Bài 11. Cụm danh từ

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo
về dự giờ Ngữ văn lớp 6B
Tiết 44: Cụm danh từ
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Thị Hồng Hà
Trường trung học cơ sở Hữu bằng
Kiểm tra bài cũ:
Danh từ là gì? Danh từ giữ chức vụ ngữ pháp gì trong câu? Nêu khả năng kết hợp của danh từ
Đáp án:
- Danh từ là những từ chỉ người, vật, hiện tượng, khái niệm...
- Chức vụ điển hình trong câu của danh từ làm chủ ngữ. Khi làm vị ngữ, danh từ cần có từ là đứng trước.
- Danh từ có khả năng kết hợp với phụ từ ở phía trước và phía sau.
I. Tìm hiểu bài:
1.Cụm danh từ là gì? Ví dụ 1:
Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở


với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.



(Ông lão đánh cá và con cá vàng)


Các từ ngữ in đậm trong câu trên bổ sung ý nghĩa cho những từ nào?
PN
PN
PN
PN
PN
DT
DT
DT
CDT
CDT
CDT
Tiết 44: CụM DANH Từ
Những từ được bổ sung ý nghĩa: ngày, vợ chồng, túp lều thuộc từ loại gì?
Vậy em hãy cho biết thế nào là cụm danh từ?
* Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.
-> một túp lều: làm rõ nghĩa về số lượng sự vật.
-> một túp lều nát: làm rõ nghĩa về số lượng và tính chất sự vật.
-> một túp lều nát trên bờ biển: làm rõ nghĩa về số lượng, tính chất và địa điểm của sự vật.
Trong các cách nói trên sơ đồ hình tháp, đâu là danh từ, cụm danh từ? Chỉ ra danh từ trung tâm trong các cụm danh từ?
Vậy khi số lượng trong cụm danh từ càng nhiều thì ý nghĩa của nó sẽ như thế nào?





* Cụm danh từ có cấu tạo phức tạp hơn một danh từ.

* Cụm danh từ có ý nghĩa cụ thể hơn nghĩa của một danh từ.

* Cụm danh từ có càng nhiều phụ ngữ thì ý nghĩa càng đầy đủ.
Em hãy so sánh về cấu tạo và nghĩa của cụm danh từ so với một danh từ trong bài tập trên, rồi rút ra nhận xét về cấu tạo và nghĩa của cụm danh từ so với một danh từ?
Câu hỏi:
Ví dụ 2:
Túp lều
Một túp lều
Một túp lều nát
Một túp lều nát trên bờ biển
Ví dụ 3:
Cho danh từ sông, em hãy phát triển thành cụm danh từ?
- Danh từ: sông
- Cụm danh từ: dòng sông Hồng
- Câu: Dòng sông Hồng/ chở nặng phù sa.
CN VN
Từ ví dụ trên em có nhận xét gì về chức năng ngữ pháp của cụm danh từ so với danh từ?
Đặt câu với cụm danh từ đó, phân tích cấu tạo của câu đó?
Giống như danh từ, cụm danh từ giữ chức vụ làm chủ ngữ, làm vị ngữ, làm bổ ngữ trong câu. Khi làm vị ngữ cần có từ là đứng trước.
Ghi nhớ:
- Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.
- Cụm danh từ có ý nghĩa đầy đủ hơn và có cấu tạo phức tạp hơn một mình danh từ, nhưng hoạt động trong câu giống như một danh từ.
2. Trong các ví dụ sau ví dụ nào là cụm danh từ?
Đồng lúa
Những cánh đồng lúa
Đồng lúa đã chín vàng.
Đồng lúa trải rộng mênh mông.
Cụm danh từ là gì?
Do nhiều danh từ hợp thành.
B. Là từ ngữ làm chủ ngữ của câu.
C. Là một tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.
Bài tập nhanh
II. Cấu tạo của cụm danh từ:
* Ví dụ:
Vua sai ban cho làng ấy ba thúng gạo nếp với ba con trâu đực, ra lệnh phải nuôi làm sao cho ba con trâu ấy đẻ thành chín con, hẹn năm sau đem nộp đủ, nếu không thì cả làng phải tội.
(Em bé thông minh)
Chỉ ra các cụm danh từ trong ví dụ trên?
II. Cấu tạo của cụm danh từ.
làng ấy ba thúng gạo nếp

