Bài 11. Vận chuyển các chất qua màng sinh chất

Kiểm tra bài cũ:
Em hãy cho biết cấu trúc và chức năng cơ bản của màng sinh chất?

Các sợi của chất nền ngoại bào
glicôprôtêin
cácbohydrat
Khung xương tế bào
phôtpholipit
Prôtêin xuyên màng
Prôtêin bám màng
3
côlestêron
Cấu trúc màng sinh chất
Như vậy,một chức năng quan trọng của màng là
kiểm soát sự vận chuyển các chất
và trao đổi thông tin giữa tế bào và môi trường.
Sự vận chuyển đó diễn ra
qua những phương thức nào?
Tiết10:
Bài 11
VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT

Có mấy phương thức vận chuyển các chất qua màng?
I- Vận chuyển thụ động
Quan sát hình dưới đây và cho biết thế nào là vận chuyển thụ động?
I- VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG
1- Khái niệm:
- Vận chuyển thụ động là: phương thức vận chuyển các chất qua màng sinh chất mà không tiêu tốn năng lượng.
2.C¬ chÕ:dùa theo nguyªn lÝ KhuÕch t¸n lµ hiÖn t­îng c¸c chÊt ®i tõ n¬i cã nång ®é(C) cao ®Õn n¬i cã C thÊp
- H2O ®i tõ n¬i cã C ph©n tö n­íc tù do cao ®Õn n¬i cã C n­íc tù do thÊp( thÈm thÊu)
- C¸c chÊt hßa tan ®i tõ n¬i cã C chÊt tan cao ®Õn n¬i cã C chÊt tan thÊp (thÈm t¸ch)

Qúa trình vận chuyển thụ động diễn ra theo nguyên lí nào?
Sự khuếch tán của các
phân tử nước qua
màng sinh chất
được gọi là gì?
Liên hệ :
Tại sao muốn giữ
rau tươi
cần phải
vảy nước
vào rau?
I- VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG
2.C¬ chÕ:dùa theo nguyªn lÝ KhuÕch t¸n lµ hiÖn t­îng c¸c chÊt ®i tõ n¬i cã nång ®é(C) cao ®Õn n¬i cã C thÊp
- H2O ®i tõ n¬i cã C ph©n tö n­íc tù do cao ®Õn n¬i cã C n­íc tù do thÊp( thÈm thÊu)
- C¸c chÊt hßa tan ®i tõ n¬i cã C chÊt tan cao ®Õn n¬i cã C chÊt tan thÊp (thÈm t¸ch)
3- Các con đường vận chuyển thụ động
a.C¸c chÊt tan (cã 2 c¸ch)
*. Khuếch tán trực tiếp qua lớp Photpholipit
- Bao gồm các chất: không phân cực, có kích thước nhỏ như CO2, O2...
*. Khuếch tán qua kênh Protein xuyên màng
Bao gồm các chất phân cực, kích thước lớn như glucôzơ .
b.H2O khuÕch t¸n qua mµng nhê kªnh pr ®Æc biÖt:Aquaporin
Quan sát hình nêu các con đường vận chuyển thụ động
I- VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG
1- Khái niệm:
2- Các con đường vận chuyển thụ động
3-Các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ khuếch tán qua màng:
- Nhiệt độ môi trường
- Sự chênh lệch nồng độ các chất trong và ngoài màng
- Đặc tính lý, hoá của các chất.
* có 3 loại môi trường:
- Đẳng trương
-. Nhược trương
-. Ưu trương
? Căn cứ vào nồng độ các chất trong và ngoài màng, người ta chia ra mấy loại môi trường? Đặc điểm từng loại môi trường?
Nêu các yếu tố nào ảnh hưởng đến tốc độ khuếch tán qua màng?
MT ưu trương
MT đẳng trương
MT nhược trương
TB
TB
TB
Môi trường
Môi trường
Môi trường
Chất tan
11
Trong tb
Ngoài tb
>
Trong tb
=
Trong tb
Trong tb
Ngoài tb
Ngoài tb
<
Nhưng thực tế có rất nhiều hiện tượng kì lạ!
VD: -Ở tảo biển, C I2 trong TB tảo cao gấp 1000 lần so với trong nước biển, nhưng I2 vẫn được vận chuyển từ nước biển qua màng vào trong tế bào.
-Ở người, tại ống thận: +C glucôzơ trong nước tiểu thấp hơn trong máu(1,2g/l) nhưng vẫn được thu hồi về máu
+C urê, sunfat, phôtphat…trong nước tiểu cao hơn rất nhiều trong máu nhưng vẫn được đào thải từ máu ra nước tiểu.
I- VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG
II- VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
1- Khái niệm:
- Là sự vận chuyển các chất qua màng tõ n¬i chÊt tan cã C thÊp ®Õn n¬i cã C chÊt tan cao(ng­îc dèc C) vµ cần tiêu tốn năng lượng.
2-c¬ chÕ:Pr vËn chuyÓn(m¸y b¬m)®­îc g¾n nhãm photph¸t cña ATP biÕn ®æi cÊu h×nh liªn kÕt ®­îc v¬Ý c¬ chÊt vµ ®Èy ®­îc chóng ra hoÆc vµo TB


