Bài 1.THẦN THOẠI HI LẠP

Văn học thế giới
Sinh viên:NGUYỄN THỊ HUYỀN THƯƠNG
Thần thoại Hy Lạp
Thần thoại Hy Lạp là những truyện thần thoại của người Hy Lạp, bao gồm các truyền thuyết về các vị thần và các vị anh hùng của người Hy Lạp. Ban đầu, thần thoại Hy Lạp là những câu chuyện thơ truyền khẩu qua nhiều thế hệ. Các câu chuyện đó tồn tại đến ngày nay là nhờ các ghi chép về các câu chuyện truyền miệng nói trên, đôi khi chúng được bổ sung thêm các lời giải thích về các ý nghĩa biểu tượng hoặc các hàm ý khác có thể là hiện đại hoặc cổ điển.
nhiệm của một vị thần có thể phản ánh một khía cạnh đặc biệt về vai trò của vị thần đó, ví dụ, Apollo, vị thần thơ ca là tên dành cho thần Apollo, được coi là người bảo trợ cho nghệ thuật: thơ, ca, nhạc, họa; người cầm đầu các tiên nữ thơ ca muse. Nhưng trách nhiệm của một vị thần cũng có thể dùng để phân biệt một khía cạnh đặc biệt nào đó của một vị thần.
Trong các truyện thần thoại Hy Lạp, các vị thần được miêu tả là những người thuộc cùng một gia đình đa thế hệ. Vị thần già nhất tạo ra thế giới, nhưng các vị thần trẻ hơn đã thay thế các vị thần già. Mười hai vị thần trên đỉnh Olympus là các vị thần quen thuộc nhất với tôn giáo Hy Lạp và nghệ thuật Hy Lạp và đượcmiêu tả trong các sử thi có hình dáng của con người trong "Thời đại của các anh hùng". Đó là các bài học mà tổ tiên người Hy Lạp phải học để có được các kỹ năng cần thiết, lòng kính sợ thần thánh, đề cao đức hạnh và trừng phạt tội lỗi. Các vị thần nửa người, nửa thần được gọi là các "anh hùng" và cho đến khi thiết lập được thể chế dân chủ, các hậu duệ người Hy Lạp xây dựng trên cơ sở của tổ tiên.

Nhiệm vụ của các nhà nghiên cứu là tìm ra những ý nghĩa ban đầu được ẩn giấu trên các hình vẽ trên các bình gốm sứ, các bức họa,... hoặc đằng sau những nghi lễ tôn giáo còn tồn tại đến ngày nay.
Trong các truyền thuyết, câu chuyện và trường ca, tất cả các vị thần của Hy Lạp cổ đại đều được miêu tả giống như hình dáng của con người, ngoại trừ một số sinh vật nửa người nửa thú như các nhân sư, số còn lại đều có nguồn gốc từ vùng Cận Đông và vùng Thổ Nhĩ Kỳ. Các vị thần Hy Lạp có thể sinh con nhưng trẻ mãi không già, không bị thương tổn, không ốm đau,

















có thể trở nên tàng hình, có thể di chuyển rất nhanh và có thể dùng người là phương tiện truyền đạt ý tưởng của họ mà người đó có thể biết hoặc không biết. Mỗi vị thần có một hình dáng, một nguồn gốc, một sở thích, một cá tính và một lĩnh vực chuyên môn mà họ quản lý; tuy nhiên, việc miêu tả các thần thường xuất phát từ các dị bản khác nhau nên không phải lúc nào cũng ăn khớp với nhau. Khi các vị thần được vinh danh trong thơ ca hoặc khi cầu nguyện thì họ được coi như là một ý nghĩa tổng hợp gồm tên và trách nhiệm của các vị để phân biệt với các hình ảnh khác của các thần. Trách











