Bài 11. Vận chuyển các chất qua màng sinh chất

Kiểm tra bài cũ
Câu 1: Nêu cấu trúc và chức năng của màng sinh chất ?
Câu 2: Tại sao nói màng sinh chất có cấu trúc khảm - động? Tính khảm – động có liên quan đến chức năng của màng tế bào như thế nào?
2
BÀI 11
VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA MÀNG SINH CHẤT
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT
01
02
03
VẬN CHUYỂN THỤ ĐỘNG
VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
NHẬP BÀO VÀ XUẤT BÀO
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT

I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
Nhỏ vào giọt thuốc tím vào lọ nước trong sẽ có hiện tượng gì?
Tại sao thuốc tím làm nước chuyển màu?
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT

I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
1. Thế nào là vận chuyển thụ động ?
2. Nguyên lý của sự vận chuyển này là gì ?
3. Có những cách nào để các chất tan khuyếch tán qua màng sinh chất ?
4. Tốc độ khuếch tán của các chất qua màng sinh chất vào trong tế bào phụ thuộc vào những yếu tố nào?
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT

I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
1. Khái niệm:
Vận chuyển thụ động là phương thức vận chuyển các chất qua màng sinh chất mà không tiêu tốn năng lượng.

I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
( Nồng độ cao )
Chất hòa tan
( Nồng độ thấp )
Chất hòa tan
Phân tử H2O
(Nồng độ thấp )
Phân tử H2O
( Nồng độ cao)
Khuếch tán
Sự thẩm thấu
Em hãy quan sát và cho biết nguyên lí của sự vận chuyển thụ động là gì?
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT
* Nguyên lí:
- Khuếch tán: là sự chuyển dịch các chất từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp (cùng chiều gradien nồng độ).
- Thẩm thấu: Sự khuếch tán các phân tử nước qua màng.

I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT

I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
2. Các con đường vận chuyển
Quan sát hình ảnh cho và cho biết các con đường vận chuyển thụ động?
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT

I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
2. Các con đường vận chuyển
- Khuếch tán trực tiếp qua lớp phôtpholipit kép: các chất không phân cực và các chất có kích thước nhỏ như CO2, O2, NO..
- Khuếch tán qua kênh prôtein xuyên màng: các ion, các chất phân cực, chất có kích thước lớn:Glucozơ, aa…
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT

I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
3. Các yếu tố ảnh hưởng tới tốc độ khuếch tán của màng sinh chất:
- Sự chênh lệch nồng độ các chất trong và ngoài màng.
- Kích thước, đặc tính lí hóa chất vận chuyển, cấu trúc màng.
A > B
A < B
A = B
A: Nồng độ chất tan trong tế bào
B: Nồng độ chất tan ngoài môi trường
Môi trường ưu trương
Môi trường đẳng trương
Môi trường nhược trương
II. VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT
Ví dụ: Chiều đi của glucôzơ và axit uric ở
Máu Quả cầu thận
glucôzơ nhiều glucôzơ ít
axit uric ít axit uric nhiều

1.Khái niệm
ATP
ATP
1. Việc vận chuyển urê hay glucozo giữa nước tiểu và máu theo chiều ngược gradien nồng độ đó có ý nghĩa gì?

2. Thế nào là vận chuyển chủ động ?

3. .Để vận chuyển chủ động cần có điều kiện gì ?
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT

I. VẬN CHUYỂN THỤ ÐỘNG
II. VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT
1.Khái niệm
Vận chuyển chủ động là phương thức vận chuyển các chất qua màng tế bào từ nơi chất tan có nồng độ thấp đến nơi có nồng độ cao (ngược chiều gradien nồng độ).
- Có sự tiêu tốn năng lượng (ATP) và cần prôtêin xuyên màng
2. Cơ chế
II. VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT
Quan sát hình ảnh và cho biết cơ chế của vận chuyển chủ động?
ATP + Prôtein xuyên màng → biến đổi Prôtein màng → liên kết chất cần vận chuyển để đưa ra ngoài (trong) tế bào.
2. Cơ chế
II. VẬN CHUYỂN CHỦ ĐỘNG
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT
Phân biệt vận chuyển thụ động với vận chuyển chủ động các chất qua màng sinh chất ?
Không cần cung cấp năng lượng
Cần cung cấp năng lượng
Thuận chiều nồng độ
Ngược chiều nồng độ
Do chênh lệch nồng độ
Do nhu cầu của tế bào
Đạt đến cân bằng nồng độ
Không đạt đến cân bằng nồng độ
III. NHẬP BÀO VÀ XUẤT BÀO
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT
Quan sát và cho biết:
- Hiện tượng nhập bào là gì ?
- Có mấy cách nhập bào?
-Xuất bào là gì?
1. Nhập bào: là phương thức tế bào đưa các chất vào bên trong bằng cách biến dạng màng sinh chất.
* Có 2 loại nhập bào:
+ Thực bào: tế bào động vật ăn các hợp chất có kích thước lớn, thể rắn

+ Ẩm bào: đưa giọt dịch vào trong tế bào
III. NHẬP BÀO VÀ XUẤT BÀO
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT
2. Xuất bào: Các chất thải chứa trong các túi tiết kết hợp với màng sinh chất đẩy ra ngoài
III. NHẬP BÀO VÀ XUẤT BÀO
BÀI 11: VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT QUA
MÀNG SINH CHẤT
QUÁ TRÌNH XUẤT BÀO
- Có tiêu tốn năng lượng ATP.
Vận chuyển các chất qua màng
Không biến dạng màng
Biến dạng màng
Vận chuyển thụ động
Vận chuyển chủ động
Nhập bào
Xuất bào
Không tiêu tốn năng lượng
Tiêu tốn năng lượng
CỦNG CỐ BÀI HỌC
Câu 1: So sánh giữa xuất bào và nhập bào:
*Giống nhau:
-Làm biến dạng màng sinh chất.
-Cần có năng lượng .
*Khác nhau:
Từ bên ngoài vào bên trong tế bào
Từ bên trong tế bào ra bên ngoài
-Vi khuẩn, các mảnh vỡ tế bào, các
hợp chất có kích thước lớn.
+ Ẩm bào: là nhập bào đối với chất lỏng.
+ Thực bào :là nhập bào đối với chất rắn
Các protein và các đại phân tử
Câu 2. Điều kiện xảy ra vận chuyển chủ động, thụ động là gì?
* Vận chuyển thụ động:
- KT của chất vận chuyển nhỏ hơn KT lỗ màng
- Có sự chênh lệch nồng độ (chất đi từ nơi có nồng độ chất tan cao nơi có nồng độ chất tan thấp)
- Cần kênh protein nếu là vận chuyển có chọn lọc
- Không tiêu tốn năng lượng
* Vận chuyển chủ động:
- Cần năng lượng
- Phải có kênh protein đặc hiệu để vận chuyển
- Chất vận chuyển là chất cần cho tế bào, hoặc chất có hại với cơ thể
25