Bài 11. Cụm danh từ

Bài cũ




Đáp án:
- Danh từ là những từ chỉ người, vật, hiện tượng, khái niệm...
- Chức vụ điển hình trong câu của danh từ là chủ ngữ. Khi làm vị ngữ, danh từ cần có từ là đứng trước.
? Danh từ là gì? Danh từ giữ chức vụ ngữ pháp gì trong câu?
tiết 44: cụm danh từ
I, Cụm danh từ là gì?
1, Ví dụ 1:
Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở

với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.

( Ông lão đánh cá và con cá vàng)
* Những từ đi kèm trước và sau danh từ để bổ sung ý nghĩa cho danh từ được gọi là phụ ngữ.
Vậy khi danh từ kết hợp với những phụ ngữ thì được gọi là cụm danh từ.


? Các từ ngữ in đậm trong câu trên bổ sung ý nghĩa cho những từ nào?
Những từ được bổ sung ý nghĩa: ngày, vợ chồng, túp lều
thuộc từ loại gì?
tiết 44: cụm danh từ
I, Cụm danh từ là gì?
1, Ví dụ 1:
Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở

với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.

( Ông lão đánh cá và con cá vàng)
-> Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.


? Qua ví dụ, em hiểu thế nào là cụm danh từ?
2, Ví dụ 2:
- túp lều / một túp lều
- một túp lều / một túp lều nát
- một túp lều nát / một túp lều nát trên bờ biển
? Trong các ví dụ trên đâu là danh từ và đâu là cụm danh từ ?
- Danh từ: túp lều.
- Các tổ hợp từ còn lại đều là cụm danh từ.
? Qua ví dụ, em có nhận xét gì về cấu tạo ngôn ngữ của cụm danh từ so với danh từ?
- Cụm danh từ có cấu tạo phức tạp hơn.

2, Ví dụ 2:
- túp lều / một túp lều
- một túp lều / một túp lều nát
- một túp lều nát / một túp lều nát trên bờ biển
-> Cụm danh từ có ý nghĩa đầy đủ hơn một mình danh từ.

? Vậy ý nghĩa của cụm danh từ cũng sẽ như thế nào so với danh từ?
2, Ví dụ 2:
- một túp lều
- một túp lều nát
- một túp lều nát trên bờ biển
? So sánh số lượng các phụ ngữ trong 3 cụm danh từ trên?
- một túp lều nát có số lượng phụ ngữ nhiều hơn một túp lều; một túp lều nát trên bờ biển có số lượng phụ ngữ nhiều hơn một túp lều nát
? Vậy khi cụm danh từ có số lượng phụ ngữ càng tăng, càng phức tạp thì ý nghĩa của nó sẽ như thế nào?
-> Sè l­îng phô ng÷ cµng t¨ng, cµng phøc t¹p ho¸ th× nghÜa cña côm danh tõ cµng ®Çy ®ñ h¬n.
-> mét tóp lÒu: lµm râ nghÜa vÒ sè l­îng sù vËt.
-> mét tóp lÒu n¸t: lµm râ nghÜa vÒ sè l­îng vµ tÝnh chÊt sù vËt.
-> mét tóp lÒu n¸t trªn bê biÓn: lµm râ nghÜa vÒ sè l­îng, tÝnh chÊt vµ ®Þa ®iÓm cña sù vËt.


3, Ví dụ 3:
Cho danh từ: sông
- Cụm danh từ: Dòng sông Hồng
- Câu: Dòng sông Hồng chở nặng phù sa.

? Hãy phát triển danh từ sông thành một cụm danh từ?
? Hãy đặt câu với cụm danh từ đó?
3, Ví dụ 3:
-Danh từ: sông
-Cụm danh từ: Dòng sông Hồng
-Câu: Dòng sông Hồng chở nặng phù sa.
CN VN
-> Chức vụ ngữ pháp của cụm danh từ trong câu giống như danh từ.
? Phân tích cấu tạo ngữ pháp của câu trên?
? Qua ví dụ, em có nhận xét gì về chức vụ
ngữ pháp của danh từ và cụm danh từ trong câu?
Ghi nhớ
- Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.
- Cụm danh từ có ý nghĩa đầy đủ hơn và có cấu tạo phức tạp hơn một mình danh từ, nhưng hoạt động trong câu giống như một danh từ.

Bài tập nhanh
Cụm danh từ là gì?
Do nhiều danh từ hợp thành.
B. Là từ ngữ làm chủ ngữ của câu.
C. Là một tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.
2. Trong các ví dụ sau ví dụ nào là cụm danh từ?
Đồng lúa
Những cánh đồng lúa
Đồng lúa đã chín vàng.
Đồng lúa trải rộng mênh mông.
C
B
II, Cấu tạo của cụm danh từ.
* Ví dụ:
Vua sai ban cho làng ấy ba thúng gạo nếp với ba con trâu đực, ra lệnh phải nuôi làm sao cho ba con trâu ấy đẻ thành chín con, hẹn năm sau đem nộp đủ, nếu không thì cả làng phải tội.
(Em bé thông minh)
làng ấy ba thúng gạo nếp
ba con trâu đực ba con trâu ấy
chín con năm sau
cả làng


?Chỉ ra các cụm danh từ trong ví dụ trên?
II, Cấu tạo của cụm danh từ.
làng ấy ba thúng gạo nếp
DTTT DTTT
ba con trâu đực ba con trâu ấy
DTTT DTTT
chín con năm sau
DTTT DTTT
cả làng
DTTT


?Chỉ ra danh từ làm phần trung tâm trong các cụm danh từ này?
II, Cấu tạo của cụm danh từ.
làng ấy ba thúng gạo nếp
DTTT DTTT
ba con trâu đực ba con trâu ấy
DTTT DTTT
chín con năm sau
DTTT DTTT
cả làng
DTTT
* Các từ phụ thuộc đứng trước danh từ gọi là phụ ngữ trước; các từ phụ thuộc đứng sau danh từ gọi là phụ ngữ sau.


