Bài 11. Cụm danh từ

Tiết 44

CỤM DANH TỪ

Giáo viên: Nguyễn Thị Hương
Học sinh: Lớp 6A
Kiểm tra bài cũ
Cho các danh từ sau: Kết hợp các từ đứng trước, đứng sau nó:
*cái bàn
*ngôi nhà
*học sinh
*bức tranh
Kiểm tra bài cũ
Kết hợp:
- mấy, những, hai... cái bàn ấy, này (gỗ, đá, nhựa...)
- tất cả, hai...ngôi nhà đó, kia (tranh, ngói...)
- những, năm... học sinh ấy, này (lớp 6A...)
- những, các... bức tranh kia, ấy (sơn mài, sơn dầu...)
*Khi kết hợp như vậy tạo thành các tập hợp nhiều từ
--> Gọi là gì?
I- Cụm danh từ là gì?
1/ Ví dụ: Các từ ngữ màu đỏ trong câu sau bổ sung ý nghĩa cho những từ nào?

Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.

(Ông lão đánh cá và con cá vàng)
I- Cụm danh từ là gì?
1/ Ví dụ: Các từ ngữ màu đỏ trong câu sau bổ sung ý nghĩa cho những từ nào?

Ngày xưa, có hai vợ chồng ông lão đánh cá ở với nhau trong một túp lều nát trên bờ biển.

(Ông lão đánh cá và con cá vàng)
Các tổ hợp từ tìm được :
ngày xưa
hai vợ chồng ông lão đánh cá
một túp lều nát trên bờ biển

các cụm danh từ
2/So sánh các cách nói sau đây rồi rút ra nhận xét về nghĩa của cụm danh từ so với nghĩa của một danh từ:
- túp lều/ một túp lều;
- một túp lều/ một túp lều nát;
- một túp lều nát/ một túp lều nát trên bờ biển.
*Nhận xét:
Về nghĩa:

Về số lượng phụ ngữ:
nghĩa của cụm danh từ đầy đủ hơn nghĩa của danh từ.
phụ ngữ càng tăng, càng phức tạp hóa thì nghĩa của cụm danh từ càng đầy đủ hơn .
Bài tập nhanh:
- Tìm một cụm danh từ.
- Đặt câu với cụm danh từ ấy.
- Nhận xét về hoạt động trong câu của cụm danh từ so với một danh từ.
Ghi nhớ (SGK- Tr 117):
Cụm danh từ là loại tổ hợp từ do danh từ với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.
Cụm danh từ có ý nghĩa đầy đủ hơn và có cấu tạo phức tạp hơn một mình danh từ, nhưng hoạt động trong câu giống như một danh từ.
II- Cấu tạo của cụm danh từ:
1/ Ví dụ:
Tìm các cụm danh từ trong câu sau:
Vua sai ban cho làng ấy ba thúng gạo nếp với ba con trâu đực, ra lệnh phải nuôi làm sao cho ba con trâu ấy đẻ thành chín con, hẹn năm sau phải đem nộp đủ, nếu không thì cả làng phải tội.
(Em bé thông minh)
1/ Ví dụ:
Tìm các cụm danh từ trong câu sau:
Vua sai ban cho làng ấy ba thúng gạo nếp với ba con trâu đực, ra lệnh phải nuôi làm sao cho ba con trâu ấy đẻ thành chín con, hẹn năm sau phải đem nộp đủ, nếu không thì cả làng phải tội.
(Em bé thông minh)
II- Cấu tạo của cụm danh từ:
Các cụm danh từ tìm được:
làng ấy
ba thúng gạo nếp
ba con trâu đực
ba con trâu ấy
chín con
năm sau
cả làng
Các từ ngữ phụ thuộc đứng trước danh từ:

Các từ ngữ phụ thuộc đứng sau danh từ:
cả, ba , chín.
ấy, nếp, đực, sau.
Các phụ ngữ đứng trước danh từ, từ nào chỉ số lượng chính xác, từ nào chỉ tổng thể?
+ cả: chỉ tổng thể
+ ba, chín: chỉ số lượng chính xác
Các phụ ngữ đứng sau danh từ, từ nào chỉ đặc điểm của danh từ, từ nào xác định cho danh từ?
+ nếp, đực, sau: chỉ đặc điểm
+ ấy: từ xác định

Cụm danh từ gồm có mấy phần?
Cụm danh từ gồm 3 phần:
- Phần trung tâm: Danh từ
- Phần trước: Phụ ngữ chỉ số lượng
- Phần sau: Phụ ngữ chỉ đặc điểm cho Danh từ, xác định sự vật ấy trong không gian, thời gian.

Điền các cụm danh từ vào mô hình cụm danh từ:
làng
ấy
ba
thúng
gạo
nếp
ba
con
trâu
đực
ba
con
trâu
ấy
chín
con
năm
sau
cả
làng
Ghi nhớ (Trang 118):
Mô hình cụm danh từ:
Trong cụm danh từ:
- Các phụ ngữ ở phần truớc bổ sung cho danh từ các ý nghĩa về só và lượng.
- Các phụ ngữ ở phần sau nêu lên đặc điểm của sự vật mà danh từ biểu thị hoặc xác định vị trí của sự vật ấy trong không gian hay thời gian.
III- Luyện tập
Bài 1: Tìm các cụm danh từ trong những câu sau:
a/ Vua cha yêu thuơng Mị Nương hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
(Sơn Tinh, Thuỷ Tinh)
b/ Gia tài chỉ có một lưỡi búa của cha để lại.
(Thạch Sanh)
c/ Đại bàng nguyên là một con yêu tinh ở trên núi, có nhiều phép lạ.
(Thạch Sanh)
Luyện tập:
Bài 1: Các cụm danh từ tìm được:
a/ Vua cha yêu thuơng Mị Nương hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.
(Sơn Tinh, Thủy Tinh)
b/ Gia tài chỉ có một lưỡi búa của cha để lại.
(Thạch Sanh)
c/ Đại bàng nguyên là một con yêu tinh
ở trên núi, có nhiều phép lạ.
(Thạch Sanh)
Bài 2:Mô hình của cụm danh từ:
Bài 2:Mô hình của cụm danh từ:
Bài 3: Điền các phụ ngữ thích hợp vào chỗ trống:
Khi kéo lưới lên, thấy nằng nặng, Lê Thận chắc
mẩm được mẻ cá to. Nhưng khi thò tay vàp bắt cá,
chàng chỉ thấy có một thanh sắt. Chàng vứt luôn
thanh sắt… xuống nước, rồi lại thả lưới ở một chỗ
khác.
Lần thứ hai cất lưới lên cũng thấy nặng tay,
Thận không ngờ thanh sắt… lại chui vào lưới
mình. Chàng lại ném nó xuống sông. Lần thứ ba,
vẫn thanh sắt… mắc vào lưới.
(Sự tích Hồ Gươm)
Bài 3: Các phụ ngữ thích hợp
Khi kéo lưới lên, thấy nằng nặng, Lê Thận chắc
mẩm được mẻ cá to. Nhưng khi thò tay vàp bắt cá,
chàng chỉ thấy có một thanh sắt. Chàng vứt luôn
thanh sắt ấy xuống nước, rồi lại thả lưới ở một chỗ
khác.
Lần thứ hai cất lưới lên cũng thấy nặng tay,
Thận không ngờ thanh sắt vừa rồi lại chui vào lưới
mình. Chàng lại ném nó xuống sông. Lần thứ ba,
vẫn thanh sắt cũ mắc vào lưới.
(Sự tích Hồ Gươm)
Hướng dẫn bài tập ở nhà
1. Đặt hai câu có cụm Danh từ.
2. Viết một đoạn văn kể lại một tiết học trên lớp (khoảng 5 câu) có sử dụng cụm danh từ. Chỉ ra các cụm danh từ đã sử dụng trong đoạn văn đó?