Bài 10. Thời kì hình thành và phát triển của chế độ phong kiến ở Tây Âu (Từ thế kỉ V đến thế kỉ XIV)

Tiết 14 – Bài 10
GV : Nguy?n Chí Thu?n
Tru?ng THPT Di An - Bình Duong
Nội dung 4. TÂY ÂU THỜI TRUNG ĐẠI
A. CHUẨN KIẾN THỨC, KĨ NĂNG TRONG CHƯƠNG TRÌNH
- Trình bày quá trình phong kiến hoá ở Vương quốc Phơ-răng.
- Hiểu biết về lãnh địa phong kiến, các quan hệ chính trong xã hội phong kiến Tây Âu.
- Trình bày quá trình ra đời, phát triển của thành thị trung đại Tây Âu, sự phát triển của kinh tế hàng hoá, những phát kiến lớn về địa lí.
- Nêu được sự nảy sinh của phương thức sản xuất TBCN ở Tây Âu, những biến đổi trong xã hội.
- Trình bày về phong trào Văn hoá Phục hưng, Cải cách tôn giáo và Chiến tranh nông dân (nguyên nhân, diễn biến, kết quả, ý nghĩa).
I  SỰ HÌNH THÀNH CÁC VƯƠNG QUỐC PHONG KIẾN Ở TÂY ÂU
1. Các vương quốc của người Giéc-man
- Thế kỉ III, đế quốc Rô-ma lâm vào tình trạng suy thoái, xã hội rối ren.
- Đến cuối thế kỉ V, người Giéc-man từ phương Bắc đang trong thời kì chế độ công xã nguyên thuỷ tan rã tràn vào Rô-ma. Năm 476, chế độ chiếm nô kết thúc.
- Đến cuối thế kỉ V, người Giéc-man từ phương Bắc tràn vào Rô-ma. Năm 476, chế độ chiếm nô kết thúc.
Thế kỉ V, bị người Giécman xâm chiếm. Năm 476 Chế độ chiếm nô kết thúc.
2. Sự hình thành quan hệ phong kiến
- Những việc làm của người Giéc-man :
+ Thủ tiêu bộ máy nhà nước cũ, thành lập nên nhiều vương quốc "man tộc" mới như Vương quốc Phơ-răng, Vương quốc Đông Gốt, Tây Gốt,...
+ Chiếm ruộng đất của chủ nô Rô-ma cũ rồi chia cho nhau.
+ Thủ lĩnh của họ tự xưng vua và phong tước vị : công tước, bá tước, nam tước...
+ Từ bỏ tôn giáo nguyên thuỷ, tiếp thu Ki-tô giáo.
Ăng-glô Xắc-xông
Tây Gốt
Đông Gốt
Phơ-răng



