Bài 1. Sự hấp thụ nước và muối khoáng ở rễ

Chương trình SINH HỌC THPT: 7 phần
Phần 1. Giới thiệu chung về thế giới sống
Phần 2. Sinh học tế bào
Phần 3. Sinh học vi sinh vật
LỚP 10
LỚP 11
Phần 4. Sinh học cơ thể
(động vật & thực vật)
LỚP 12
Phần 5, 6, 7.
CHƯƠNG I
CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT-NĂNG LƯỢNG
A. CHUYỂN HÓA VẬT CHẤT-NĂNG LƯỢNG Ở THỰC VẬT
BÀI 1:SỰ HẤP THỤ NƯỚC-MUỐI KHOÁNG Ở RỄ
I. Rễ là cơ quan hấp thụ nước và ion khoáng (giảm tải)
II. Cơ chế hấp thụ nước và ion khoáng ở rễ cây
III. Ảnh hưởng của các tác nhân môi trường đối với quá trình hấp thụ nước và muối khoáng ở rễ cây (giảm tải)
 Trong cây có 2 dạng nước chính: nước tự do và nước liên kết.
 Trong cây có những dạng nước nào ? Vai trò của mỗi dạng ?
BÀI 1:SỰ HẤP THỤ NƯỚC-MUỐI KHOÁNG Ở RỄ
 + các thành phần của tế bào
+ các khoảng gian bào
+ các mạch dẫn…
 + Làm dung môi
+ Điều hòa nhiệt
+ Tham gia một số quá trình TĐC
+ Giúp QT TĐC diễn ra bình thường
 + Liên kết với các phần tử khác trong tế bào.
+ Mất các đặc tính lý, hóa, sinh học của nước.
 Đảm bảo độ bền vững của hệ thống keo trong chất nguyên sinh của tế bào.
I. Rễ là cơ quan hấp thụ nước và ion khoáng:
BÀI 1:SỰ HẤP THỤ NƯỚC-MUỐI KHOÁNG Ở RỄ
I. Rễ là cơ quan hấp thụ nước và ion khoáng:
1) Hình thái của hệ rễ:
 Qs hình bên  Hãy mô tả cấu tạo bên ngoài của hệ rễ ?
2) Rễ cây phát triển nhanh bề mặt hấp thụ:
I.Cơ quan hấp thụ nưuớc và khoáng của thực vật
1. Rễ là cơ quan hấp thụ nưu?c và i-on khoáng của thực vật ở cạn
a.Hình tháI của hệ rễ
b.Sự phát triển bề mặt hấp thụ của rễ
-hệ rễ gồm :
+rễ chính

+ rễ bên

+ ®©m s©u ë c¸c ®é s©u kh¸c nhau
h­ướng tíi nguån n­ưíc vµ
+ lan réng kho¸ng
-các miền chính của rễ :
+miền lông hút


+miền sinh trưu?ng

+miền chóp rễ : bảo vệ đỉnh
sinh trưu?ng
+ số luượng lông hút lớn, lông hút nhỏ và dài (S/V lớn),làm tăng bề mặt hấp thụ
+ Rễ sinh trưuởng liên tục nhanh chóng

 Rễ cái – Rễ bên – Lông hút – Miền sinh trưởng kéo dài – Đỉnh ST – Chóp rễ.
 Tế bào lông hút có:
 Thành tế bào mỏng, không thấm cutin.
 Chỉ có 1 không bào trung tâm lớn.
 Ptt rất cao do hoạt động hô hấp của rễ mạnh.
I. Rễ là cơ quan hấp thụ nước-ion khoáng:
1. Hình thái của hệ rễ:
 Qs hình bên  Hãy mô tả cấu tạo bên ngoài của hệ rễ ?
b) Rễ cây phát triển nhanh bề mặt hấp thụ:
 Qs hình bên  Cho biết tế bào lông hút có cấu tạo thích nghi với chức năng hút nước-muối khoáng như thế nào ?
II. Cơ chế hấp thụ nước và ion khoáng ở rễ cây:
Nhắc lại về sự hấp thụ các chất theo cơ chế chủ động, cơ chế thụ động?
* Cơ chế
Các chất đi từ nơi có nồng độ cao-> nơi có nồng độ thấp, không tiêu tốn năng lượng.
…
* Cơ chế
…
Các chất đi từ nơi có nồng độ thấp -> nơi có nồng độ cao, có chọn lọc, tiêu tốn năng lượng.
thụ động
chủ động
Phiếu học tập