nhiệm của một vị thần có thể phản ánh một khía cạnh đặc biệt về vai trò của vị thần đó, ví dụ, Apollo, vị thần thơ ca là tên dành cho thần Apollo, được coi là người bảo trợ cho nghệ thuật: thơ, ca, nhạc, họa; người cầm đầu các tiên nữ thơ ca muse. Nhưng trách nhiệm của một vị thần cũng có thể dùng để phân biệt một khía cạnh đặc biệt nào đó của một vị thần.
Trong các truyện thần thoại Hy Lạp, các vị thần được miêu tả là những người thuộc cùng một gia đình đa thế hệ. Vị thần già nhất tạo ra thế giới, nhưng các vị thần trẻ hơn đã thay thế các vị thần già. Mười hai vị thần trên đỉnh Olympus là các vị thần quen thuộc nhất với tôn giáo Hy Lạp và nghệ thuật Hy Lạp và được miêu tả trong các sử thi có hình dáng của con người trong "Thời đại của các anh hùng". Đó là các bài học mà tổ tiên người Hy Lạp phải học để có được các kỹ năng cần thiết, lòng kính sợ thần thánh, đề cao đức hạnh và trừng phạt tội lỗi. Các vị thần nửa người, nửa thần được gọi là các "anh hùng" và cho đến khi thiết lập được thể chế dân chủ, các hậu duệ người Hy Lạp xây dựng trên cơ sở của tổ tiên.






































Achilles và Patroclus:


Achilles băng bó viết thương cho Patroclus: Chiến tranh thành Troia là khởi nguồn của nhiều chuyện trong thần thoại Hy Lạp.
Bản chất và nguồn gốc
Mặc dù tất cả các nền văn hóa trên thế giới đều có các thần thoại riêng của mình, thuật ngữ "thần thoại" trong các ngôn ngữ Tây phương (mythology trong tiếng Anh, mythologie trong tiếng Pháp, mitología trong tiếng Tây Ban Nha...) bắt nguồn từ người Hy Lạp (tiếng Hy Lạp: μυθολογία - mythologia) và mang một ý nghĩa đặc biệt trong văn hóa Hy Lạp.

Vì thế, theo nguyên nghĩa, một thần thoại là một sự nỗ lực trong việc mang lại ý nghĩa cho các câu chuyện được cách điệu hóa mà người Hy Lạp đã kể trong các lễ hội, xì xào ở các đền đài và bàn tán trong các tiệc tùng của quý tộc. Vì ít người nào lại hay lý sự hơn các nhà thơ, các thầy tế và các quý tộc, các tài liệu thần thoại đầy dẫy các mâu thuẫn. Vả chăng, các mâu thuẫn này cũng mang một ý nghĩa hài hước.











Tổng quan
Thần thoại Hy Lạp có phạm vi rất rộng lớn, bao gồm từ các tội ác khủng khiếp của các thần Titan và các cuộc chiến đẫm máu ở thành Troia và Thebes, đến các trò tinh nghịch trẻ con của Hermes và sự đau khổ đến động lòng của Demeter vì con gái Persephone. Không thể đếm nổi số lượng các nam thần (god), nữ thần (goddess), nam anh hùng (hero), nữ anh hùng (heroine), quái vật (monster), ma quỷ (demon), các nữ thần núi và sông (nymph), các nhân dương (satyr) và nhân mã (centaur) đã xuất hiện.
Thần thoại Hy Lạp có một bảng niên đại tuy không chính xác lắm. Các mâu thuẫn trong các tài liệu làm cho việc phân khúc thời gian của thần thoại Hy Lạp không được chính xác. Tuy nhiên, thần thoại Hy Lạp được phân tạm ra thành ba thời đại:

Thần thoại về nguồn gốc hay thời đại của các vị thần: thần thoại về nguồn gốc của thế giới, các vị thần và loài người.
Thời đại thần và người sống hòa vào nhau một cách tự do: những câu chuyện về những sự tương tác đầu tiên giữa các thần, á thần và loài người.
Thời đại của các anh hùng, khi mà hoạt động của thần thánh bị hạn chế hơn. Truyền thuyết anh hùng cuối cùng và lớn nhất là cuộc chiến thành Troia và hậu chiến (được một số nhà nghiên cứu tách ra thành thời đại thứ tư).










