+ Là cơ sở để lập bản đồ gen, giải mã hệ gen SV. 1% tần số hoán vị = khoảng cách 1cM trên NST của bản đồ di truyền
BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
1. Nhiễm sắc thể giới tính và cơ sở tế bào học xác định giới tính bằng NST
a.NST giới tính
-Nhiễm sắc thể giới tính là nhiễm sắc thể có chứa gen quy định giới tính và các gen khác
-Mỗi nhiễm sắc thể giới tính gồm:
+ Đoạn tương đồng chúa các gen giống nhau
+Đoạn không tương đồng chứa các gen đặc trưng cho từng NST






Nhiễm sắc thể giới tính là gì?
Mỗi nhiễm sắc thể giới tính có cấu trúc đặc trưng nào?
BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN

b.Một số cơ chế tế bào học xác định giới tính bằng NST
Kiểu XX.XY:
- Con cái XX; con đực XY: Người, động vật có vú, ruồi giấm…
- Con cái XY; con đực XX: Chim, bướm, cá, ếch nhái…
Kiểu XX; XO:
- Con cái XX; con đực XO: Châu chấu, rệp, bọ xít…
- Con cái XO; con đực XX: Bọ nhậy…
Nêu các cơ chế tế bào học xác điịnh giới tính sinh vật?
BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
2. Di truyền liên kết với giới tính
Di truyền gen trên X và di truyền gen trên Y
a.gen trên NST X
* Thí nghiệm
P:
F1:
F2:
X
100 % Mắt đỏ
Mắt đỏ
Lai thuận
Mắt trắng
50 % : Mắt đỏ
100 % : Mắt đỏ
50 %
Mắt trắng
P:
F1:
F2:
X
Mắt đỏ
Mắt trắng
100% cái Mắt trắng :
50 %
50 %
Mắt đỏ
100% đực Mắt đỏ
50 %
Lai nghịch
Mắt trắng
50 %
BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
Em có nhận xét gì về kết quả phân li kiểu hình ở F1,F2 trong hai phép lai?
*Nhận xét, giải thích :
- Kết quả của hai phép lai thuận nghịch là khác nhau: Tỉ lệ phân li kiểu hình khác nhau ở hai giới tính trạng lặn dễ biểu hiện ở giới dị giao tử
Gen quy định tính trạng màu mắt chỉ có trên NST X mà không có trên Y.
Cá thể XY chỉ cần 1 Alen lặn nằm trên X đã biểu hiện ra kiểu hình.
BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
P:
F1:
F2:
X
A
A
A
a
a
A
a
A
A
A
A
a
A
a
Lai thuận
P:
F1:
F2:
X
a
A
A
A
a
a
A
a
a
a
A
a
Lai nghịch
a
a
Nêu đặc điểm di truyền các tính trạng do gen nằm trên NST giới tính X ?
BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
Đặc điểm di truyền gen trên X:
+ Kết quả của phép lai thuận và nghịch là khác nhau.
+Tỉ lệ phân li kiểu hình ở hai giới là khác nhau
+Có hiện tượng di truyền chéo:ông ngoạimẹcháu trai
+Một số bệnh ở người do gen nằm trên X di truyền chéo: bệnh mù màu, bệnh máu khó đông
BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
b.di truyền gen trên Y
*Ví dụ: Ở người, bố có dị tật có túm lông ở tai, dính ngón tay thứ 2,3 sẽ truyền cho 100% con trai trong gia đình, con gái thì không bị tật này.
-.
BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
Đặc điểm di truyền gen trên Y:
Gen quy định tính trạng nằm trên NST Y sẽ di truyền cho tất cả các cá thể có ở giới dị giao tử (XY)
-> tuân theo quy luật di truyền thẳng
+Ởngười một số tật do gen trên Y: tật dính ngón tay 2 và 3, tật có túm lông tai
BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
C. ý nghĩa của di truyền liên kết giới tính
Dựa vào những tính trạng liên kết với giới tính để sớm phân biệt giới tính,để điều chỉnh tỉ lệ đực ,cái phù hợp đem lại hiệu quả kinh tế cao
Ví dụ: trong nuôi tằm nhộng tằm xám nở ra tằm đực cho nhiều tơ,nhông tằm cái màu vàng sáng cho ít tơ Chọn lọc nhộng tằm cái làm thương phẩm ,nhộng tằm đực nuôi lấy tơ
II.di truyền ngoài nhân
Thí nghiệm
BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
X
Cá chép cái
Cá nhưng có râu
Cá diếc đực
không râu
có râu
Lai thuận
P
F
Cá chép đực
Cá nhưng không có râu
Cá diếc cái
không râu
có râu
P
F
Lai nghịch
X
F
P
F
P
Hoa loa kèn
X
X
BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
Nhận xét:
Kết quả lai thuận và lai nghịch khác nhau con lai luôn có kiểu hình giống mẹ
Giải thích:
Khi thụ tinh giao tử đực chỉ truyền nhân mà không truyền tế bào chất ,nên các tính trạng do gen nằm trong tế bào chất chủ yếu do mẹ truyền cho con qua TBC của trứng
BÀI 12 :DI TRUYỀN LIÊN KẾT VỚI GIỚI TÍNH VÀ DI TRUYỀN NGOÀI NHÂN
Củng cố
Làm bài tập 2 SGK
Em trai cô ta bị bệnh vậy mẹ cô ta mang gen bệnh xác suất để cô ta mang gen bệnh từ mẹ là ½.
Người chồng không bệnh nên không mang gen bệnh,xác suất cho giao tử Y là ½
 để cặp vợ chồng này sinh con bị bệnh xác suất bằng 1/2 * ½ = 1/4
Trả lời câu hỏi bài 5
đáp án D