*Tế bào lông hút :

+nồng độ chất tan
+thế nưuớc
+P thẩm thấu

* Dung dịch đất:
+nồng độ chất tan
+thế nưuớc
+P thẩm thấu



Hãy điền từ cao hoặc thấp vào ô trống và nội dung thích hợp vào dấu . ?
II. Cơ chế hấp thụ nước và ion khoáng ở rễ cây
Phiếu học tập
Đáp án
Bài 3: Sự hấp thụ nưuớc và muối khoáng ở rễ



II.cơ chế hấp thụ nưuớc và i-on khoáng
1.Cơ chế hấp thụ nưuớc và i-on khoáng từ đất vào tế bào lông hút
+ do TB lông hút hô hấp mạnh tạo các sản phẩm trung gian
+ sản phẩm quang hợp đuưa xuống
+các ion khoáng hấp thụ đưuợc làm tăng nồng độ dịch bào
+do sự thoát hơi nưuớc ở lá làm giảm
nồng độ nưuớc ở TB lông hút
Các cơ chế hấp thụ ion khoáng?
Cơ chế hấp thụ ion khoáng chủ động
DungdÞch ®Êt
TB l«ng hót
 Thực vật hút nước và các ion khoáng bằng cách nào ?
II. Cơ chế hấp thụ nước và ion khoáng ở rễ cây:
1. Hấp thụ nước và muối khoáng từ đất vào tế bào lông hút:
 Cơ chế thụ động(cơ chế t/thấu)
Nước di chuyển từ môi trường nhược trương (thế nước cao) trong đất  tế bào lông hút (dịch bào ưu trương) có thế nước thấp hơn
 Theo 2 cơ chế:
+ Thụ động: cơ chế khuếch tán từ nơi có nồng độ cao sang nơi có nồng độ thấp.
+ Chủ động: Di chuyển ngược chiều gradien nồng độ và cần năng lượng.
 Khi có sự chênh lệch thế nước giữa đất và tế bào lông hút
+ Do quá trình thoát hơi nước ở lá hút nước lên phía trên làm giảm lượng nước trong các tb lông hút
+ Nồng độ các chất tan trong rễ cao
 Khi có sự chênh lệch nồng độ ion khoáng giữa đất và tb lông hút (theo cơ chế thụ động) hoặc có sự tiêu tốn năng lượng ATP. (theo cơ chế chủ động)
 Điểm khác biệt cơ bản giữa cơ chế hấp thụ nước và cơ chế hấp thụ ion khoáng là gì ?
 Cơ chế hấp thụ nước: H2O đi từ nơi có nồng độ chất tan thấp  nơi có nồng độ chất tan cao.
 Cơ chế hấp thụ ion khoáng: Ion khoáng đi từ nơi có nồng độ chất tan cao  nơi có nồng độ thấp hơn. Ngoài ra, ion khoáng còn được hấp thụ theo cơ chế chủ động

