Bài hội thoại, ngu văn 8

CÁC THẦY CÔ GIÁO ĐẾN DỰ GIỜ MÔN NGỮ VĂN LỚP 8E
Giáo viên: Trần Văn Anh
Trường THCS Sơn Trạch
NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG
Kiểm tra bài cũ:
1. Hành động nói là gì ?
2. Nêu một số kiểu hành động nói th­ờng gặp?
1. Hành động nói là hành động đ­ợc thực hiện bằng lời nói nhằm mục đích nhất định
2. Các kiểu hành động nói:
+ Hỏi
+ Bộc lộ cảm xúc
+ Hứa hẹn
+ Điều khiển
+ Trình bày

Đáp án:
Tiết 109
HỘI THOẠI
Tiết 109: Tiếng việt: HỘI THOẠI
I. Vai xã hội trong hội thoại:
1. Ví dụ: SGK
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[…] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một ngườii đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏcon cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [..]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thê ́ nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ .
[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một ….hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. […]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thấy tôi, cô tôi chập chững nói tiếp:
-Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ ? ( Nguyên Hồng – Thời thơ ấu)
Tiết 109: Tiếng việt: HỘI THOẠI
I. Vai xã hội trong hội thoại:
Ví dụ: SGK
2. Nhận xét:
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[…] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏcon cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [..]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ .
[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một ….hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. […]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thấy tôi, cô tôi chập chững nói tiếp:
-Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ ? ( Nguyên Hồng – Thời thơ ấu)
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
[…] Nhận ra những ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một ngườii đàn bà đã bị cái tội là goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏcon cái đi tha hương cầu thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến. [..]
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt:
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại im lặng cúi đầu xuống đất: lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:
- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ .
[…] Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một ….hôm đi qua chợ thấy mẹ tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn. […]
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về. Trước sau gì cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương xót thấy tôi, cô tôi chập chững nói tiếp:
- Mấy lại rằm tháng tám này là giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ ?
( Nguyên Hồng – Thời thơ ấu)
Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
Tiết 109: Tiếng việt: HỘI THOẠI
Tiết 109: Tiếng việt: HỘI THOẠI
I. Vai xã hội trong hội thoại:
Ví dụ: SGK
2. Nhận xét:
* Ví dụ 2:
a. Cháu van ông, nhà cháu mới tỉnh được một lúc, ông tha cho !
c. Mày trói ngay chồng bà đi, bà cho mày xem !
Cháu - ông
Tôi – ông
Mày - Bà
Dưới - trên
Ngang - hàng
Trên - dưới
b. Chồng tôi đau ốm, ông không được phép hành hạ !
Quan hệ trên - dưới
Quan hệ ngang - hàng
Quan hệ thân - sơ
Vai xã hội được xác định bằng quan hệ xã hội:
- Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)
- Quan hệ thân - sơ (mức độ quen biết, thân tình)
Vi? du? 3:
Một học sinh lớp 8
ở nhà (trong gia đi`nh)
ở trường (ngoài xã hội)
Ông bà
Cha mẹ
Anh chị
Em
Thầy cô
Anh chị khối 9
Bạn cùng khối
Các em khối 6,7
Cháu
Con
Em
Anh chị
Học trò
Em
Bạn bè
Anh chị
Vai dưới
Vai trên
Vai dưới
Vai ngang
hàng
Vai trên
Da dạng
Tiết 109: Tiếng việt: HỘI THOẠI
Vì quan hệ xã hội vốn đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
Tiết 109: Tiếng việt: HỘI THOẠI
I. Vai xã hội trong hội thoại:
1. Ví dụ: SGK
2. Nhận xét:
3. Kết luận:
* Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc thoại.
* Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:
+ Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình và xã hội)
+ Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết, thân tình )
* Vì quan hệ xã hội vốn đa dạng nên vai xã hội của mỗi người cũng đa dạng nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại mỗi người cần xác định đúng vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.
Lưu ý: Khi tham gia giao tiếp, thực hiện hội thoại trong cuộc sống hằng ngày cần phải dựa vào hoàn cảnh , quan hệ xã hội để xác định đúng vai hội thoại của mình.Từ đó sử dụng ngôn ngữ, có cử chỉ điệu bộ, bày tỏ thái độ … cho phù hợp.
Tiết 109: Tiếng việt: HỘI THOẠI
II. Luyện tập:
Bài tập 1:
Hãy tìm những chi
tiết trong bài Hịch
tướng sĩ thể hiện thái độ vừa nghiêm khắc vừa khoan dung của Trần Quốc Tuấn đối với binh sĩ dưới quyền?
+ Nghiêm khắc:
Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn...
+ Khoan dung: Nếu các ngươi chuyên tập sách này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần chủ...Ta viết bài hịch này để các ngươi biết bụng ta.
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo:
- Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung sướng: bây giờ cụ ngồi xuống cái phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào... Thế là sung sướng.
- Vâng! Ông giáo dạy phải! đối với chúng mình thế là sung sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã hiền hậu lại. Tôi vui vẻ bảo:
- Thế là được, chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai nấu nước.
- Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác.
(Nam Cao – Lão Hạc)
Bài tập 2:
2. Thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình của ông giáo đối với lão Hạc .
- Lời lẽ, cử chỉ : Ôn tồn, thân mật, nắm vai lão, mời lão uống nước, hút thuốc, ăn khoai...
- Cách xưng hô : Cụ - tôi , ông con mình
Bài tập 2:
TRÒ CHƠI GHÉP HÌNH
Xếp các hi`nh minh hoạ vào sơ đồ (1, 2, 3, 4, 5) và phân tích mối quan hệ của sơ đồ đó.
1
5
2
3
4
 Khi hội thoại với người có quan hệ ngang hàng, thân thiết, cần có thái độ ứng xử như thế nào ?
Khách sáo
Thân mật
Suồng sả
Tôn trọng
 Khi hội thoại với người có quan hệ là bề trên ta cần có thái độ ứng xử như thế nào ?
Thân mật
Ngưỡng mộ
Tôn trọng
Kính trọng
Bài tập ti`nh huống : Hãy xắp xếp nhu~ng nhóm từ sau vào hai hi`nh ảnh dưới đây cho phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp.
1. à, ư, nhỉ, nhé...
2. Vâng, ạ, dạ, thưa...
A
B

H­íng dÉn häc sinh häc bµi




1. C?n n?m v?ng vai xó h?i trong t?ng tỡnh hu?ng c? th? d? cú cỏch h?i tho?i phự h?p.
2. Ca dao:
"L?i núi ch?ng m?t ti?n mua .
L?a l?i m� núi cho v?a lũng nhau".
3. C?n cú ý th?c v?n d?ng v�o th?c ti?n cu?c s?ng thu?ng ng�y d? quan h? gi?a mỡnh v?i m?i ngu?i t?t d?p.
4. Chu?n b? ti?p cỏc ki?n th?c v� b�i t?p cho ti?t sau: Chỳ ý t?p h?i tho?i theo BT ? SGK.