Bài 11. Vận chuyển các chất qua màng sinh chất

KÍNH CHÀO QUÝ
THẦY CÔ VÀ CÁC EM
TRƯỜNG THPT NGUYỄN DU
TỔ: KHOA HỌC TỰ NHIÊN
GV: NGÔ ĐỨC SƠN
VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT
BÀI 11
KIỂM TRA BÀI CŨ
Trình bày cấu trúc, chức năng của màng sinh chất ?
VẬN CHUYỂN
THỤ ĐỘNG
VẬN CHUYỂN
CHỦ ĐỘNG
NHẬP BÀO,
XUẤT BÀO
Bài 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT
Quan sát thí nghiệm sau:
Bài 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT
I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
1. Khái niệm:

Hãy quan sát hiện tượng và rút ra nhận xét?
I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
1. Khái niệm:
Bài 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT
Thế nào là vận chuyển thụ động?
 Vận chuyển thụ động là phương thức vận chuyển các chất qua màng sinh chất mà không tiêu tốn năng lượng. (xuôi dốc nồng độ)
Vận chuyển thụ động dựa trên nguyên lý nào?
* Nguyên lí:
 Sự khuếch tán của các chất từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp (theo chiều građien nồng độ).
 Nước khuếch tán qua màng sinh chất được gọi là sự thẩm thấu.
Các chất được vận chuyển thụ động qua màng bằng những cách nào ?
 Khuếch tán trực tiếp qua lớp kép phôtpholipit: Gồm các chất không phân cực và chất có kích thước nhỏ như CO2, O2.
 Khuếch tán qua kênh prôtêin xuyên màng: Gồm các chất phân cực, các ion, chất có kích thước phân tử lớn như Glucozo.
 Khuếch tán qua kênh protein đặc biệt (thẩm thấu): phân tử nước.
I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
1. Khái niệm:
Bài 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT
2. Các kiểu vận chuyển thụ động

( Nồng độ cao )
Chất hòa tan
( Nồng độ thấp )
Chất hòa tan
Phân tử H2O tự do
(Nồng độ thấp )
Phân tử H2O tự do
( Nồng độ cao)
Khuếch tán
Sự thẩm thấu
Hãy quan sát và cho biết nguyên lí của sự vận chuyển thụ động là gì?
I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
1. Khái niệm:
Bài 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT
2. Các kiểu vận chuyển thụ động

3. Các yếu tố ảnh hưởng tới tốc độ khuếch tán qua màng sinh chất:
Có những yếu tố nào ảnh hưởng đến tốc độ khuếch tán qua màng?
I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
1. Khái niệm:
2. Các kiểu vận chuyển thụ động:
3. Các yếu tố ảnh hưởng tới tốc độ khuếch tán qua màng sinh chất:
 Sự chênh lệch về nồng độ các chất giữa môi trường trong và ngoài tế bào. (chủ yếu nhất)
 Nhiệt độ môi trường …..
 Kích thước, đặc tính lý hoá của chất tan
Bài 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT
ưu trương
đẳng trương
nhược trương
Thế nào là môi trường ưu trương ?
Thế nào là môi trường nhược trương ?
Thế nào là môi trường đẳng trương ?
Môi trường bên ngoài tế bào có nồng độ chất tan lớn hơn nồng độ chất tan trong tế bào.
Môi trường bên ngoài tế bào có nồng độ chất tan bằng nồng độ chất tan trong tế bào.
Môi trường bên ngoài tế bào có nồng độ chất tan thấp hơn so với nồng độ chất tan trong tế bào.
Bài 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT
Tế bào để trong ba môi trường
Tế́ bào
Chất tan
Môi trường ưu trương
Môi trường đẳng trương
Môi trường nhược trương
Trong TB
Ngoài TB
TB Động vật
TB thực vật
Không bào
THẢO LUẬN
1. Khi muối dưa bằng rau cải, lúc đầu rau bị quắt lại sau vài ngày lại trương to lên.

