Bài 11. Cụm danh từ

KIỂM TRA BÀI CŨ
* Nêu các đặc điểm của danh từ?
* Danh từ có mấy loại? Nêu tên cụ thể từng loại danh từ?
KIỂM TRA BÀI CŨ
* Nêu các đặc điểm của danh từ?
* Danh từ có mấy loại? Nêu tên cụ thể từng loại danh từ?
Danh từ là nhưng từ chỉ người, vật, hiện tượng, khái niệm, …
Danh từ có thể kết hợp với những từ chỉ số lượng đứng ở phía trước, các từ này, kia, ấy, nọ … ở phía sau và một số từ ngữ khác để lập thành cụm danh từ.
Chức vụ điển hình trong câu của danh từ là chủ ngữ. Khi làm vị ngữ, danh từ cần có từ là đứng trước.
DANH TỪ
Danh từ chỉ sự vật
Danh từ chỉ đơn vị
Danh từ chung
Danh từ riêng
Danh từ chỉ
đơn vị tự nhiên
Danh từ chỉ
đơn vị quy ước
Danh từ chỉ
đơn vị chính xác
Danh từ chỉ
đơn vị ước chừng
Tiết 44: B. CỤM DANH TỪ
I. Cụm danh từ là gì?
1. Ví dụ: SGK/116.
 Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ kết hợp với một số từ ngữ phụ thuộc tạo thành.
BẢNG PHỤ HỆ THỐNG VÍ DỤ
Danh từ
ở với nhau trong
ông lão đánh cá
vợ chồng
hai
, có
xưa
Ngày
nát trên bờ biển.
túp lều
một
Cụm danh từ
Cụm danh từ
(Ông lão đánh cá và con cá vàng)
Danh từ
Danh từ
Cụm danh từ
Cụm danh từ
- một túp lều nát trên bờ biển
 Cụm danh từ
Tiết 44: B. CỤM DANH TỪ
I. Cụm danh từ là gì?
1. Ví dụ: SGK/116.
BẢNG PHỤ HỆ THỐNG VÍ DỤ
=> Cụm danh từ
- một túp lều nát trên bờ biển
So sánh các cách nói sau xem cách nói nào đầy đủ hơn? Vì sao?
- túp lều / một túp lều
 Làm rõ nghĩa hơn về số lượng sự vật
- một túp lều / một túp lều nát
 Làm rõ nghĩa hơn về số lượng và đặc điểm, tính chất sự vật
- một túp lều nát / một túp lều nát trên bờ biển
 Làm rõ nghĩa hơn về số lượng, tính chất, địa điểm (xác định vị trí của sự vật trong không gian)
Nhận xét gì về nghĩa của cụm danh từ so với nghĩa của một danh từ?
 Nghĩa của cụm danh từ đầy đủ hơn nghĩa của 1 danh từ.
 Số lượng phụ ngữ càng tăng, càng phức tạp thì nghĩa của cụm danh từ càng đầy đủ hơn.
 có nghĩa đầy đủ hơn một danh từ.
Tiết 44: B. CỤM DANH TỪ
I. Cụm danh từ là gì?
1. Ví dụ: SGK/116.
BẢNG PHỤ HỆ THỐNG VÍ DỤ
Cụm danh từ
- một túp lều nát trên bờ biển
 Cụm danh từ hoạt động ngữ pháp trong câu giống như một danh từ
- Quyển sách này đọc rất hay.
Cụm danh từ
C
V
- Lan một học sinh giỏi.
C
V
là + Cụm danh từ
là
- Quyển sách này đọc rất hay.
- Lan là một học sinh giỏi.
 Cụm danh từ làm chủ ngữ.
 Cụm danh từ làm vị ngữ.
c
v
c
v
 có nghĩa đầy đủ hơn một danh từ.
- Năm nay, em học lớp 6.
c
v
CDT
 Làm phụ ngữ
Tiết 44: B. CỤM DANH TỪ
BẢNG PHỤ HỆ THỐNG VÍ DỤ
 Cụm danh từ hoạt động ngữ pháp trong câu giống như một danh từ
 Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ kết hợp với một số từ ngữ phụ thuộc tạo thành.