II. Cơ chế hấp thụ nước và ion khoáng ở rễ cây:
1. Hấp thụ nước và muối khoáng từ đất vào tế bào lông hút:
2. Dòng nước và các ion khoáng đi từ đất vào mạch gỗ của rễ:
 Nước và các ion khoáng sau khi đi vào lông hút của rễ sẽ được vận chuyển như thế nào ?
? Quan sát hình vẽ sau  điền các ghi chú cho phù hợp.
 Chú thích:
a) …………………………………
b) …………………………………
c) …………………………………
d) …………………………………
e) …………………………………
f) …………………………………
Lông hút
Biểu bì
Tế bào vỏ
Nội bì
Mạch gỗ
Đai Caspari
? Nêu những con đường di chuyển của nước và các ion khoáng từ đất vào rễ ? Giải thích tên gọi của mỗi con đường đó ?
 Có 2 con đường vận chuyển nước:
1. Con đường gian bào
(bị ngăn trở bởi đai Caspari không thấm nước)
Là con đường đi theo không gian giữa các tế bào và không gian giữa các bó sợi xenlulôzơ bên trong thành tế bào.
2.Con đường tế bào chất đi xuyên qua tế bào chất của các tế bào.
? Đai Caspari có vai trò gì ?
 Đai Caspari có vai trò điều chỉnh dòng vận chuyển vào trung trụ.
 Môi trường ảnh hưởng đến sự tồn tại và phát triển của lông hút như thế nào ?
 Trong môi trường quá ưu trương, quá axit hay thiếu oxy  lông hút biến mất
III. Ảnh hưởng của các tác nhân môi trường đối với quá trình hấp thụ nước và muối khoáng ở rễ cây:
 Hãy kể các tác nhân ngoại cảnh ảnh hưởng đến lông hút và qua đó giải thích ảnh hưởng của môi trường đối với quá trình hấp thụ nước và các ion khoáng ở rễ cây ?
 Các nhân tố ngoại cảnh như astt của dd đất, độ pH, độ thoáng khí ảnh hưởng đến sự hình thành và phát triển của lông hút  ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ nước và các ion khoáng ở rễ cây.
Từ những ảnh hưởng đó, hãy liên hệ đến một số biện pháp được sử dụng trong nông nghiệp hoặc trong việc chăm sóc cây cảnh để tạo điều kiện cho cây hút nước và muối khoáng ?
Bài 3: Sự hấp thụ nưuớc và muối khoáng ở rễ




II.1.b .Cơ chế hấp thụ i-on khoáng
Bài 3: Sự hấp thụ nước và muối khoáng ở rễ




2.Thực vật thuỷ sinh
- hấp thụ nưuớc và i-on khoáng qua toàn bộ tế bào biểu bì của bề mặt cơ thể
Câu hỏi trắc nghiệm
CH1: Sự hấp thụ nưuớc và i-on khoáng của rễ phụ thuộc vào những hoạt động sinh lý nào sau đây :
A.Quang hợp B.Thoát hơi nước C. Hô hấp D.Cả A,B,C
CH2: Nơi cuối cùng nưuớc và chất khoáng phải đi qua trưuớc khi vào hệ thống mạch dẫn là:
A. tế bào biểu bì B.tế bào vỏ
C.tế bào nội bì D.tế bào lông hút
Câu hỏi trắc nghiệm
CH3: ở những thực vật đột biến không có khả năng hình thành đai caspari thì những thực vật đó:
A.không có khả năng vận chuyển nưuớc và muối khoáng lên lá
B.không có khả năng kiểm tra lưuợng nước
và i-on khoáng đã hấp thụ
C.có khả năng tạo áp suất rễ cao hơn các cây
khác
D. có khả năng vận chuyển nưuớc lên thân lá kém các thực vật khác
Bài 3: Sự hấp thụ nưuớc và muối khoáng ở rễ




I.Cơ quan hấp thụ nước và khoáng của thực vật
CỦNG CỐ
1. Vì sao cây trên cạn bị ngập úng lâu sẽ bị chết ?
 Ngập úng lâu, rễ cây thiếu O2  lông hút chết  cây không hấp thụ được nước cân bằng nước trong cây bị phá hủy  cây bị chết.
2.Vì sao các loài cây trên cạn không sống được trên đất ngập mặn?
Dịch bào rễ cây trên cạn nhược trương so với môi trường đất ngập mặn không hấp thụ được nước từ đất  cây chết .
 Làm câu hỏi và bài tập 1, 2, 3 – Trang 9
 Ghi phần tóm tắt bài 1 trong SGK vào vở bài tập.
Củng cố
Điền vào sơ đồ câm sau(6,7,8,9,3,1,4,2,5)
6.TB biểu bì
5. Con đưuờng chất nguyên sinh - không bào
7.Tế bào vỏ
8. Nội bì
4. Lông hút
2.Con đưuờng thành tế bào -
gian bào
9.Trung trụ
1.đaicaspri
3.Mạch gỗ