2. Ngâm quả mơ chua vào đường, sau 1 thời gian quả mơ có vị ngọt chua, nước cũng có vị ngọt chua.

3. Măng khô ngâm vào nước nở ra rất to.
Hãy giải thích một số hiện tượng:

I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
II. VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
1. Khái niệm:

Bài 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT
Sự hấp thụ glucozơ và đào thải urê
ở tế bào quản cầu thận
Máu
[urê] = 1 lần
[glucozơ] = 1,2g/l
Nước tiểu
[urê] = 65 lần
[glucozơ] = 0,9g/l
Màng TB
quản cầu thận
Đây là hình thức vận chuyển chủ động.
Vậy như thế nào là vận chuyển chủ động ?
I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
II. VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
1. Khái niệm:
 Là phương thức vận chuyển các chất qua màng từ nơi có nồng độ chất tan thấp đến nơi có nồng độ chất tan cao (ngược chiều građien nồng độ) và̀ tiêu tốn năng lượng.
Bài 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT
I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
II. VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
1. Khái niệm:
2. Cơ chế:
Bài 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT
Sự hấp thụ glucozơ và đào thải urê
ở tế bào quản cầu thận
Máu
[urê] = 1 lần
[glucozơ] = 1,2g/l
Nước tiểu
[urê] = 65 lần
[glucozơ] = 0,9g/l
Màng TB
quản cầu thận
Các chất được vận chuyển qua màng bằng những cách nào?
 ATP + Pr«tªin vËn chuyÓn ®Æc chñng cho tõng lo¹i chÊt (m¸y b¬m)  Pr«tªin biÕn ®æi cÊu hình .
 Pr«tªin biÕn ®æi + các chÊt råi ®­a chóng tõ ngoµi vµo tÕ bµo, hay ®Èy chóng ra khái tÕ bµo.
I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
II. VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
1. Khái niệm:
2. Cơ chế:
I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
II. VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
III. NHẬP BÀO VÀ XUẤT BÀO
Bài 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT
Quan sát đoạn phim sau và cho biết thế nào là hình thức nhập bào ? Hình thức xuất bào?
I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
II. VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
III. NHẬP BÀO VÀ XUẤT BÀO
1. Nhập bào:
 Là phương thức tế bào đưa các chất vào bên trong tế bào bằng cách biến dạng màng sinh chất và tiêu tốn năng lượng.
Người ta chia nhập bào thành hai loại:
+ Thực bào: Lấy các phân tử có kích thước lớn:
như vi khuẩn, mảnh vỡ tế bào…
+ Ẩm bào: Lấy các phân tử nhỏ dạng lỏng
Bài 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT
2. Xuất bào:
 Là bài xuất các chất ra khỏi tế bào (dùng để tiết các Protein và các đại phân tử ra khỏi tế bào).
Quan sát hình rồi đọc tên các kiểu vận chuyển các chất qua màng?
TĐ trực tiếp
a
TĐ qua kêch Pr
b
Chủ động
c
Bài tập củng cố
Bài tập củng cố
Em hãy so sánh sự vận chuyển thụ động với vận chuyển chủ động ?
- Giống nhau:
+ Đều là hình thức vận chuyển các chất của tế bào
+ Ðều diễn ra khi có sự chênh lệch về nồng độ chất tan giữa môi trường trong và ngoài tế bào.
- Khác nhau:
T
Xuất bào và nhập bào là kiểu vận chuyển của
Các chất thông qua sự biến dạng của…
DA 1
DA 4
DA 3
DA 2
DA 5
DA 7
DA 6
1
2
3
7
4
6
5
TỪ KHOÁ
Đây là sự vận chuyển của các chất tan từ nơi
có nồng độ cao tới nơi có nồng độ thấp?
GIẢI
ĐÁP
Ô
CHỮ
Hiện tượng màng tế bào biến dạng bao lấy
các chất rắn và đưa vào trong tế bào
Sự khuếch tán của các phân tử nước qua
màng bán thấm được gọi là:…
Đây là phương thức vận chuyển các chất qua
màng không tiêu tốn năng lượng?
Qúa trình này xảy ra hoàn toàn ngược với
quá trình nhập bào?
Đây là môi trường mà nồng độ chất tan ngoài
tế bào bằng nồng độ chất tan trong tế bào?
Hướng dẫn về nhà

Làm bài tập cuối bài.
Học thuộc bài.
Chuẩn bị bài thực hành.
XIN CHÀO TẠM BIỆT VÀ HẸN GẶP LẠI QUÝ THẦY CÔ CÙNG TẤT CẢ CÁC EM HỌC SINH TRƯỜNG THPT ĐÀ BẮC