Bài 10. Cơ sở dữ liệu quan hệ

Chương III: HỆ CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Tiết 1
MÔ HÌNH DỮ LIỆU QUAN HỆ
§ 10. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
GV: Phạm Thị Quỳnh Châu
Lớp: 12A12
Nội dung tiết 1
2. Đặc trưng của mô hình dữ liệu
3. Ghi nhớ
2/5/2012
NHÓM 5
3
Mô hình dữ liệu quan hệ
1. Khái niệm mô hình dữ liệu
Việc xây dựng và khai thác một hệ CSDL được tiến hành qua một số bước đó là?
Bước 1: Khảo sát
Tìm hiểu yêu cầu công tác quản lý, xác định dữ liệu cần lưu trữ, phân tích mối liên hệ giữa chúng, phân tích chức năng của hệ thống khai thác thông tin, xác định chức năng của phần cứng, phần mềm có thể khai thác, sử dụng.
Bước 2: Thiết kế
Thiết kế CSDL, lựa chọn hệ QTCSDL để triển khai, Xây dựng hệ thống chương trình ứng dụng
Bước 3: Kiểm thử
Nhập dữ liệu và chạy thử chương trình
Khi xây dựng một CSDL thường có nhiều người tham gia với mức hiểu biết khác nhau về cơ sở dữ liệu.

§ 10. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ

1. Người xây dụng CSDL thường trao đổi với nhau về những yếu tố nào?
2. Mô hình dữ liệu là gì?
3. Mô hình dữ liệu được phân chia như thế nào?
Bài học hôm nay chúng ta sẽ nghiên cứu về “CSDL quan hệ, để hiểu rõ hơn về CSDL quan hệ chúng ta cùng nhau thảo luận các câu hỏi sau:

§ 10. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ

Thảo luận theo bàn trong thời gian 5p
2/5/2012
NHÓM 5
6
Thảo luận
Những yếu tố của một hệ CSDL?
Cấu trúc dữ liệu;
Các thao tác, phép toán trên dữ liệu;
Các ràng buộc dữ liệu
Các khái niệm dùng để mô tả các yếu tố trên tạo thành mô hình dữ liệu
Mô hình dữ liệu
1. Mô hình dữ liệu quan hệ
Mô hình dữ liệu được phân chia như thế nào?
Theo mức mô tả chi tiết về CSDL, có thể phân chia các mô hình thành 2 loại.
Mô hình logic
Mô hình vật lí
Chủ thể
Thuộc tính
Cá thể
Về mặt cấu trúc
1. Mô hình dữ liệu quan hệ
Đặc trưng của mô hình dữ liệu quan hệ
Dư liệu được tổ chức dưới dạng quan hệ (bảng)
Mỗi cột (thuộc tính hoặc trường) thể hiện thông tin về một thuộc tính
Mỗi hàng (bộ - bản ghi) thể hiện thông tin về một đối tượng
Về mặt thao tác trên dữ liệu:
Em hãy trình bày 1 số thao tác trên CSDL đã thực hiện trong chương II?
Cập nhật dữ liệu: thêm, sửa, xoá bản ghi trong 1 bảng;
Sắp xếp, lọc dữ liệu, tìm kiếm, in ấn.
Các phép toán trên dữ liệu thường được thực hiện trên đối tượng nào?
Mẫu hỏi
Báo cáo
Đặc trưng của mô hình dữ liệu quan hệ
Về mặt thao tác trên dữ liệu
1. Cập nhật
Thêm, xóa, sửa bản ghi,…

Đặc trưng của mô hình dữ liệu quan hệ
2. Thống kê, truy xuất dl:
Tìm kiếm, lọc, thống kê, báo cáo,…
Về mặt các ràng buộc dữ liệu:
Em có nhận xét gì về bảng dữ liệu sau đây?
Có 2 bộ giống nhau hoàn toàn nên việc nhập này không được chấp nhận, máy thông báo lỗi:
Em hãy trình bày cách khắc phục?
Đặc trưng của mô hình dữ liệu quan hệ
Về mặt các ràng buộc dữ liệu:
Em có nhận xét gì CSDL sau đây?