Chú thích
Người Hung-Nô ở thảo nguyên châu Á
Sự di cư ồ ạt của người Giéc-man
Khi vào lãnh thổ Rôma, người Giéc-man đã làm gì?
thành lập nên nhiều vương quốc "man tộc"
Thủ lĩnh của họ tự xưng vua và phong tước vị : công tước, bá tước, nam tước...
Từ bỏ tôn giáo nguyên thuỷ, tiếp thu Ki-tô giáo.
- Kết quả :
+ Hình thành tầng lớp quý tộc vũ sĩ, tăng lữ, quan lại có đặc quyền, giàu có.
+ Nô lệ, nông dân biến thành nông nô phụ thuộc vào lãnh chúa.
+ Quan hệ phong kiến đã được hình thành ở Tây Âu, điển hình là ở Vương quốc Phơ-răng.
Hình thành tầng lớp quý tộc vũ sĩ, tăng lữ, quan lại có đặc quyền, giàu có.
Nô lệ, nông dân biến thành nông nô phụ thuộc vào lãnh chúa.
Clovis
Quan hệ phong kiến đã được hình thành ở Tây Âu, điển hình là ở Vương quốc Phơ-răng.
II  LÃNH ĐỊA PHONG KIẾN
- Lãnh địa là một khu đất rộng, trong đó có cả ruộng đất trồng trọt, đồng cỏ, rừng rú, sông đầm... Trong khu đất của lãnh chúa có những lâu đài, dinh thự, nhà thờ, nhà kho, thôn xóm của nông dân...
Lãnh địa là một khu đất rộng, trong đó có cả ruộng đất trồng trọt, đồng cỏ, rừng rú, sông đầm... Trong khu đất của lãnh chúa có những lâu đài, dinh thự, nhà thờ, nhà kho, thôn xóm của nông dân...
- Đặc điểm của lãnh địa :
+ Là một đơn vị kinh tế riêng biệt và đóng kín, tự cấp, tự túc :
 Nông dân trong lãnh địa nhận ruộng cày cấy và nộp tô, họ bị buộc chặt vào lãnh chúa.
 Cùng với sản xuất lương thực, nông nô còn dệt vải, làm giày dép, đóng đồ đạc, rèn vũ khí cho lãnh chúa.
 Về cơ bản không có sự mua bán, trao đổi với bên ngoài (trừ sắt, muối, tơ lụa, đồ trang sức...).
 Nông dân trong lãnh địa nhận ruộng cày cấy và nộp tô, họ bị buộc chặt vào lãnh chúa.
 Nông dân trong lãnh địa nhận ruộng cày cấy và nộp tô, họ bị buộc chặt vào lãnh chúa.
+ Mỗi lãnh địa là một đơn vị chính trị độc lập :
 Lãnh chúa nắm quyền về chính trị, tư pháp, tài chính, có quân đội, chế độ thuế khoá, tiền tệ riêng... có quyền "miễn trừ" không ai can thiệp vào lãnh địa của lãnh chúa.
 Mỗi lãnh địa còn như một pháo đài bất khả xâm phạm, có hào sâu, tường cao, có kị sĩ bảo vệ...
Khán đài
Cầu treo
Vọng lâu
Tháp canh
Nhà nguyện
Đường đi tuần
Chòi canh
Mỗi lãnh địa còn như một pháo đài bất khả xâm phạm, có hào sâu, tường cao, có kị sĩ bảo vệ...
- Quan hệ trong lãnh địa :
+ Đời sống của lãnh chúa :
 Sống nhàn rỗi, xa hoa, sung sướng. Thời bình chỉ luyện tập cung kiếm, cưỡi ngựa, dạ hội, tiệc tùng.
 Bóc lột nặng nề và đối xử hết sức tàn nhẫn với nông nô.
CHIẾM HỮU
GIÉC-MAN
TƯỚNG
QUAN
QUÝ TỘC
LÃNH ĐỊA
LÃNH
CHÚA
QUÁ TRÌNH CHIẾM HỮU RUỘNG ĐẤT CỦA NGƯỜI GIÉC-MAN
- Quan hệ trong lãnh địa :
+ Đời sống của lãnh chúa :
 Sống nhàn rỗi, xa hoa, sung sướng.
Thời bình chỉ luyện tập cung kiếm, cưỡi ngựa, dạ hội, tiệc tùng.
Thời bình chỉ dạ hội, tiệc tùng.
+ Cuộc sống của nông nô :
 Nông nô là người sản xuất chính trong các lãnh địa. Họ bị gắn chặt và lệ thuộc vào lãnh chúa, nhận ruộng đất để cày cấy và phải nộp tô nặng, ngoài ra họ còn phải nộp nhiều thứ thuế khác (thuế thân, cưới xin...).
 Mặc dù có gia đình riêng, có nông cụ và gia súc, nhưng phải sống trong túp lều tối tăm bẩn thỉu.
 Nông nô là người sản xuất chính trong các lãnh địa.
+ Các cuộc đấu tranh của nông nô :
Do bị bóc lột nặng nề, lại bị lãnh chúa đối xử tàn nhẫn, nông nô nhiều lần nổi dậy chống lại lãnh chúa.
Hình thức : đốt kho tàng, bỏ trốn vào rừng, khởi nghĩa (như khởi nghĩa Giắc-cơ-ri ở Pháp năm 1358, Oát Tay-lơ ở Anh năm 1381).
Quan sát hình 25 (SGK) và miêu tả một lãnh địa phong kiến.
Lập bảng hệ thống kiến thức về lãnh địa : cấu tạo, quan hệ xã hội.
Quan sát hình 25 (SGK) và miêu tả một lãnh địa phong kiến.
Quan lại
Tăng lữ
Lãnh chúa
Nông nô
Nông dân
Nô lệ
Chủ nô
Nông nô
Lập bảng hệ thống kiến thức về lãnh địa : cấu tạo, quan hệ xã hội.