Thời đại của các vị thần
Như các láng giềng lân cận, người Hy Lạp tin vào một đền thờ đa thần (pantheon), một tập hợp các vị nam thần và nữ thần được liên kết đến các khía cạnh cụ thể của cuộc sống. Ví dụ như Aphrodite là nữ thần của tình yêu, còn Ares là thần của chiến tranh, và Hades là thần của cõi u minh. Một vài vị thần như Apollo và Dionysus có những nhân cách khá phức tạp và đảm trách nhiều nhiệm vụ khác














nhau trong khi các thần khác như nữ thần Hestia (có nghĩa là "gia đình" hay "tổ ấm") và thần Helios (có nghĩa là "mặt trời") chỉ được nhân cách hóa một tí. Cũng có các vị thần gắn với một địa điểm cụ thể như các thần sông và các nữ thần (nymph) của các con suối và hang động, và các lăng mộ được sùng kính của các anh hùng.
Mặc dù có hàng trăm các nhân vật có thể được xem như các "thần" hay các "anh hùng" theo nghĩa này hay nghĩa kia, một vài nhân vật chỉ được nhắc đến trong các truyện dân gian hay được tôn












sùng ở một địa phương cụ thể nào đó (như Trophonius) hay tại các lễ hội cụ thể nào đó (như Adonis). Các địa điểm chính của các nghi thức, các đền thờ lớn, được dành phần lớn cho một nhóm nhỏ các thần, chủ yếu là cho Mười hai vị thần trên đỉnh Olympus, Heracles và Asclepius và ở một vài nơi có thờ cả Helios. Các vị này là các trung tâm của các tín ngưỡng có tầm ảnh hưởng rộng thời văn minh Hellen. Nhiều vùng và các ngôi làng có các tín ngưỡng riêng, thờ cúng các nymph, các thần linh, anh hùng thiểu số khác mà các nơi khác không hề biết đến. Hầu hết các thành phố cũng thờ cúng các vị thần chính với các nghi thức địa phương kỳ dị và có các truyền thuyết địa phương đặc biệt về các vị thần này.









Các vị thần đầu tiên
Một loại truyện kể đầu tiên về thời đại các vị thần kể về sự ra đời và mâu thuẫn của các vị thần đầu tiên: Chaos, Nyx, Eros, Uranus, Gaia, các Titan và sự chiến thắng của thần Zeus và các vị thần Olympus. Thần phả (Theogony) của Hesiod là một ví dụ của loại này. Đây cũng là đề tài của nhiều bài thơ ca bị thất lạc như các bài được quy cho là của Orpheus, Musaeus, Epimenides, Abaris và các nhà tiên tri huyền thoại khác, được dùng trong các lễ tẩy uế riêng và các nghi thức huyền bí riêng. Một vài phần của các tác phẩm này tồn tại trong các trích dẫn của các triết gia trường phái Tân Plato và các phế vật bằng giấy cói (papyrus) được khai quật gần đây.
Những người Hy Lạp đầu tiên nghĩ về thơ ca xem Thần phả, hay bài ca về sự ra đời của các vị thần, như là thể loại thơ ca đầu tiên - mythos đầu tiên - và gán hầu hết các năng lực phép màu cho

nó. Orpheus, thi sĩ nguyên mẫu, cũng là ca sĩ nguyên mẫu của các bài ca thần phả, đã sử dụng chúng để làm cho biển cả và các cơn bão lặng dần đi, và làm rung động con tim sắt đá của các vị thần của âm ty trong chuyến đi xuống cõi Hades (tên vị thần của cõi u minh, đồng thời cũng là danh từ để chỉ vùng quản hạt của vị thần này). Khi thần Hermes phát minh ra đàn lia (lyre) trong Vần thơ của Homer về Hermes (Homeric Hymn to Hermes), việc đầu tiên mà ông ta làm là hát bài ca về sự ra đời của các vị thần. Thần phả của Hesiod không chỉ là bản miêu tả về các vị thần đầy đủ nhất còn tồn tại mà còn là một bản miêu tả đầy đủ nhất về chức năng của các thi sĩ thời Tối Cổ còn tồn tại với các lời dẫn nhập dài cầu khẩn nàng thơ Muse (để mở đầu một bài anh hùng ca).