Dư thừa dữ liệu


Đặc trưng của mô hình dữ liệu quan hệ
1. Mô hình dữ liệu là gì?
Là các khái niệm dùng để mô tả các yếu tố:
Cấu trúc dữ liệu
Các thao tác, phép toán trên dữ liệu
Các ràng buộc dữ liệu
2. Theo em, khi xét một mô hình dữ liệu cần quan tâm những yếu tố nào?
Dựa vào các yếu tố tạo nên mô hình dữ liệu
Củng cố
3. Đặc trưng của mô hình dữ liệu quan hệ
Về mặt thao tác trên dữ liệu:
Về mặt cấu trúc
Về mặt ràng buộc dữ liệu
Ghi nhớ
Trong mô hình dl quan hệ
Về mặt cấu trúc: DL được thể hiện dưới dạng quan hệ (bảng), bao gồm:
Mỗi cột (thuộc tính, trường) thể hiện thông tin về 1 thuộc tính.
Ví dụ: Bảng gồm 10 trường: STT, HOTEN,GIOITINH, NGAY_SINH, TOAN, VAN, LY, HOA, ANH, SINH
Mỗi hàng (bộ hay bản ghi) thể hiện thông tin về 1 đối tượng. Ví dụ thông tin về 1 thí sinh Trần Thị Tình (2, Trần thị Tình, nữ, 20/11/1993, 9, 8, 7, 6, 5, 4) tương ứng với 10 trường trong bảng.
Về mặt thao tác dữ liệu: Có thể xử lí dữ liệu trong bảng như:
Cập nhật: Thêm, xóa, sửa bản ghi,…
Thống kê, truy xuất dl: Tìm kiếm, lọc, thống kê, báo cáo,…
Về mặt ràng buộc dữ liệu: dl trong bảng phải thõa mản 1 số ràng buộc. Ví dụ: trong bảng không có 2 bộ nào giống nhau hoàn toàn.
Chương III: HỆ CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Tiết 2
CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
§ 10. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
GV: Phạm Thị Quỳnh Châu
Lớp: 12A12
Kiểm tra bài cũ
Câu hỏi: Nêu các đặc điểm của mô hình dữ liệu quan hệ?
Đáp án:
Mô hình dữ liệu quan hệ là mô hình dữ liệu có đặc điểm sau:
Về mặt cấu trúc: Dữ liệu được thể hiện dưới dạng bảng (Mỗi bảng gồm cột và hàng ...)
Về mặt thao tác trên dữ liệu: có thao tác cập nhật dữ liệu (thêm, xoá, sửa dl trong bảng), các thao tác khai thác dữ liệu khác.
Về mặt các ràng buộc: Dữ liệu trong các bảng phải thoả mãn một số ràng buộc nào đó, xác lập mối liên kết giữa các bảng ….

Nếu một CSDL được xây dựng dựa trên mô hình dữ liệu quan hệ thì CSDL đó được gọi là CSDL gì?
NỘI DUNG TIẾT 2
1. Khái niệm
2. Đặc trưng chính
3. Ví dụ
2/5/2012
NHÓM 5
17
Cơ sở dữ liệu quan hệ
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Có nhiều mô hình khác nhau nhưng CSDL được xây dựng trên mô hình dữ liệu quan hệ gọi là CSDL quan hệ.
1. Khái niệm:
Hệ QTCSDL dùng để tạo lập, cập nhật và khai thác CSDL quan hệ gọi là hệ QTCSDL quan hệ.
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
1. Khái niệm:
20
a. Quan hệ: hay còn gọi là bảng mỗi quan hệ có một tên phân biệt với tên các quan hệ khác
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
2. Các đặc trưng chính của 1 quan hệ trong CSDL quan hệ
21
b. Thuộc tính: là các Cột của Bảng, Mỗi thuộc có một tên ph�n bi?t; thứ tự giữa các cột không quan trọng.
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
2. Các đặc trưng chính của 1 quan hệ trong CSDL quan hệ
22
c. Bộ: là hàng, bản ghi của Bảng, là tổng hợp các thuộc tính của một đối tượng;
Yêu cầu của các bộ là phải phân biệt nhau
thứ tự các bộ không quan trọng.
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
2. Các đặc trưng chính của 1 quan hệ trong CSDL quan hệ
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Các thuật ngữ và tính chất:
24
d. Quan hệ không được có thuộc tính đa trị hay phức hợp.
Tại sao nói Bảng trên có thu?c tính da tr? ?
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
2. Các đặc trưng chính của 1 quan hệ trong CSDL quan hệ
Mỗi thuộc tính chỉ có một miền giá trị duy nhất
25
Thuộc tính phức hợp là gì?
Tại sao Bảng trên có tính phức hợp?
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
2. Các đặc trưng chính của 1 quan hệ trong CSDL quan hệ
d. Quan hệ không được có thuộc tính đa trị hay phức hợp.
Đa trị
* Nhận xét: Bảng trên tại cột Mã số sách xuất hiện 2 giá trị là TO-012 và
TN-103 ta nói cột có tính đa trị.
Vậy bảng trên không là một quan hệ.
Ví dụ về tính đa trị và phức hợp
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Phức hợp
Nhận xét: Bảng trên có cột Ngày mượn - trả là cột được tạo ra bởi sự hợp thành bởi 2 cột là Ngày mượn và Ngày trả
Vậy bảng trên không là một quan hệ.
, ta nói cột có tính phức hợp.
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Các đặc trưng chính của một quan hệ trong hệ CSDL quan hệ:
Mỗi quan hệ có một tên phân biệt với tên các quan hệ khác;
- Mỗi thuộc tính có một tên phân biệt, thứ tự thuộc tính là không quan trọng;
Các bộ là phân biệt và thứ tự của các bộ không quan trọng;
Quan hệ không có thuộc tính đa trị hay phức hợp.
- Quan hệ trên có tên là: NGƯỜI MƯỢN
- Có 4 thuộc tính với các tên là: Số thẻ, Họ tên, Ngày Sinh và Lớp
- Có 6 bộ.
Ghi nhớ
Ghi nhớ
Thuộc tính đa trị
Thuộc tính phức hợp
Thuộc tính mà gộp 1 số thuộc tính đơn lại
Hợp thành của một số thành phần thông tin.

thuộc tính có thể nhận nhiều hơn 1 giá trị.
Có rất nhiều hệ QTCSDL quan hệ như: Microsoft Access, Foxpro, Oracle…
Như vậy ở chương 2 ta đã được làm việc với một Hệ QTCSDL quan hệ là
Microsoft Access.
Các CSDL lớp đã được học ở chương 2 như: QuanLi_HS, Kinh_Doanh,
Hoc_Tap ta thấy đều là những CSDL quan hệ.
Ghi nhớ
Hệ Quản trị cơ sở dữ liệu quan hệ:
Để quản lí việc mượn sách ở thư viện của một trường, thông thường thư viện cần quản lí các thông tin sau:
Thông thường để quản lý việc mượn sách ở thư viện của trường học, thư viện cần những thông tin nào???
Ví dụ

Thông tin về
Các loại sách
Thông tin về
người mượn sách
Tình hình
mượn sách
31
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Người mượn sách: có những thông tin nào?
?
Số thẻ, họ tên, ngày sinh, lớp.
Tình hình mượn sách: gồm những thông tin nào?
?
?
Số thẻ, Mã số sách, ngày mượn, ngày trả.
Sách gồm những thông tin nào?
Mã số sách, tên sách, thể loại, tác giả.
32
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Ví dụ
33
Số thẻ, họ tên,
ngày sinh, lớp.
Bảng Người Mượn
Thẻ thư viện gồm có các thông tin
Thông tin về
người mượn sách
Ví dụ
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Số thẻ, mã số sách,
ngày mượn, ngày trả.
Bảng Mượn Sách
Thông tin về tình hình mượn sách do thư viện quản lí

Mỗi thể mượn sách của hs được thư viện cấp cho một số riêng.
Bài 10 : Cơ sở dữ liệu quan hệ
Tình hình
mượn sách
34
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Ví dụ
Thông tin về các loại sách có trong thư viện: Ms sách, tên sách, thể loại, tác giả.
Bảng Sách
Thông tin về sách
Thông tin về
Các loại sách
35
Ví dụ
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Bảng SÁCH
Nhận xét:
Các bảng trên chính là các quan hệ.
+ Quan hệ NGƯỜI MƯỢN có 4 thuộc tính.
+ Quan hệ SÁCH có 4 thuộc tính.
+ Quan hệ MƯỢN SÁCH có 4 thuộc tính
3 bảng này có mối quan hệ ràng buộc với nhau như thế nào?
Hãy quan sát 3 bảng này và đưa ra nhận xét?
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Ví dụ
Bảng SÁCH
Dựa vào kiến thức chương 2 ta dễ dàng thấy liên kết giữa các bảng (quan hệ) này
+ Bảng NGƯỜI MƯỢN liên kết với bảng MƯỢN SÁCH bởi trường Số thẻ
+ Bảng SÁCH liên kết với bảng MƯỢN SÁCH bởi trường Mã số sách
Vậy sự liên kết giữa các bảng như vậy thể hiện sự liên kết giữa Người mượn sách (học sinh) và sách trong thư viện.
Nhờ liên kết này mà ta biết được một học sinh nào đó đang mượn những cuốn
sách nào, Cuốn sách nào đó (tên) có những ai mượn …
Ví dụ
Chúng ta đã tìm hiểu CSDL quan hệ về:
Khái niệm
Các thuật ngữ trong CSDL quan hệ
Các đặc trưng của một quan hệ trong CSDL quan hệ.
Giới thiệu tên một số Hệ QTCSDL quan hệ.
Thấy được các quan hệ, sự thể hiện của liên kết giữa các quan hệ qua ví dụ.
DẶN DÒ
CÂU 1: Hãy cho biết bảng sau có phải là một quan hệ không? Tại sao?
 Đáp án: Không, vì bảng trên có cột Điểm các môn là cột phức hợp mà quan hệ thì không có thuộc tính phức hợp
Có thể sửa bảng trên như thế nào để nó có thể là một quan hệ?
Đáp án: Mỗi cột thành phần của cột phức hợp sẽ trở thành một cột của bảng
CỦNG CỐ
CÂU 2: Hãy cho biết bảng sau có phải là một quan hệ không? tại sao?
Đáp án: Không, vì bảng trên xuất hiện ở cột mã môn có dòng có 2 giá trị là Toan và Van ==> đa trị.
Có thể sửa bảng trên như thế nào để nó có thể là một quan hệ?
Đáp án: Tách các giá trị ở cột có tính đa trị ra làm các giá trị ở các hàng khác nhau, những cột có 1 giá trị thì tất cả các hàng mới sẽ nhận các giá trị đang có tại cột đó (ô đó)
CỦNG CỐ
CÂU 3: Hãy cho biết bảng sau có phải là một quan hệ không?
Đáp án: Không, vì bảng trên xuất hiện 2 hàng giống hệ nhau mà trong quan hệ thì các bộ (hàng) phải là phân biệt (Khác nhau)
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Chỉ xét dữ liệu được hiển thị trên, hãy cho biết: cuốn sách Dế mèn phiêu lưu kí hiện có những ai mượn?
Đáp án: Hiện không có ai mượn.
Bảng SÁCH
Chỉ xét dữ liệu được hiển thị trên, hãy cho biết: Nguyễn Bình Minh đang mượn cuốn sách nào?
Đáp án: Tin học 12
CÂU 4
2. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Chương III: HỆ CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
Tiết 3
KHÓA VÀ LIÊN KẾT GiỮA CÁC BẢNG
§ 10. CƠ SỞ DỮ LIỆU QUAN HỆ
GV: Phạm Thị Quỳnh Châu
Lớp: 12A12
Các em hãy liên hệ thực tế cho biết thế nào là khóa của một bảng?

Khóa của 1 bảng là 1 tập hợp các thuộc tính của bảng và thỏa mãn 2 tính chất:
1. Không tồn tại 2 bộ trong bảng có giá trị bằng nhau trên khóa.
2. Không có tập con nào của tập thuộc tính thỏa mãn điều kiện 1
3. KHÓA VÀ LIÊN KẾT GIỮA CÁC BẢNG
Khoá
Dựa vào các thuộc tính nào để có thể phân biệt các lần mượn sách ?
B?ng mu?n sỏch
?
Dựa vào các thuộc tính Số thẻ, Mã số sách, Ngày mượn để phân biệt các lần mượn sách.
Dựa vào thuộc tính nào để có thể phân biết người mượn sách ?
Bảng Người mượn
Dựa vào thuộc tính Số thẻ để phân biệt người mượn sách.
Trong bảng chứa tập thuộc tính vừa đủ để phân biệt các bộ
3. KHÓA VÀ LIÊN KẾT GIỮA CÁC BẢNG
Khoá
Khoá là thuộc tính Số thẻ
B?ng ngu?i mu?n
B?ng mu?n sỏch
Khoá gồm các thuộc tính Số thẻ, Mã số sách, Ngày mượn
.
.
.
.
5/10/2007
TO-012
TV-02
5/10/2007
24/9/2007
TN-102
TV-02
15/9/2007
12/9/2007
TN-103
TV-04
30/9/2007
5/9/2007
TO-012
TV-02
Ng�y tr?
Ng�y mu?n
Mó s? sỏch
Số thẻ
3. KHÓA VÀ LIÊN KẾT GIỮA CÁC BẢNG
Khoá
Hãy nhận xét về vai trò và dữ liệu của thuộc tính Số thẻ ?
B?ng ngu?i mu?n
Thu?c tớnh S? th? l� khoỏ
Khoá chính là một khoá trong bảng được người dùng chỉ định, giá trị của mọi bộ tại khoá chính không được để trống
Mỗi bảng có ít nhất một khoá
Nên chọn khoá chính là một khoá có ít tính phụ thuộc nhất.
- Dữ liệu không được để trống
- Giá trị tại trường khóa chính không giống nhau
Thuộc tính Số thẻ được chọn làm khoá chính.
3. KHÓA VÀ LIÊN KẾT GIỮA CÁC BẢNG
Khoá chính
49
Xét các Bảng sau:
Để biết cụ thể tên khách hàng đã mua mặt hàng gì và mua số lượng bao nhiêu, phải trả bao nhiêu tiền . . . Ta cần có tạo liên kết các Bảng với nhau.
3. KHÓA VÀ LIÊN KẾT GIỮA CÁC BẢNG
Liên kết giữa các bảng
50
Thực chất của sự liên kết này là sự xác lập dựa trên thuộc tính khóa.
3. KHÓA VÀ LIÊN KẾT GIỮA CÁC BẢNG
Liên kết giữa các bảng
51
Sự liên kết giữa các Bảng tạo thành một cơ sở dữ liệu đơn giản, được lưu trữ ở bộ nhớ ngoài, phục vụ quản lý cho cơ sở dữ liệu.
3. KHÓA VÀ LIÊN KẾT GIỮA CÁC BẢNG
Liên kết giữa các bảng
-NGU?I MU?N: B?ng tham chi?u
Vớ d?
- MƯỢN SÁCH: Bảng chính
?
Thông tin của các bảng được kết nối nhờ các mối liên kết dựa trên thuộc tính khoá.
- SỐ THẺ: Thuộc tính liên kết
3. KHÓA VÀ LIÊN KẾT GIỮA CÁC BẢNG
Liên kết giữa các bảng
Nhờ mối liên kết theo Số thẻ cho biết các thông tin của Người mượn cuốn sách có mã số TO-012 vào ngày 5/9/2007? Nêu cách xác định
3. KHÓA VÀ LIÊN KẾT GIỮA CÁC BẢNG
Liên kết giữa các bảng
B1. Dựa vào bảng chính là bảng Mượn sách xác định số thẻ của người mượn có mã số TO-012 vào ngày 5/9/2007?
- Là TV02
B2. Dựa vào bảng tham chiếu là bảng Người mượn xem thông tin của người mượn có số thẻ TV02
Ghi nhớ
a. Khóa
Khóa của 1 bảng là 1 tập hợp các thuộc tính của bảng và thỏa mãn 2 tính chất:
1. Không tồn tại 2 bộ trong bảng có giá trị bằng nhau trên khóa.
2. Không có tập con nào của tập thuộc tính thỏa mãn điều kiện 1.
Ví dụ: Trong bảng NGƯỜI MƯỢN thuôc tính số thẻ có thể dùng để phân biệt các học sinh vì mỗi hs có 1 số thẻ trong thư viện riêng 
Ghi nhớ
b. Khóa chính
1 bảng có thể có nhiều khóa. Ta chọn (chỉ định) một khóa làm khóa chính.
Các ràng buộc đối với khóa chính:
Thuộc tính làm khóa chính phải đầy đủ dữ liệu (không được để trống).
Giá trị tại trường khóa chính không được giống nhau.
Ghi nhớ
Để lấy được dl của nhiều bảng, ta phải tạo liên kết giữa các bảng.
Để tạo liên kết giữa 2 bảng:
Hai bảng phải có thuộc tính chung (gọi là thuộc tính liên kết);
Sự liên kết giữa các bảng đa số dựa trên thuộc tính khóa;
Khi kết nối từng cặp bảng lại với nhau, ta có sự liên kết gián tiếp giữa các bảng trong cùng 1 csdl.
Cũng cố
Bài học hôm nay các em cần nắm vững những nội dung sau đây:
Mô hình quan hệ
CSDL quan hệ: Khái niệm, ví dụ, khóa. Và liên kết giữa các bảng
Bài tập về nhà
Ôn lại bài học hôm nay
Trả lời các câu hỏi và bài tập trong sgk trang 86
Chuẩn bị trước bài tập và thực hành 10
“ Hệ cơ sở dữ liệu quan hệ”
Bài tập để cộng thêm điểm
1. Chủ đề 1: Mỗi nhóm 2 thành viên hoàn tất bài tập sau:
hsbdmoiaithapthuchanh1.doc
Gửi dánh sách nhóm về email: [email protected]
 
2. Thời hạn nộp: Trước buổi học sau 1 ngày
 
3. Cách thức nộp bài:
Nhóm đặt tên folder theo Tổ_TenThanhVien1_TenThanhVien2
Nén lại file .rar hoặc file zip
Ví dụ BTTH_Tổ1_PhamThiQuynhChau_NguyenThiNhuY.rar
- Bản phân công công việc nhiệm vụ
Tạo bảng
Nhập dữ liệu
Tạo liên kết giữa các bảng
Đưa kết quả thi thông báo cho thí sinh
Đưa ra kết quả thi theo trường;
Đưa ra kết quả thi của toàn tỉnh theo thứ tự giảm dần của điểm thi.
Lưu ý: Nhập dữ liệu là tên thành viên trong tổ
Upload tại trang http://quynhchaupt.wikispaces.com/space/content
4. Hướng dẫn chi tiết
http://quynhchaupt.wikispaces.com/file/view/handout1.doc
sbdmoihương dân bai tâp va thuc hanh 10.doc
 
 
Hỗ trợ học tập
Các em có thể trao đổi và thảo luận tại các trang
Mô hình dữ liệu quan hệ
Cơ sở dữ liệu quan hệ trên wikispace

Để rõ hơn các yêu cầu các em có thể lên trang
http://quynhchaupt.wikispaces.com/