ba con trâu đực ba con trâu ấy

chín con năm sau

cả làng

Em hãy chỉ ra danh từ làm phần trung tâm trong mỗi cụm danh từ trên?
Học sinh thảo luận: Các phụ ngữ trước và phụ ngữ sau bổ sung ý nghĩa cho danh từ về mặt nào?
DTTT
DTTT
DTTT
DTTT
DTTT
DTTT
DTTT
? Điền các cụm danh từ trên vào mô hình cụm danh từ?
Mô hình cụm danh từ
Phần trước
Phần sau
t 2
(chỉ lượng toàn thể)
t 1
(chØ sè vµ l­îng ph©n phèi)
T 1
(danh từ chỉ đơn vị)
T 2
(danh từ chỉ sự vật)
s 1
(chỉ đặc điểm sự vật)
s 2
(xđịnh vị trí của sự vât)
làng ấy
ba thúng gạo nếp
ba con trâu đực
ba con trâu ấy
chín con
năm sau
cả làng
Phần trung tâm
Ghi nhớ
* Mô hình cụm danh từ:

*Trong cụm danh từ:
- Các phụ ngữ phần trước bổ sung cho danh từ về các ý nghĩa về số và lượng.
- Các phụ ngữ ở phần sau nêu lên đặc điểm của sự
vật mà danh từ biểu thị hoặc xác định vị trí của sự
vật ấy trong không gian hay thời gian.
Em hãy chỉ ra các cụm danh từ trong đoạn văn sau?
" Có một con ếch sống lâu ngày trong một giếng nọ. Xung quanh nó chỉ có vài con nhái, cua, ốc bé nhỏ. Hằng ngày nó cất tiếng kêu ồm ộp làm vang động cả giếng, khiến các con vật kia rất hoảng sợ. ếch cứ tưởng bầu trời trên đầu chỉ bé bằng chiếc vung và nó thì oai như một vị chúa tể."
( ếch ngồi đáy giếng)
III. Luyện tập.
Bài tập 1:
Tìm các cụm danh từ trong những câu sau:
a, Vua cha yêu thương Mị Nương hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
(Theo Sơn Tinh, Thuỷ Tinh)
b, [...] Gia tài chỉ có một lưỡi búa của cha để lại.
(Thạch Sanh)
c, Đại bàng hiện nguyên là một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ.
(Thạch Sanh)

Cụm danh từ:
a, một người chồng thật xứng đáng
b, một lưỡi búa của cha để lại
c, một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ
Bài tập 2: Chép các cụm danh từ nói trên vào mô hình cụm danh từ



Bài tập 3: Tìm phụ ngữ thích hợp điền vào chỗ trống trong phần trích sau:
Khi kéo lưới lên, thấy nằng nặng, Lê Thận chắc mẩm được mẻ cá to. Nhưng khi thò tay vào bắt cá, chàng chỉ thấy có một thanh sắt.Chàng vứt luôn thanh sắt............ .xuống nước, rồi thả lưới ở một chỗ khác.
Lần thứ hai cất lưới lên cũng thấy nặng tay, Thận không ngờ thanh sắt...................................lại chui vào lưới mình. Chà.ng lại ném nó xuống sông. Lần thứ ba, vẫn thanh sắt.............mắc vào lưới.
(Theo Sự tích Hồ Gươm)
Viết một đoạn văn từ 4 đến 6 câu kể lại việc Sơn Tinh, Thuỷ Tinh đến cầu hôn Mị Nương (có sử dụng cụm danh từ)?
So sánh cụm danh từ với danh từ?
* Giống nhau: Cụm danh từ hoạt động trong câu như một danh từ.
* Khác nhau: Cụm danh từ có ý nghĩa đầy đủ, cụ thể hơn danh từ và có cấu tạo phức tạp hơn (do nhiều từ tổ hợp lại) danh từ (chỉ là một từ)












Hướng dẫn về nhà:

- Học kỹ nội dung bài học
- Tìm cụm danh từ trong các văn bản đã học .
- Ôn tập toàn bộ kiến thức đã học, chuẩn bị giờ sau kiểm tra một tiết.
Xin chân thành cảm ơn!
KíNH CHúC CáC THầY CÔ GIáO MạNH KHỏE,
CHúC CáC EM CHĂM NGOAN HọC GIỏI