Quan sát chiều đi của chất bên, nhận xét?

I- VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG
II- VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
1- Khái niệm:
- Là sự vận chuyển các chất qua màng tõ n¬i chÊt tan cã C thÊp ®Õn n¬i cã C chÊt tan cao(ng­îc dèc C) vµ cần tiêu tốn năng lượng.
2-c¬ chÕ:Pr vËn chuyÓn(m¸y b¬m)®­îc g¾n nhãm photph¸t cña ATP biÕn ®æi cÊu h×nh liªn kÕt ®­îc v¬Ý c¬ chÊt vµ ®Èy ®­îc chóng ra hoÆc vµo TB
3- C¸c kiÓu vËn chuyÓn
- VËn chuyÓn tõng chÊt
-VËn chuyÓn ®ång c¶ng
- VËn chuyÓn ®èi c¶ng
4- ý nghÜa:Gióp TB chñ ®éng lÊy ®­îc c¸c chÊt cÇn thiÕt vµ th¶i c¸c chÊt kh«ng cÇn thiÕt

I- VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG
II- VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
III- NHẬP BÀO, XUẤT BÀO
1- Nhập bào:
Khái niệm: Là hình thức đưa các chất vào trong tế bào bằng cách biến dạng màng sinh chất.CÇn tiªu tèn n¨ng l­îng(ATP)vµ h×nh thµnh c¸c tói mµng
2.C¬ chÕ:
Mµng sinh chÊt lâm(låi) vµo(ra) bao lÊy “måi”
Nuèt h¼n “måi” vµo trong TB
Liªn kÕt víi lizosom ®Ó tiªu hãa “måi”
3.Các kiểu nhập bào:
Thực bào:”måi’’ lµ vi khuÈn ,chÊt cã kÝch th­íc lín
Èm bµo:”måi”lµ c¸c giät dÞch
Màng sinh chất lõm xuống bao lấy đối tượng
hình thành túi chứa đối tượng
đưa đối tượng vào trong và phân huỷ nhờ enzim.
I- VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG
1- Khái niệm:
2- Các con đường vận chuyển thụ động:
a. Khuếch tán trực tiếp qua lớp P-Li
b. Khuếch tán qua kênh Pr xuyên màng
c. Khuếch tán qua kênh Pr đặc biệt
II- VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
1- Khái niệm:
2- Cơ chế:
III- NHẬP BÀO, XUẤT BÀO
1- Nhập bào:
2- Xuất bào:
- Khái niệm: Sù vËn chuyÓn c¸c chÊt ra khái tÕ bµo theo c¸ch ng­îc l¹i víi nhËp bµo gäi lµ qu¸ tr×nh xuÊt bµo.

Ngoài tb
Trong tb
Củng cố:
1.Gọi tên các phương thức vận chuyển trong các hình sau:
1
2
3
4
5
6
BTVN: 1.Giải thích hiện tượng:
-Cây trồng bị héo khi bón phân C quá cao?
-Trời nắng, đứng dưới bóng cây to ta cảm thấy rất dễ chịu, nhưng ban đêm ngủ dưới những tán cây to ta lại thấy mệt?
-Khi muèi d­a b»ng rau c¶i,lóc ®Çu rau bÞ qu¾t l¹i, sau vµi ngµy tr­¬ng to lªn
-Ng©m qu¶ m¬, qu¶ mai vµo ®­êng sau mét thêi gian qu¶ m¬, mai cã vÞ chua ngät vµ n­íc còng cã vÞ chua ngät.
-Lµm thÕ nµo ®Ó xµo rau muèng kh«ng bÞ qu¾t, dai mµ vÉn xanh vµ dßn
- Rau muèng chÎ ng©m n­íc bÞ cong l¹i
- Lµm thÕ nµo ®Ó rau t­¬i l©u


2:So s¸nh