?Hãy liệt kê các từ ngữ phụ thuộc phía trước và phía sau các danh từ trung tâm này?
II, Cấu tạo của cụm danh từ.
làng ấy ba thúng gạo nếp
DTTT PS PT DTTT PS
ba con trâu đực ba con trâu ấy
PT DTTT PS PT DTTT PS
chín con năm sau
PT DTTT DTTT PS
cả làng
PT DTTT
- Các phụ ngữ trước bổ sung cho danh từ các ý nghĩa về số và lượng.
- Các phụ ngữ sau bổ sung cho danh từ về đặc điểm, vị trí....


?Hãy cho biết các phụ ngữ trước bổ sung cho danh từ về mặt nào?
? Các phụ ngữ sau bổ sung cho danh từ về điều gì?
II, Cấu tạo của cụm danh từ.
làng ấy ba thúng gạo nếp
DTTT PS PT DTTT PS
ba con trâu đực ba con trâu ấy
PT DTTT PS PT DTTT PS
chín con năm sau
PT DTTT DTTT PS
cả làng
PT DTTT
-> Gồm 3 phần: phần trước, phần trung tâm và phần sau.
- Phần trung tâm: quan trọng nhất.



?Qua việc phân tích trên, em hãy cho biết cụm danh từ gồm mấy phần? Đó là những phần nào?
? Trong 3 phần đó phần nào quan trọng nhất?
II, Cấu tạo của cụm danh từ.
làng ấy ba thúng gạo nếp
DTTT PS PT DTTT PS
ba con trâu đực ba con trâu ấy
PT DTTT PS PT DTTT PS
chín con năm sau
PT DTTT DTTT PS
cả làng
PT DTTT



? Điền các cụm danh từ trên vào mô hình cụm danh từ?
Mô hình cụm danh từ
Phần đầu
Phần trung tâm
Phần cuối
t2
t1
t1
t2
S1
S2
làng ấy
ba thúng gạo nếp
ba con trâu đực
ba con trâu ấy
chín con
năm sau
cả làng
Ghi nhớ
* Mô hình cụm danh từ:

*Trong cụm danh từ:
- Các phụ ngữ phần trước bổ sung cho danh từ về các ý nghĩa về số và lượng.
- Các phụ ngữ ở phần sau nêu lên đặc điểm của sự
vật mà danh từ biểu thị hoặc xác định vị trí của sự
vật ấy trong không gian hay thời gian.

III, Luyện tập.
1, Tìm các cụm danh từ trong những câu sau:
a, Vua cha yêu thương Mị Nương hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
(Theo Sơn Tinh, Thuỷ Tinh)
b, [...] Gia tài chỉ có một lưỡi búa của cha để lại.
(Thạch Sanh)
c, Đại bàng hiện nguyên là một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ.
(Thạch Sanh)


1, Cụm danh từ:
a, một người chồng thật xứng đáng
b, một lưỡi búa của cha để lại
c, một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ
2, Chép các cụm danh từ nói trên vào mô hình cụm danh từ





2, Chép các cụm danh từ vào mô hình cụm danh từ
3, Tìm phụ ngữ thích hợp điền vào chỗ trống trong phần trích sau:
Khi kéo lưới lên, thấy nằng nặng, Lê Thận chắc mẩm được mẻ cá to. Nhưng khi thò tay vào bắt cá, chàng chỉ thấy có một thanh sắt.Chàng vứt luôn thanh sắt............ .xuống nước, rồi thả lưới ở một chỗ khác.
Lần thứ hai cất lưới lên cũng thấy nặng tay, Thận không ngờ thanh sắt...................................lại chui vào lưới mình. Chàng lại ném nó xuống sông. Lần thứ ba, vẫn thanh sắt..............mắc vào lưới.
(Theo Sự tích Hồ Gươm)
Bài tập bổ trợ:
Cho danh từ: nhân dân
? Hãy phát triển thành cụm danh từ?
- Cụm danh từ: Toàn thể nhân dân Việt Nam.
? Đặt câu với cụm danh từ ấy?
- Câu: Toàn thể nhân dân Việt Nam phấn khởi đi bầu cử Quốc hội lần thứ 11.
Chỉ ra cụm danh từ trong các cụm từ sau:
vẫn đẹp mãi, đang đọc sách, sáng vằng vặc, những cái bàn.
Cụm danh từ: những cái bàn.


Về nhà
Học thuộc ghi nhớ khái niệm cụm danh từ và cấu tạo cụm danh từ.
-Soạn "Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng"