Bài 10. Tương tác gen và tác động đa hiệu của gen

KIỂM TRA BÀI CŨ
Ở đậu Hà lan alen A quy định hạt vàng, alen a quy định hạt xanh, B vỏ trơn, b vỏ nhăn. Viết sơ đồ lai và xác định kiểu hình
Aa x Aa
Bb x Bb
Ở đậu Hà lan alen A quy định hạt vàng, alen a quy định hạt xanh, B vỏ trơn, b vỏ nhăn.
P ♂ AaBb x AaBb♀
G F1 ¼ AB, ¼ Ab, ¼ AB, ¼ Ab,
¼ aB, ¼ ab ¼ aB, ¼ ab
9A-B-, 3A-bb, 3aaB-, 1aaab
TLKG
TLKH
BÀI 10
TƯƠNG TÁC GEN VÀ
TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN


A
a
B
b


A
a
Màu sắc hạt
H.dạng hạt
B
b



A
B
A
a
B
b
Tương tác gen alen
Tương tác gen không alen
?
Alen A
Alen a
Tính trạng (Kiểu hình)
Alen A
Alen B
Tính trạng (Kiểu hình)
Tương tác cùng locut
Tương tác khác locut
I. TƯƠNG TÁC GEN
- Là sự tác động qua lại giữa các gen trong quá trình hình thành 1 kiểu hình.
-Lưu ý: Các gen không tương tác trực tiếp với nhau mà thông qua sự tác động qua lại giữa các sản phẩm do chúng tạo ra
1.Tương tác bổ sung (bổ trợ)
a. Thí nghiệm


b. Nhận xét và giải thích
I. TƯƠNG TÁC GEN
100% hoa đỏ
Kết quả thí nghiệm này được giải thích như thế nào?
hoa trắng
hoa trắng
HOÀN THÀNH PHIẾU HỌC TẬP
(Thảo luận nhóm – 3 phút)



A
B
A
a
B
b
Màu sắc hoa
Tương tác gen không alen
1. Tương tác bổ sung

b. Nhận xét và giải thích
- Phép lai 1 tính trạng
- F1 có 1 loại KH
- F2 có 2 loại KH, TLKH là 9:7
- F2: 9:7 = 16 THGT = 4gt x 4gt
→ F1 tạo ra 4 gt
→F1 dị hợp 2 cặp gen (AaBb) và 2 cặp gen nằm trên 2 cặp NST tương đồng khác nhau nhưng chỉ qui định 1 tính trạng.

→ có sự tương tác giữa 2 gen không alen A và B bổ sung nhau để cùng qui định 1 tính trạng màu sắc hoa.
I. TƯƠNG TÁC GEN
Thực chất của TT bổ sung giữa gen A và B trong thí nghiệm có thể hiểu là sự TT các sản phẩm của chúng tạo ra theo sơ đồ chuyển hóa các chất như sau
Gen A
Gen B
Enzim A
Enzim B
Chất A (trắng)
Chất B (trắng)
Sản phẩm P (sắc tố đỏ)
c. Qui ước gen và sơ đồ lai
- Qui ước
+ A-B-: quy định hoa đỏ.
+ A-bb:
+ aaB- quy định hoa trắng.
+ aabb:

I. TƯƠNG TÁC GEN
1. Tương tác bổ sung

PTC:
GP:
F1:
AaBb ->F1 tự thụ phấn
aaBB
X
aB
AAbb
Ab
F2 TL KH: 9 A-B- (Hoa đỏ),
3 A-bb
3 aaB- 7 (Hoatrắng).
1 aabb
Sơ đồ lai
I. TƯƠNG TÁC GEN
I. TƯƠNG TÁC GEN
Tương tác bổ sung
a. Thí nghiệm
b. Nhận xét và giải thích
c. Qui ước gen và sơ đồ lai

d. Khái niệm
Tương tác bổ sung: là sự tác động qua lại giữa 2 hay nhiều gen không alen trong quá trình hình thành 1 tính trạng.
Thế nào là tương tác bổ sung?
I. TƯƠNG TÁC GEN
2. Tương tác cộng gộp
Ví dụ:
Màu da người do 3 gen không alen (A, B và C) qui định theo kiểu tương tác cộng gộp.
Cả 3 gen này cùng qui định sự tổng hợp sắc tố mêlanin trong da và chúng nằm trên các NST tương đồng khác nhau.

+ Nếu trong KG có 1 gen trội (A hoặc B hoặc C): TB cơ thể tổng hợp nên 1 ít sắc tố mêlanin
+ Nếu trong KG có 6 gen trội (AABBCC): tổng hợp lượng sắc tố mêlanin cao gấp 6 lần so với chỉ có 1 gen trội.
+ Nếu không có gen trội nào (aabbcc): da có màu trắng.
Hãy cho biết số lượng alen trội trong KG có ảnh hưởng thế nào đến màu da?
I. TƯƠNG TÁC GEN
2. Tương tác cộng gộp
a. Ví dụ
P : Da đen x Da trắng
AABBCC aabbcc
G: ABC abc
F1 : AaBbCc (da nâu đen)
Ngoài ra, da nâu đen có thể có các KG: AABbcc, AaBBcc, aaBBCc,...
Thế nào là tương tác cộng gộp?
b. Khái niệm
Tương tác cộng gộp: là tương tác giữa 2 hoặc nhiều gen không alen với nhau theo kiểu mỗi alen trội (bất kể thuộc lôcut nào) đều làm tăng sự biểu hiện kiểu hình lên một chút ít.
BT. Ở một loài thực vật, có 2 gen (A, a; B, b) nằm trên 2 NST khác nhau tác động cộng gộp lên sự hình thành chiều cao cây. Mỗi gen có hai alen. Cây aabb cao 100cm, cứ có một alen trội làm cho cây cao thêm 10cm. Cây cao 130cm có kiểu gen là gì?
 AABb hay AaBB
II. TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
a. Ví dụ
- Gen HbA: qđ tổng hợp chuỗi Hêmôglobin bình thường gồm 146 aa → Hồng cầu có hình đĩa lõm hai mặt.
- Gen đột biến HbS: qđ tổng hợp chuỗi Hêmôglobin gồm 146 aa nhưng chỉ khác aa số 6 là glutamic bị thay bằng valin
→ Hồng cầu hình lưỡi liềm nên làm xuất hiện hàng loạt bệnh lí trong cơ thể.
Hcầu bình thường
Hcầu hình lưỡi liềm
Hcầu bị vỡ
Thể lực suy giảm
Tiêu huyết
Suy tim
Các TB bị vón lại
gây tắc MM nhỏ
Đau, sốt
Tổn thương não
Gây hư hỏng
Các CQ khác
Lách bị tổn thương
Tích tụ các TB hình
Lưỡi liềm ở lách
Rối loạn tâm thần
Liệt
Viêm phổi
Thấp khớp
suy thận
Hình 10.2 Gen HbS gây hàng loạt các rối loạn bệnh lí ở người
Khi gen đa hiệu bị đột biến dẫn đến sự biến đổi hàng loạt tính trạng.
II. TÁC ĐỘNG ĐA HIỆU CỦA GEN
b. Khái niệm
Một gen có thể tác động đến sự biểu hiện của nhiều tính trạng khác nhau gọi là gen đa hiệu.
Thế nào là tác động đa hiệu của gen ?
CỦNG CỐ
2
2
2
1
4
4
9 : 3: 3: 1
9 : 7
alen
không alen
HƯỚNG DẪN BÀI TẬP Ở NHÀ
- Trả lời các câu hỏi SGK /trang 45
- Làm trước các Bài tập trắc nghiệm tương tác gen  TC5.