Đặc điểm của cụm danh từ:
2. Ghi nhớ: SGK/117
 Nghĩa của cụm danh từ đầy đủ hơn nghĩa của 1 danh từ.
 Số lượng phụ ngữ càng tăng, càng phức tạp thì nghĩa của cụm danh từ càng đầy đủ hơn.
I. Cụm danh từ là gì?
1. Ví dụ: SGK/116.
Cụm danh từ
- một túp lều nát trên bờ biển
- Quyển sách này đọc rất hay.
- Lan là một học sinh giỏi.
 Cụm danh từ làm chủ ngữ.
 Cụm danh từ làm vị ngữ.
c
v
c
v
 có nghĩa đầy đủ hơn một danh từ.
Tiết 44: B. CỤM DANH TỪ
BẢNG PHỤ HỆ THỐNG VÍ DỤ
II. Cấu tạo của cụm danh từ:
1. Ví dụ: SGK/117.
2. Ghi nhớ: SGK/117
I. Cụm danh từ là gì?
1. Ví dụ: SGK/116.
Cụm danh từ
- một túp lều nát trên bờ biển
- Quyển sách này đọc rất hay.
- Lan là một học sinh giỏi.
 Cụm danh từ làm chủ ngữ.
 Cụm danh từ làm vị ngữ.
c
v
c
v
 có nghĩa đầy đủ hơn một danh từ.
II. CẤU TẠO CỦA CỤM DANH TỪ:
Ví dụ: (SGK/117):
Vua sai ban cho với , ra lệnh phải nuôi làm sao cho đẻ thành , hẹn phải đem nộp đủ, nếu không phải tội.
(Em bé thông minh)

làng ấy
ba thúng gạo nếp
ba con trâu đực
ba con trâu ấy
chín con
năm sau
cả làng
làng
cả
sau
năm
con
chín
ấy
con
ba
đực
con
ba
nếp
thúng
ba
ấy
làng
Cụm danh từ:
Toàn thể
Số lượng

Đặc điểm của sự vật
Vị trí của sự vật
gạo
trâu
trâu
Danh từ chỉ đơn vị
Danh từ chỉ sự vật
MÔ HÌNH CỤM DANH TỪ
(này, kia, ấy, nọ, ...)
(một, hai, ba,…, những, các, mọi, mỗi, từng,…)
(cả, tất cả,
hết thảy, toàn bộ, toàn thể,…)
Xác định
vị trí của
sự vật
(chỉ từ)
Chỉ
đặc điểm của sự vật
Danh từ chỉ sự vật
Chỉ
đối tượng cụ thể
Danh từ chỉ đơn vị
Chỉ
chủng loại khái quát
Chỉ
số lượng
Chỉ
toàn thể
s2
s1
T2
T1
t1
t2
PHẦN SAU
(phụ ngữ sau)
PHẦN TRUNG TÂM
(Danh từ)
PHẦN TRƯỚC
(phụ ngữ trước)
làng
cả
sau
năm
con
chín
ấy
trâu
con
ba
đực
trâu
con
ba
ấy
làng
nếp
gạo
thúng
ba
Xác định
vị trí của
sự vật
Chỉ
đặc điểm của sự vật
Chỉ
đối tượng cụ thể
Chỉ
chủng loại khái quát
Chỉ
số lượng
Chỉ
toàn thể
s2
s1
T2
T1
t1
t2
PHẦN SAU
(phụ ngữ sau)
PHẦN TRUNG TÂM
(Danh từ)
PHẦN TRƯỚC
(phụ ngữ trước)
NHẤT THIẾT PHẢI CÓ
Có thể có, có thể không
Có thể có, có thể không
Sắp xếp các cụm danh từ vừa tìm được vào mô hình:
làng
cả
sau
năm
con
chín
ấy
con trâu
ba
đực
con trâu
ba
nếp
thúng gạo
ba
ấy
làng
Tiết 44: B. CỤM DANH TỪ
BẢNG PHỤ HỆ THỐNG VÍ DỤ
II. Cấu tạo của cụm danh từ:
1. Ví dụ: SGK/117.
2. Ghi nhớ: SGK/118.
Ghi nhớ:
Mô hình cụm danh từ:
Trong các cụm danh từ:
Các phụ ngữ ở phần trước bổ sung cho danh từ các ý nghĩa về số và lượng.