QHSX phong kiến ở Tây Âu



Chế độ CHNL ở Tây Âu

Quý tộc
CÁC TẦNG LỚP XÃ HỘI PHONG KIẾN TÂY ÂU
+ Các cuộc đấu tranh của nông nô :
Lý do : bị bóc lột nặng nề, lại bị lãnh chúa đối xử tàn nhẫn, nông nô nhiều lần nổi dậy chống lại lãnh chúa.
Hình thức : đốt kho tàng, bỏ trốn vào rừng, khởi nghĩa (như khởi nghĩa Giắc-cơ-ri ở Pháp năm 1358, Oát Tay-lơ ở Anh năm 1381).
III  THÀNH THỊ TRUNG ĐẠI TÂY ÂU
- Nguyên nhân xuất hiện các thành thị :
+ Sản xuất phát triển và có nhiều biến đổi, xuất hiện tiền đề của kinh tế hàng hoá, sản phẩm xã hội ngày càng nhiều, không bị đóng kín trong lãnh địa.
+ Thủ công nghiệp diễn ra quá trình chuyên môn hoá mạnh mẽ, nhiều người bỏ ruộng đất, thoát khỏi lãnh địa.
+ Thủ công nghiệp diễn ra quá trình chuyên môn hoá mạnh mẽ, nhiều người bỏ ruộng đất, thoát khỏi lãnh địa.
- Sự ra đời của thành thị :
+ Những người thợ thủ công có nhu cầu tập trung ở nơi thuận tiện (ngã ba, ngã tư đường, bến sông,...) để sản xuất và mua bán ở bên ngoài lãnh địa.
+ Tại những nơi này cư dân ngày càng đông lên, rồi trở thành thị trấn nhỏ, sau này phát triển thành thành thị.
Những người thợ thủ công có nhu cầu tập trung ở nơi thuận tiện (ngã ba, ngã tư đường, bến sông,...) để sản xuất và mua bán ở bên ngoài lãnh địa.
Tại những nơi này cư dân ngày càng đông lên, rồi trở thành thị trấn nhỏ, sau phát triển thành thành thị.
Sự xuất hiện của thành thị trung đại
- Hoạt động của thành thị :
+ Cư dân thành thị chủ yếu là : những thợ thủ công và thương nhân.
+ Phường hội, thương hội : là một tổ chức của những người lao động thủ công cùng làm một nghề, nhằm giữ độc quyền sản xuất, tiêu thụ sản phẩm, chống sự áp bức, sách nhiễu của các lãnh chúa ; phát triển sản xuất và bảo vệ quyền lợi của thợ thủ công. Người ta đặt ra quy chế riêng gọi là Phường quy.
+ Vai trò của thương nhân : thu mua hàng hoá của nơi sản xuất, bán cho người tiêu thụ và tổ chức các hội chợ để thúc đẩy thương mại.
+ Cư dân thành thị chủ yếu là : những thợ thủ công và thương nhân.
+ Vai trò của thương nhân : thu mua hàng hoá của nơi sản xuất, bán cho người tiêu thụ và tổ chức các hội chợ để thúc đẩy thương mại.
Con đường buôn bán từ phương Tây sang phương Đông
- Vai trò của thành thị :
+ Phá vỡ nền kinh tế tự cấp tự túc, tạo điều kiện cho kinh tế hàng hoá giản đơn phát triển.
+ Tạo ra không khí dân chủ tự do trong các thành thị, hình thành các trường đại học lớn.
+ Góp phần xoá bỏ chế độ phong kiến phân quyền, thống nhất quốc gia.
ĐẠI HỌC OXFORD Ở ANH
ĐẠI HỌC SORBONNE Ở PHÁP
BÀI TẬP 1
1. Cuối thế kỉ V, đế quốc Rôma sụp đổ vì
cuộc đấu tranh của nô lệ diễn ra mạnh mẽ dẫn đến sự sụp đổ của đế quốc.
hình thức bóc lột chiếm hữu nô lệ không còn phù hợp, dẫn đến một cuộc cải cách lớn làm xuất hiện hàng loạt quốc gia mới.
một đế quốc Rôma rộng lớn, khủng hoảng trầm trọng không thể đương đầu được trước cuộc tấn công của người Giécman từ phương Bắc xuống.
đế quốc Ba Tư hùng mạnh tấn công xâm chiếm Rôma.

