Bài 10. Tương tác gen và tác động đa hiệu của gen

CHÀO QUÝ THẦY CÔ VÀ CÁC EM HỌC SINH
KIỂM TRA BÀI CŨ
Câu 1: Phát biểu nội dung quy luật phân li độc lập của Menđen.
Nêu điều kiện nghiệm đúng của quy luật phân li độc lập.
Câu 2: Phân tích kết quả thí nghiệm, Menđen cho rằng màu sắc
và hình dạng hạt đậu di truyền độc lập vì:
Tỉ lệ phân li từng cặp tính trạng đều 3 trội:1 lặn.
F2 có 4 kiểu hình.
F2 xuất hiện các biến dị tổ hợp.
Tỉ lệ mỗi kiểu hình ở F2 bằng tích xác suất của các tính trạng
hợp thành nên nó
Đáp án:
- Quy luật phân li độc lập: “ Các cặp alen phân li độc lập với
nhau trong quá trình tạo giao tử.
Điều kiện nghiệm đúng: Các cặp alen quy định các tính trạng
khác nhau phải nằm trên các cặp NST tương đồng khác nhau.
Thế nào là gen alen và gen không alen?
- Gen không alen: hai alen thuộc 2 lôcut khác nhau.
Gen alen: hai alen của cùng 1 gen, ở cùng 1 lôcut.
BÀI 10: TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC
ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN.
Tương tác gen.
Tương tác bổ sung.
Tương tác cộng gộp.
II. Tác động đa hiệu của gen
Là sự tác động qua lại giữa các gen trong trong quá trình hình thành 1 kiểu hình.
Thực chất là sự tương tác giữa các sản phẩm của chúng để tạo kiểu hình.


Tương tác gen
Tương tác gen là gì?
BÀI 10: TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
F1:
X
F2:
Giải thích kết quả lai như thế nào?
PTC:
I- Tương tác gen
Tương tác bổ sung
a. Thí nghiệm: SGK/ trang 42
Kết quả tỉ lệ kiểu hình F2 xấp xỉ: 9 hoa đỏ: 7 hoa trắng
BÀI 10: TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
Tương tác gen
1. Tương tác bổ sung
Thí nghiệm: SGK/ trang 42
Nhận xét,giải thích
Hoạt động nhóm trả lời các câu hỏi sau, trong thời gian 5 phút:
Qua thí nghiệm hãy cho biết:
Theo dõi sự di truyền của mấy tính trạng?
Tính trạng hoa đỏ xuất hiện ở F1 là tính trạng trội đúng hay
sai? Vì sao?
3) Từ kết quả của F2 có mấy tổ hợp gen được tạo thành?
4) F1 có mấy loại giao tử ? Xác định kiểu gen của F1.
5) Thí nghiệm trên tuân theo quy luật di truyền nào?

BÀI 10: TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
Tương tác gen
1. Tương tác bổ sung
Thí nghiệm: SGK/ trang 42
Nhận xét,giải thích
Qua thí nghiệm hãy cho biết:
1) Theo dõi sự di truyền của mấy tính trạng?
Theo dõi sự di truyền của một tính trạng màu sắc của hoa.
2) Tính trạng hoa đỏ xuất hiện ở F1 là tính trạng trội đúng hay sai? Vì sao?
Sai. Vì tính trạng hoa đỏ do các gen không alen tương tác với
nhau tạo thành.
3) Từ kết quả của F2 có mấy tổ hợp gen được tạo thành?
F2 có 16 tổ hợp gen( 9 hoa đỏ+7 hoa trắng).
4) F1 có mấy loại giao tử ? Xác định kiểu gen của F1.
F1 tạo ra 4 loại giao tử-> Kiểu gen của F1: AaBb.
5) Thí nghiệm trên tuân theo quy luật di truyền nào?
Quy luật tương tác gen.

BÀI 10: TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
Tương tác gen
1. Tương tác bổ sung
Thí nghiệm
Nhận xét,giải thích
- F2 có 16 kiểu tổ hợp , chứng tỏ F1 cho 4 loại giao tử → F1 chứa 2 cặp gen dị hợp quy định 1 tính trạng→ có hiện tượng tương tác gen.
- Qui ước:
+ A-B-: kiểu gen có cả 2 alen trội quy định hoa đỏ.
+ A-bb: chỉ có alen trội A hoặc alen trội B hoặc không có alen
aaB : trội nào quy định hoa màu trắng.
aabb:

- Kết quả tỉ lệ kiểu hình F2 xấp xỉ 9 hoa đỏ: 7 hoa trắng.
BÀI 10: TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
PTC:
GP:
F1:
AaBb ->F1 tự thụ phấn
aaBB
X
aB
AAbb
Ab
F2 Tỷ lệ phân li KH: 9 A-B- (Hoa đỏ)
3 A-bb
3 aaB- 7 (Hoatrắng).
1 aabb
I- Tương tác gen
Tương tác bổ sung
Thí nghiệm
Nhận xét, giải thích
Sơ đồ lai
Kết quả phân li về kiểu gen và kiểu hình như thế nào?
BÀI 10: TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
Sơ đồ chuyển hoá các chất
I- Tương tác gen
Tương tác bổ sung
Thí nghiệm
Nhận xét và giải thích
Như vậy:
Thực chất của sự tương tác bổ sung giữa gen A và B có thể hiểu được qua sơ đồ chuyển hóa các chất sau:
BÀI 10: TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
I- Tương tác gen
Tương tác bổ sung
Thí nghiệm
Nhận xét và giải thích
Khái niệm
Tương tác bổ sung là sự tác động qua lại giữa các gen không
alen làm xuất hiện kiểu hình mới.
Thế nào là tương tác bổ sung?
BÀI 10: TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
BÀI 10: TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
I- Tương tác gen
Tương tác bổ sung
2. Tương tác cộng gộp
Ví dụ: SGK/43
Khái niệm
Tương tác cộng gộp là gì?
- Là hiện tượng các alen trội thuộc 2 hay nhiều lôcut gen tương tác với nhau theo kiểu mỗi alen trội (bất kể lôcut nào) đều làm tăng sự biểu hiện của kiểu hình lên một chút.
Những tính trạng do nhiều gen quy định theo kiểu tương tác
cộng gộp, chịu ảnh hưởng nhiều của môi trường gọi là tính trạng
số lượng: sản lượng sữa, khối lượng của gia súc , số lượng trứng...
Quan sát hình 10.1, trả lời câu hỏi sau:
Số lượng alen trội trong kiểu gen qui định màu da
ở người như thế nào?
Nếu số lượng gen quy định một tính trạng tăng lên thì hình dạng đồ thị sẽ như thế nào?
P : AABBCC ( da đen) x aabbcc (da trắng)
F1: AaBbCc ( da nâu đen)
Ngoài ra da nâu đen có thể có các kiểu gen
sau: AAbbCc, AaBBcc,…
I. Tương tác gen
1. Tương tác bổ sung
2. Tương tác cộng gộp
II. Tác động đa hiệu của gen
Ví dụ: - ở ruối giấm, gen quy định cánh cụt đồng thời quy định một số tính trạng khác: đốt thân ngắn, lông cứng hơn,…
- Trên đậu Hà Lan: thứ hoa tím thì có hạt nâu, trong lá có một chấm đen; thứ hoa trắng có hạt màu nhạt, trong nách lá không có chấm đen.
2. Khái niệm: Một gen cũng có thể tác động biểu hiện của nhiều tính trạng khác nhau .Gen đó gọi là gen đa hiệu.



Gen đa hiệu là gì?
Ruồi giấm bình thường
Ruồi giấm bị đột biến
BÀI 10: TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
Hcầu bình thường
Hcầu hình lưỡi liềm
Hcầu bị vỡ
Thể lực suy giảm
Tiêu huyết
Suy tim
Các TB bị vón lại
gây tắc MM nhỏ
Đau, sốt
Tổn thương não
Gây hư hỏng
Các CQ khác
Lách bị tổn thương
Tích tụ các TB hình
liềm ở lách
Rối loạn tâm thần
Liệt
Viêm phổi
Thấp khớp
suy thận
Hình 10.2 Gen HbS gây hàng loạt các rối loạn bệnh lí ở người
Khi gen đa hiệu bị đột biến dẫn đến sự biến đổi hàng loạt tính trạng.
BÀI 10: TƯƠNG TÁC GEN VÀ TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
Củng cố
Câu 1: Loại tác động của gen thường được chú ý trong sản xuất
nông nghiệp:
Tương tác bổ trợ giữa hai loại gen trội
Tương tác cộng gộp.
Tác động át chế giữa các gen không alen.
Tác động đa hiệu.
Củng cố
Câu 2: Khi lai bố mẹ thuần chủng về một cặp tính trạng tương phản
Được F1 chỉ mang một tính trạng của bố hoặc mẹ thì tính trạng
Đó là tính trạng trội. Đúng hay sai, tại sao?

Đáp án: Sai, vì kiểu hình F1 có thể là tính trạng do sự tương tác của
các gen không alen
Dặn dò
- Học bài và trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa trang 45
- Soạn bài: “Liên kết gen và hoán vị gen”.
Cảm ơn các thầy cô và các em!