Các phụ ngữ ở phần sau nêu lên đặc điểm của sự vật mà danh từ biểu thị hoặc xác định vị trí của sự vật ấy trong không gian hay thời gian.
2. Ghi nhớ: SGK/117
I. Cụm danh từ là gì?
1. Ví dụ: SGK/116.
Cụm danh từ
- một túp lều nát trên bờ biển
- Quyển sách này đọc rất hay.
- Lan là một học sinh giỏi.
 Cụm danh từ làm chủ ngữ.
 Cụm danh từ làm vị ngữ.
c
v
c
v
 có nghĩa đầy đủ hơn một danh từ.
Tiết 44: B. CỤM DANH TỪ
II. Cấu tạo của cụm danh từ:
1. Ví dụ: SGK/117.
2. Ghi nhớ: SGK/118.
III. Luyện tập:
A. Ở lớp:
1. Bài 1/ 118:
Tìm cụm danh từ:
a. một người chồng thật xứng đáng
c. một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ
b. một lưỡi búa của cha để lại
a. Vua cha yêu thương Mị Nương hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
b. Gia tài chỉ có một lưỡi búa của cha để lại.
c. Đại bàng nguyên là một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ.
Tìm cụm danh từ trong câu:
2. Ghi nhớ: SGK/117
I. Cụm danh từ là gì?
1. Ví dụ: SGK/116.
Cụm danh từ
- một túp lều nát trên bờ biển
- Quyển sách này đọc rất hay.
- Lan là một học sinh giỏi.
 Cụm danh từ làm chủ ngữ.
 Cụm danh từ làm vị ngữ.
c
v
c
v
 có nghĩa đầy đủ hơn một danh từ.
Tiết 44: B. CỤM DANH TỪ
c. một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ
b. một lưỡi búa của cha để lại
2. Bài 2/118: Xếp cụm danh từ trên vào mô hình:
một
người
chồng
thật xứng đáng
một
lưỡi
búa
của cha để lại
một
con
yêu
tinh
ở trên núi, có
nhiều phép lạ
3. Bài 3/118: Điền phụ ngữ thích hợp vào chỗ trống:
II. Cấu tạo của cụm danh từ:
1. Ví dụ: SGK/117.
2. Ghi nhớ: SGK/118.
III. Luyện tập:
A. Ở lớp:
1. Bài 1/ 118:
Tìm cụm danh từ:
a. một người chồng thật xứng đáng
2. Ghi nhớ: SGK/117
I. Cụm danh từ là gì?
1. Ví dụ: SGK/116.
Cụm danh từ
- một túp lều nát trên bờ biển
- Quyển sách này đọc rất hay.
- Lan là một học sinh giỏi.
 Cụm danh từ làm chủ ngữ.
 Cụm danh từ làm vị ngữ.
c
v
c
v
 có nghĩa đầy đủ hơn một danh từ.
3. Bài 3/118: Điền phụ ngữ thích hợp vào chỗ trống:
Khi kéo lưới lên, thấy nằng nặng, Lê Thận chắc mẩm được mẻ cá to. Nhưng khi thò tay vào bắt cá, chàng chỉ thấy có một thanh sắt. Chàng vứt luôn thanh sắt . . . xuống nước, rồi lại thả lưới ở một chỗ khác.
Lần thứ hai cất lưới lên cũng thất nặng tay, Thận không ngờ thanh sắt . . . lại chui vào lưới mình. Chàng lại ném nó xuống sông. Lần thứ ba, vẫn thanh sắt . . . mắc vào lưới.