Các vị thần trẻ
Một loại nữa kể câu chuyện về sự ra đời, các cuộc chiến đấu, các kỳ công và cuối cùng là việc trèo lên đỉnh Olympus của một trong thế hệ các vị thần trẻ như: Apollo, Hermes, Athena, v.v. Sử thi Homer là nguồn cổ nhất của thể loại này. Chúng thường gắn chặt với các trung tâm tín ngưỡng của vị thần được đề cập. Vần thơ của Homer về thần Apollo là một sự kết hợp của hai chuyện: một kể về sự ra đời của Apollo ở Delos, chuyện còn lại kể về sự thành lập đền tiên tri của Apollo ở Delphi. Tương tự như vậy, Vần thơ của Homer về Demeter, với câu chuyện Hades bắt cóc Persephone, kể về câu chuyện đằng sau các nghi thức tế lễ huyền bí của người Eleusis (Eleusinian Mysteries
Thời đại của các vị thần và loài người
Thể loại truyện kể thông dụng nhất về sự gặp gỡ của các vị thần và những con người đầu tiên có liên quan đến việc các nam thần (thường là Zeus) quyến rũ hay cưỡng bức một phụ nữ, rồi tạo ra những người con anh hùng. Trong một vài trường hợp, một nữ thần lại kết hợp với một người đàn ông, như trong Vần thơ của Homer về Aphrodite, trong đó nữ thần này kết hợp với Ankhises và sinh ra Aeneas. Cuộc hôn nhân của Peleus và nữ thần Thetis, sau đó sinh ra Achilles, là một ví dụ khác.
Một thể loại nữa có liên quan đến sự chiếm đoạt hay phát minh ra vật dụng văn hóa quan trọng nào đó, như khi Prometheus ăn trộm lửa từ các vị thần, khi Tantalus lấy trộm rượu và thức ăn trên bàn


của Zeus đem về bàn tiệc của mình - tiết lộ cho họ về các bí mật của các vị thần, khi Prometheus hay Lycaon phát minh ra tế lễ, khi Demeter dạy nông nghiệp và các các nghi thức tế lễ bí mật cho Triptolemus, hay khi Marsyas phát minh ra aulos (một nhạc cụ giống như sáo) và thi đấu âm nhạc với thần Apollo.
Và một thể loại nữa dành riêng cho thần Dionysus: vị thần đến từ những vùng đất ngoại bang, lang thang khắp Hy Lạp để truyền bá tín ngưỡng của mình. Vua Lycurgus hay Pentheus, gây khó khăn và chống đối lại thần, cuối cùng bị thần trừng phạt tàn nhẫn.










Thời đại các anh hùng
Thời đại các anh hùng có thể được phân chia ra quanh các sự kiện vĩ đại của cuộc hải trình của nhóm thủy thủ tàu Argo (một nhóm các anh hùng cùng với người hùng Jason của thần thoại Hy Lạp) và Chiến tranh thành Troia. Cuộc chiến thành Troia tạm đánh dấu sự kết thúc của thời đại các anh hùng.
Những anh hùng đầu tiên
Trong các anh hùng, Heracles (Hercules) hầu như nổi trội hơn hẳn. Các kỳ công mà người anh hùng này đơn độc lập được, với các chủ đề như trong truyện dân gian, đã trở thành tài liệu cho các huyền thoại được nhiều người biết đến. Khả năng ăn uống kinh khủng cộng với tính cách chất phác, mộc mạc cũng làm cho Hercules trở thành một hình tượng quen thuộc trong hài kịch; trong khi kết cục đáng thương lại trở thành tài liệu cho bi kịch.
Tội ác hoàng gia



"Cơn thịnh nộ của Achilles" của Giovanni Battista Tiepolo
kính chào