2. Đế quốc Rôma sụp đổ gắn liền với sự kết thúc của
chế độ nô lệ.
chế độ chiếm nô ở khu vực Địa Trung Hải.
thời kì phát triển của đế quốc Rôma.
cuộc đấu tranh của các nô lệ.

3. Đế quốc Rôma bị diệt vong vào thời gian nào ?
Năm 467.
Năm 476.
Những năm cuối cùng của thế kỉ V.
Đầu thế kỉ VI.
4. Vương quốc nào sau đây không phải do người Giécman lập nên
Vương quốc Phơ-răng.
Vương quốc Ăng-giô Xắc-xông.
Vương quốc Tây Gốt.
Vương quốc của người Xla-vơ.
5. Nguồn gốc hình thành các lãnh chúa phong kiến ở Tây Âu là
những chủ nô theo người Giécman chiếm thêm nhiều ruộng đất.
tầng lớp tăng lữ nhân lúc xã hội rối ren chiếm thêm nhiều ruộng đất.
những người bình dân giàu có bỏ tiền ra mua ruộng đất.
các thủ lĩnh bộ lạc, quý tộc thị tộc Giécman cũ cùng với những tăng lữ nhà thờ Ki tô được phong ruộng đất.
6. Đơn vị chính trị, kinh tế cơ bản của chế độ phong kiến phân quyền ở Tây Âu là
trang trại của các quý tộc.
xưởng thủ công của lãnh chúa.
thành thị.
lãnh địa.
7. Đặc điểm nổi bật về kinh tế của lãnh địa là
việc sản xuất trong lãnh địa đã có những tiến bộ đáng kể như : biết dùng phân bón, gieo trồng theo thời vụ.
nông dân sản xuất ra được mọi thứ cần dùng trong lãnh địa..
lãnh địa là một cơ sở kinh tế đóng kín, mang tính chất tự nhiên, tự cấp, tự túc.
người ta chỉ mua sắt và muối ở bên ngoài lãnh địa.
8. Đặc điểm nổi bật về kinh tế của lãnh địa là
việc sản xuất trong lãnh địa đã có những tiến bộ đáng kể như : biết dùng phân bón, gieo trồng theo thời vụ.
nông dân sản xuất ra được mọi thứ cần dùng trong lãnh địa..
lãnh địa là một cơ sở kinh tế đóng kín, mang tính chất tự nhiên, tự cấp, tự túc.
người ta chỉ mua sắt và muối ở bên ngoài lãnh địa.
Bài tập 2 : Hãy điền Đ và S vào ô trước câu sau :
Khi tràn vào lãnh thổ Rôma, người Giécman đã đạt đến một trình độ kinh tế, văn hoá hơn hẳn so với người Rôma.
Đế quốc Rôma sụp đổ cũng là lúc chế độ chiếm nô kết thúc và chế độ phong kiến bắt đầu ở Tây Âu.
Ki tô giáo là hệ tư tưởng chính thống của các vương quốc phong kiến Tây Âu.
Lãnh địa là đơn vị kinh tế - chính trị cơ bản của chế độ phong kiến tập quyền ở Tây Âu.
Mỗi lãnh địa là một vương quốc riêng, đứng đầu là nhà vua.
Trong giai đoạn phong kiến phân quyền, vua thực chất chỉ là một lãnh chúa lớn.
S
Đ
Đ
S
S
Đ
Bài tập 2 : Hãy điền Đ và S vào ô trước câu sau :
Thành thị trung đại xuất hiện trong lòng các lãnh địa phong kiến.
Phường hội và thương hội là tổ chức của những người thợ thủ công và thương nhân làm cùng một nghề hoặc buôn bán cùng một loại hàng.
Thành thị góp phần quan trọng trong việc xây dựng chế độ phong kiến tập quyền ở châu Âu.
Từ thời trung đại, ở Tây Âu đã hình thành các trường đại học lớn như Bô lô nhơ (Italia), Ox phớt (Anh), Xoóc bon (Pháp) …
Đ
Đ
Đ
Đ
CỦNG CỐ
Qua các phần đã học, Em hãy so sánh sự khác nhau giữa lãnh địa và thành thị?
Đất lãnh chúa , đất khẩu phần.
Phố xá, bến cảng, lâu đài
Nông nô, lãnh chúa
Thợ thủ công, thương nhân
Nông nghiệp đóng kín, tự cấ�p, tự túc
TCN & TN kinh tế hàng hoá, phát triển