(Sự tích Hồ Gươm)
ấy
vừa rồi
cũ
Tiết 44: B. CỤM DANH TỪ
c. một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ
b. một lưỡi búa của cha để lại
2. Bài 2/118: Xếp cụm danh từ trên vào mô hình:
một
người
chồng
thật xứng đáng
một
lưỡi
búa
của cha để lại
một
con
yêu
tinh
ở trên núi, có
nhiều phép lạ
3. Bài 3/118: Điền phụ ngữ thích hợp vào chỗ trống:
- Chàng vứt luôn thanh sắt ấy xuống nước …
- Thận không ngờ thanh sắt vừa rồi lại chui vào lưới mình.
- Lần thứ ba, vẫn thanh sắt cũ mắc vào lưới.
B. Ở nhà: Tìm 3 cụm danh từ trong các văn bản đã học – Phân tích mô hình cấu tạo.
II. Cấu tạo của cụm danh từ:
1. Ví dụ: SGK/117.
2. Ghi nhớ: SGK/118.
III. Luyện tập:
A. Ở lớp:
1. Bài 1/ 118:
Tìm cụm danh từ:
a. một người chồng thật xứng đáng
2. Ghi nhớ: SGK/117
I. Cụm danh từ là gì?
1. Ví dụ: SGK/116.
Cụm danh từ
- một túp lều nát trên bờ biển
- Quyển sách này đọc rất hay.
- Lan là một học sinh giỏi.
 Cụm danh từ làm chủ ngữ.
 Cụm danh từ làm vị ngữ.
c
v
c
v
 có nghĩa đầy đủ hơn một danh từ.
A
N
C
Ụ
T
Ừ
H
D
M
TRÒ CHƠI Ô CHỮ
1
2
3
4
5
6
7
8
*
Cấu tạo đầy đủ nhất của cụm danh từ gồm có mấy phần?
Phần trước và phần sau của cụm danh từ được gọi là gì?
Cụm danh từ "quả na này" trong câu "Quả na này đang mở mắt." được giữ chức vụ ngữ pháp gì?
Trong cụm danh từ phần nào là quan trọng nhất?
Cụm danh từ do từ loại nào đảm nhiệm chính?
Phần trước 1 (t1) thường bổ sung ý nghĩa cho danh từ về mặt nào?
Phần trung tâm 2 (T2) thường do danh từ nào đảm nhiệm?
Các từ “con, cái, chiếc, quyển” thuộc loại danh từ chỉ đơn vị?
Đây là tên gọi của một tổ hợp từ do danh từ và một số từ ngữ phụ thuộc tạo thành?
Tiết 44: B. CỤM DANH TỪ
c. một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ
b. một lưỡi búa của cha để lại
2. Bài 2/118: Xếp cụm danh từ trên vào mô hình:
một
người
chồng
thật xứng đáng
một
lưỡi
búa
của cha để lại
một
con
yêu
tinh
ở trên núi, có
nhiều phép lạ
3. Bài 3/118: Điền phụ ngữ thích hợp vào chỗ trống:
- Chàng vứt luôn thanh sắt ấy xuống nước …
- Thận không ngờ thanh sắt vừa rồi lại chui vào lưới mình.
- Lần thứ ba, vẫn thanh sắt cũ mắc vào lưới.
B. Ở nhà: Tìm 3 cụm danh từ trong các văn bản đã học – Phân tích mô hình cấu tạo.
II. Cấu tạo của cụm danh từ:
1. Ví dụ: SGK/117.
2. Ghi nhớ: SGK/118.
III. Luyện tập:
A. Ở lớp:
1. Bài 1/ 118:
Tìm cụm danh từ:
a. một người chồng thật xứng đáng
2. Ghi nhớ: SGK/117
I. Cụm danh từ là gì?
1. Ví dụ: SGK/116.
Cụm danh từ
- một túp lều nát trên bờ biển
- Quyển sách này đọc rất hay.
- Lan là một học sinh giỏi.
 Cụm danh từ làm chủ ngữ.
 Cụm danh từ làm vị ngữ.
c
v
c
v
 có nghĩa đầy đủ hơn một danh từ.